‘De duivel en de duistere diepte’ van Stuart Turton is complex maar mist vooral diepgang

Wie heeft Ouwe Tom – de duivel – aan boord gehaald? Donkere wolken pakken zich samen boven de Saerdam, nog voor hij de lange reis van Batavia naar Amsterdam aanvat.

Batavia, 1634. De Saerdam, een schip van de Verenigd Oost-Indische Compagnie (VOC), is klaar om naar Amsterdam te varen, een tocht van acht maanden. Maar dan verschijnt op de kade een leproos: ‘De vracht van de Saerdam is zondig’, waarschuwt hij. ‘Al wie aan boord gaan, zullen genadeloos ten val worden gebracht.’ Voor iemand hem over die voorspelling aan de tand kan voelen, vat de man vuur en sterft hij een gruwelijke dood. Slechts twee mensen schieten hem nog te hulp: Arent Hayes, oud-huurling en lijfwacht van detective Samuel Pipps, die als gevangene op de Saerdam wordt meegevoerd en in Amsterdam zal worden geëxecuteerd, en Sara Wessel, vrouw van de gouverneur-generaal, de machtigste man in Batavia.

Er is ook duidelijk iets mis met het schip. De Saerdam herbergt niet alleen een geheimzinnige, zwaarbewaakte lading, op het zeil heeft iemand een teken aangebracht dat naar de mythe van Ouwe Tom verwijst, oftewel: de duivel. Die kun je oproepen maar in ruil voor zijn gunsten moet je hem het leed van andere mensen aanbieden, want Ouwe Tom is pas tevreden als hij pijn en verdriet ziet.

Op het schip zijn genoeg kandidaat-duiveldienaars, de gouverneur-generaal, die teert op zijn hebzucht en wreedheid, op kop. De bemanning is een bende gespuis dat alles en iedereen naar het leven slaat. Wanneer de eerste doden vallen en een grote storm dreigt, probeert Arent met de hulp van Sara uit te vissen hoeveel waarheid er in al die angstaanjagende verhalen over Ouwe Tom zit en waarom zo veel sporen naar Arents eigen, dramatische verleden leiden.

De duivel en de duistere diepte is een complex puzzelverhaal, maar het mist jammer genoeg ook het laatste woord van zijn titel. Het begint verontrustend en je blijft makkelijk doorlezen, maar de personages, met uitzondering van Arent Hayes, hebben weinig of geen kern. De mannen zijn immens wreed, wellustig, ijdel of gewoon crapuleus. De vrouwen worden gereduceerd tot hun lichaam en behaagkunsten. Dat vrouwen in de zeventiende eeuw niet veel te zeggen hadden, zal wel zo zijn, maar daar hoef je niet elke twee bladzijden aan herinnerd te worden. En dan is er nog dat merkwaardige, sentimentele einde. De duivel en de duistere diepte is spannend en vernuftig, maar maakt de verwachtingen na de jubelende Britse recensies niet helemaal waar.