Waarom de zaterdagaffiche van Rock Werchter veel meer was dan nostalgie

© Wouter Van Vaerenbergh
Katrin Swartenbroux
Katrin Swartenbroux Chef Lifestyle KnackWeekend.be

‘Onze jeugd herbeleven leek wel het devies dat de zaterdagtickets van Rock Werchter de deur uit moest krijgen. Met bands als Linkin Park, Jimmy Eat World, System of a Down en Blink 182 op de mooiste slots van de main stage lijkt het inderdaad alsof het festival knipoogt naar het verleden. Wie iets dieper graaft ontdekt echter nuttige tools voor de toekomst.

Geen intenser bezigheid dan zestien zijn. Harten breken harder, kleuren lijken cleaner en geluiden galmen door. Je snakt naar ambassadeurs die jouw gevoelens kunnen vertalen naar makkelijk te behappen songs die het meeste baat hebben bij de akoestiek van een rommelige slaapkamer of een morsig jeugdhuis. Naar gitaren die meehuilen wanneer je Hem uitgerekend met Haar hebt zien kussen, een drum die je sneller doet trappen wanneer je uitgelaten van je eerste fuif naar huis fietst en een stem die in jouw plaats boze dingen roept naar je pa.

Zestien zijn is het uitgelezen excuus om volledig egocentrisch door het leven te wandelen, een privilege dat je maar al te gauw verliest en waar je dus maar beter van kan profiteren.

Zijn dit jaar ook zestien geworden: The Middle, The Rock Show, Chop Suey! en Crawling, misschien niet geheel toevallig de hits die de main stage van Rock Werchter in vuur en vlam hebben gezet. Jimmy Eat World, Blink-182, System of a Down en Linkin Park vormen voor heel wat dertigers de soundtrack van het zestien zijn. Het zijn de bands wiens lyrics we op onze pennenzak stiftten en in onze MSN-status plaatsten, waardoor we onze eerste viral video hebben leren kennen en die vermoedelijk onze eerste zakcenten aan merchandise of concerttickets kregen. Het was magisch en makkelijk om zestien te zijn in de beginjaren van het nieuwe millennium.

Je snakt naar ambassadeurs die jouw gevoelens kunnen vertalen naar makkelijk te behappen songs, naar gitaren die meehuilen wanneer je Hem uitgerekend met Haar hebt zien kussen.

Teenage angst

De muziekwereld was in de ban van de emo en de poppunk, genres die niet meteen in België in de mainstream doorbraken, maar waar we via de premature download- en filesharingprogramma’s als Napster en Limewire geen genoeg van konden krijgen omdat de afgevaardigden van de scene precies wisten te verwoorden wat Zestienzijn eigenlijk inhield. This is the first song for your mixtape/ It’s short just like your temper/ but somewhat golden like the afternoons we used to spend / before you got too cool.

We vonden gelijkgezinden via ons MySpace-profiel dat dienst deed als het ultieme uithangbord van teenage angst en konden anoniem onze sores bespreken op chatdiensten als mIRC. Dezelfde digitale kracht die muziek toen tot bij ons heeft gebracht en die bands als From First To Last een platendeal opleverde zorgt er vandaag ook voor dat het terugkijken naar die tijd zonder al te veel verplichtingen kan gebeuren. We hoeven geen platenzaak binnen te stappen en geld neer te tellen om Best of Me van The Starting Line op te zetten. ‘We got older, but we’re still young / We never grew out of this feeling that we wont give up.

Het is dan ook logisch dat de dertiger die gisteren naar het Brabantse festivaldomein afzakte dat deed uit sentimentele overwegingen. Hoewel alle mainstagebands het afgelopen jaar nog een album uitspuwden (dat van System of a Down is nog in de maak) was het duidelijk dat het Werchterpubliek zoals dat een Werchterpubliek betaamt er enkel op uit getrokken was voor de hits uit hun jeugd. Van de Kempenaars die All The Small Things joelden op de bus naar het meisje dat Jimmy Eat World-lyrics gebruikte in de caption van haar Werchterselfie: het was nostalgie dat de tickets over de toonbank heeft doen schuiven.

Blink 182
Blink 182© Wouter Van Vaerenbergh

Nostalgie als krachtige tool

Heel wat festivalorganisatoren worden verguisd door de Serieuze Muziekliefhebber wanneer ze beroep doen op de warme herinneringen van hun doelpubliek om een affiche te kunnen pushen. Want laat ons eerlijk zijn: Linkin Park is op het eerste zicht niet bepaald headlinermateriaal. Toch is nostalgie meer dan een hulpmiddel om concerttickets te versjacheren.

Volgens New York Times werd nostalgie voor het eerst beschreven door de Zwitserse dokter Johannes Hoffer, die de term in 1688 liet optekenen als ‘een neurologische ziekte met een wezenlijke demonische oorzaak’. In de 19e en 20e eeuw werd het gevoel ondergebracht bij ‘immigratiepsychose’, een vorm van mentally repressive compulsive disorder waar niet al te veel aandacht aan besteed werd. Maar toen onderzoekers aan de universiteit van Southampton het fenomeen toch fatsoenlijk onder de loep begonnen nemen merkten ze dat de gevoelens van nostalgie universeel zijn, ongeacht je afkomst. En dat het een verdomd krachtige mentale tool kan zijn.

Zo krachtig dat nostalgie in 1999 een officieel onderzoeksdomein binnen de sociale psychologie is geworden. Wetenschappelijk onderzoek en experiment toonden sindsdien al aan dat nostalgische gedachten ervoor kunnen zorgen dat we ons minder alleen, verveeld of angstig voelen. Het zorgt ervoor dat we guller zijn naar vreemden, toleranter voor buitenstaanders. Je voelt je hoopvol over de toekomst en meer verwant met je vrienden en geliefden en het is zelfs bewezen dat mensen zich fysiek konden warmen wanneer ze op koude dagen mooie herinneringen bovenhalen. Niet bepaald onhandig voor een druilerige festivaldag die je met tachtigduizend anderen moet delen.

Linkin Park
Linkin Park© Wouter Van Vaerenbergh

Hoop en verlangen

Laat hoop en een verlangen om ergens bij te horen bovendien net de funderingen zijn waar de emo en poppunk op steunen, de stromingen waarin vooral Jimmy Eat World en Blink-182 en in mindere mate ook Linkin Park wortels hebben. Bands die het voorrecht hadden om te starten in het post-Nirvanatijdperk, waarin platenmaatschappijen geleerd hadden om als haviken de alternatieve scene in de gaten te houden en jonge snaken met gitaren hoopvol contracten onder de neus schoven.

Halverwege de nineties werd het duistere van de grunge langzaam weggeblazen door de vrolijke escapistische riedels met energieke gitaren van de poppunk. 1994 was het jaar waarin Dookie (Green Day), Cheshire Cat (Blink 182) en Punk in Drublic (NOFX) het levenslicht zagen. Tegelijkertijd kon de emoscene die zich al sinds de jaren tachtig aan het manifesteren was munt slaan uit de gecultiveerde interesse voor ietwat meer gevoelige lyrics en persoonlijke pijn. Sunny Day Real Estate, Promise Ring en Saves The Day vonden er hun publiek, al zou het tot de eeuwwisseling duren tot emo echt in de mainstream terecht kwam.

Emo is misschien meer een scene dan dat het ooit een genre was.

Hoewel platen als Clarity en Static Prevails zeker hun strepen hadden verdiend kende Jimmy Eat World pas zijn grote doorbraak in 2001, toen Capitol Records de band aan de kant had geschoven en ze op zoek gingen naar hun eigen sound voor hun vierde album. Een album dat de titel Bleed American kreeg, en dat prompt na de aanslagen van 11 september van naam moest veranderen (naar Jimmy Eat World) om de neergeslagen Amerikaanse bevolking niet nog meer te traumatiseren.

Tegelijkertijd bevatte Bleed American het ultieme anthem voor dat jaar, een poppy deuntje met lyrics die zo hoopvol waren en in een zodanig scherp contrast stonden met de angstige nieuwsberichten de oorlogstaal van president George W. Bush dat je ze gewoon wou geloven. ‘It just takes some time /Little girl, you’re in the middle of the ride / Everything, everything will be just fine/ Everything, everything will be all right’

Versatiel vehikel

Jimmy Eat World wordt tot op vandaag nog steeds genoemd als één van de grondleggers van de moderne emo – al zouden ze zichzelf eerder als melodic rock omschrijven. Begrijpelijk, gezien het label emo door de goegemeente voornamelijk geassocieerd wordt met tieners die veel te veel eyeliner dragen en lyrics over gebroken harten krassen.

Emo is misschien meer een scene dan dat het ooit een genre was. De bands en albums die onder de noemer vallen hebben opvallend weinig gemene delers, afgezien van lyrics met een brede emotionele reikwijdte en een baas die Epitaph of Drive Thru Records op zijn visitekaartje had staan. Emo is een zodanig versatiel vehikel geworden dat muziekblogs vandaag de dag de emo-revival zelfs weten te kaderen in de rap en de hiphop, waar lyrics van artiesten als Lil Peep of Lil Uzi Vert lezen als oldschool Taking Back Sunday. ‘All my friends are dead/push me to the edge‘.

Waarom de zaterdagaffiche van Rock Werchter veel meer was dan nostalgie
© Wouter Van Vaerenbergh

Vergezocht of niet, nostalgie was niet de enige reden waarom de Werchterweide zaterdag vol liep. Het politieke en sociale landschap vertonen immers verdacht veel gelijkenissen met die van het magische jaar 2001, waarin een Republikeinse president en de war on terror de wereld beroerden.

Anno 2017 borrelt de counterculture weer aan de oppervlakte, alsof we plots wakker worden uit een nachtmerrie waarin festivals als Tomorrowland cool zijn, DHL-statementshirts van Vetements meer dan vierhonderd dollar kosten en een voormalige reality-ster de boel in Amerika runt. Waar dj’s en voetballers jaarlonen verdienen in een half uur, waar skateboarding en snowboarding regels worden opgelegd door het BOIC en de jeugd ’te emotioneel’ wordt genoemd omdat ze sociaalvoelend is.

Het thema van My Enemy is gewoon ontzettend relevant voor wat er vandaag allemaal gebeurt.

Zach Lind, drummer Jimmy Eat World

‘Kunst grijpt altijd terug naar het verleden’

Het is niet toevallig dat Skrillex net nu zijn draaitafels even stof laat vergaren om een album te maken met de makkers van zijn voormalige emoband From First To Last, dat Anthony Green de microfoon bij Saosin weer opneemt en post-HC legende At The Drive-In voor het eerst in 17 jaar een plaat uitbrengt. The Used en Thrice touren op dit moment met hun oude platen, Paramore kan na al die jaren nog steeds beroep doen op nieuw materiaal en zelfs de commerciële neuzen van Blink-182, Green Day, Sum 41 én Good Charlotte ruiken plots de tijd weer rijp voor een wederopstanding. De muziek en lyrics die we associeerden met ouderlijke ruzies omdat je je kamer moet opruimen resoneert weer bij Generation Y die de rommel van de babyboomers mag opruimen.

Vans organiseert Warped Rewind at Sea, The Maine scoort met rode petjes met het opschrift Make America Emo Again en op de hipste feestjes in Los Angeles worden emo- en poppunkplaten aan elkaar gedraaid voor het ultieme Throwback Thursday gevoel. Emo Nite LA begon als een lokaal Facebookevent in een bar, maar is ondertussen uitgegroeid tot een wereldwijde referentie met DJ’s als Mark Hoppus (Blink-182), Craig Owens (Chiodos), Jordan Pundik (New Found Glory) en Fil Thorpe-Evans (Neck Deep). Toen Dazed and Confused het fenomeen vorig jaar probeerde kaderen viel ook het magische woord ‘nostalgie’. ‘Gezien de toestand waarin de wereld zich vandaag bevindt denk ik dat nostalgie een psychologische hulpbron is die wanhoop tegengaat’, aldus één van de aanwezigen aan Dazed. ‘Ik vind het dan ook niet verrassend dat we vandaag weer over onze schouder kijken. Kunst grijpt altijd terug naar het verleden, en vandaag meer dan ooit, omdat onze toekomstperspectieven redelijk angstaanjagend zijn.’

I always believed in futures/I hope for better in November‘ zong Jimmy Eat World in 2004 aan de vooravond van de herverkiezing van president Bush. Vandaag ligt de protestsong in het licht van de Black Lives Matterbeweging en de focus op rassen- en genderongelijkheid meer binnen de hipop en R&B, zo schrijft Consequence of Sound, bij artiesten als Kendrick; Beyoncé en de comeback van A Tribe Called Quest. De overwegend blanke, mannelijke emoscene kan inderdaad moeilijk een song als We The People voortbrengen, maar dat wil niet zeggen dat de sentimenten die destijds die muziek naar de voorgrond hebben gebracht vandaag niet resoneren. We’ve felt this way before/ so insecure.

Waarom de zaterdagaffiche van Rock Werchter veel meer was dan nostalgie
© Wouter Van Vaerenbergh

Dave Eggers bundelde deze gevoelens van onmacht en creativiteit in zijn ’30 Days, 30 Songs’ serie, die ondertussen al uitgebreid is naar 50 songs omdat muzikanten blijkbaar echt wel een eitje te pellen hebben met Donald Trump. In die serie doet ook Jimmy Eat World zijn zegje, twaalf jaar na Futures. My Enemy gaat over het misbruiken van de angst voor De Andere als politieke strategie, hoewel de song nooit écht politieke bedoelingen had in het begin, beweert Jimmy Eat Worlddrummer Zach Lind. ‘Ik snap natuurlijk wel hoe die song politiek is geworden, maar we hebben nooit de intentie gehad om neer te zitten en een politieke song te schrijven. In feite is alles politiek, het beïnvloedt alle aspecten van je leven, dus is het normaal dat het doorsijpelt in kunst, in wetenschap, en dat die elkaar beïnvloeden. Het thema van My Enemy is gewoon ontzettend relevant voor wat er vandaag allemaal gebeurt.’

Blink-182, Linkin Park en Jimmy Eat World zijn sinds 2001 niet gestopt met hun muziek uit te brengen. Thema’s als hoop, verwantschap en escapisme zijn nooit uit hun discours verdwenen. We hebben er gewoon lange tijd niet zo’n nood aan gehad.

‘Eigenlijk kan je al ons nieuw materiaal zo bekijken’, voegt frontman Jim Adkins toe. ‘Integrity Blues gaat over common sense, over de basisbeginselen van menselijk fatsoen en hoe je op een duurzame manier kan leven, met integriteit kan leven. Een behoorlijk actueel en politiek thema dus.’

De band vindt zelf dat het album één van de beste schijfjes is die ze al gemaakt hebben en dat ze zien dat de fans die Jimmy Eat World al een tijdje volgen dat ook vinden. Het verschil in onthaal met eerdere platen is dan ook groot, en toen de band in 2014 op Pukkelpop en 2011 op Werchter stond was de opkomst aanzienlijk minder. Dat is niet omdat Damage (2013) of Invented (2010) mindere albums zijn, ze resoneerden gewoon veel minder met de algehele YOLO-cultuur die destijds heerste.

Noem de line-up van Rock Werchter dus geen comeback, maar een callback. Blink-182, Linkin Park en Jimmy Eat World zijn sinds 2001 niet gestopt met muziek uit te brengen. Thema’s als hoop, verwantschap en escapisme zijn nooit uit hun discours verdwenen. We hebben er gewoon lange tijd niet zo’n nood aan gehad.

Lees hier ons volledige interview met Jimmy Eat World.

Waarom de zaterdagaffiche van Rock Werchter veel meer was dan nostalgie
© Wouter Van Vaerenbergh

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content