Theater: O, Leentje Vandenbussche

Laat u voeren, vergeet de tijd en kijk die koe diep in haar zwarte parelogen. Welkom bij ‘O’ van Leentje Vandenbussche.

We stonden op het punt om uit de Kortrijkse Tacktoren weg te rennen. De mp3-speler die ons in de handen werd geduwd, deed het niet. We zouden de volgende twee uren met drie wildvreemde mensen in een auto moeten rondtoeren. En we hadden er geen idee van hoe ‘actief’ we als publiek zouden moeten participeren. Terwijl we gewoon naar het theater wilden. U weet wel, in een donkere zaal in een zeteltje wegkruipen, de wereld vergeten en je rustig laten meevoeren door wat er zich op de scène voltrekt. Niets van dit alles wanneer je de ‘voorstelling’ O ( * * * ) van Leentje Vandenbussche bijwoont. Maar je krijgt er wel een verdomd bijzondere ervaring voor in de plaats. Eentje die het koesteren van de tijd in the picture plaatst.

Vandenbussches ‘O‘ was een van de voorstellingen die in Kunstencentrum Buda getoond werd tijdens de tiende editie van Fresh, een festival dat jong, experimenteel podiumwerk op het publiek loslaat.

Ik ben Leentje en ik houd van wachten

Leentje Vandenbussche (1984) werd als kunstenaar geboren. Van zodra ze kon, stormde ze het podium van De Kunstbende op alwaar ze met Feela (2001) en Een portie kontjes theorie (2002) de jury verraste. Vervolgens trok ze naar het Gentse KASK waar ze de opleiding ‘3Dimensionele vormgeving’ volgde. Tegelijkertijd volgde ze ook de Master na Master theaterwetenschap. Zo werd ze langzaam klaargestoomd om als kunstenaar de wereld in te trekken. Dat laatste mag u letterlijk nemen.

Gebeten door Samuell Becketts Wachten op Godot (1952) raakte ze gefascineerd door ‘het wachten’ als activiteit. Om zichzelf tot een extreme vorm van wachten te dwingen, trok ze in 2005 te voet naar Santiago de Compostella. Terug thuis maakte ze van alle reisattributen en souvenirs een tentoonstelling en transformeerde Becketts theatertekst tot een orgelpartituur. Tevens creëerde ze het grafisch werk De Hapax legomenon van Wachten op Godot.

Maar Vandenbussche wilde meer. Dus zette ze het wachten om tot een performance. Deze performance, Beckett op zijn plaats, vond voor het eerst plaats op de 13 april 2006, wat de 100ste verjaardag van Samuell Beckett zou geweest zijn. Ze vroeg aan nietsvermoedende voorbijgangers of ze enkele uren wilden wachten. Een dertigtal mensen wilde dat. Zij stonden een drietal uren te ‘wachten’ op de Gentse Korenmarkt. Nadien werd de performance herhaald tijdens Theater Aan Zee 2006.

Ondertussen vormde Vandenbussche samen met haar collega-studenten van de MaNaMa theaterwetenschappen het collectief zie!duif. Het collectief gooide vooral hoge ogen met hun eerste voorstelling, Stockholm, waarmee ze ook de KBC Jongtheaterprijs op TAZ#2008 wegkaapten. Vandenbussche passeerde in 2009 ook langs de Gentse Gelukstraat (waar ze de bewoners vroeg om de – al dan niet toevallige – voorbijgangers een uurtje te laten binnenkijken in hun ‘kamer-langs-de-straatkant’ waar al dan niet huiselijk geluk gespot kon worden).

Ondertussen broedde ze op ‘O’. Te lezen als ‘nul’, ‘cirkel’ of ‘ring’.

De tijd is alles en niets

‘Alles en niets’ is het koepelproject waaronder zowel ‘O‘ als ‘Beckett op zijn plaats verenigd zijn. Vandenbussche focust met beide projecten op het alles en het niets. Bovendien betekent haar ‘voorstellingen’ meemaken ook letterlijk haar voorstellingen mee maken. Als toeschouwer kan je er alles of niets van maken. Dit geldt ook voor ‘O’.

Vandenbussche beschrijft deze voorstelling als een ‘buffet’ ‘van Alles, in zijn grote onvatbaarste vorm, en ons alles in de dagelijkse omgeving. Ga je meteen voor de volle lading of stel je ieder bord nauwkeurig samen. U hebt alles zelf in handen. Zonder pottenkijkers. Zonder verantwoording te hoeven afleggen. Alles is dan mogelijk. Alles is goed.‘

Elke toeschouwer krijgt een mp3-speler met daarop een ‘buffet’ aan geluidsfragmenten. Het publiek wordt in groepjes verdeeld. Elk groepje wordt in een auto meegenomen. Op weg naar niets of naar alles. De wagens rijden statig op een binnenweg die een idyllisch landschap omcirkelt. Al rijdend langs de velden vol konijnen, ezels en koeien luistert elke toeschouwer – geheel individueel – naar de fragmenten. Er zijn fragmenten uit literaire meesterwerken als ’s nachts komende vossen van Cees Noteboom en Ruimten Rondom van George Perec. Maar je hoort evengoed alledaagse dingen zoals voorgelezen kattebelletjes, het ruisen van de zee of het mee kwelen met de hit van Beyonces If I were a boy of Coldplays Viva La Vida. Doen wij ook! En op die herkenning doelt Vandenbussche.

Vandenbussche streeft naar een vertrouwd en intiem gevoel bij elke toeschouwer. Daarom kan iedereen kiezen welke fragmenten te beluisteren. Iedereen maakt dus een ‘eigen’ voorstelling. En ook weer niet. Want in het aanbod en de rangschikking van de fragmenten zit een subtiele evolutie van zakelijke fragmenten die de wereld observeren en benoemen naar steeds intiemere tot filosofische fragmenten. Sluwe dramaturgie, noemen wij dat. Want die evolutie geeft perfect de veranderende gemoedstoestand van de toeschouwer (passagier) weer. Naarmate de voorstelling vordert, heb je almaar minder besef van de tijd (mobiele telefoon en uurwerk moet je afgeven alvorens de auto in te stappen). Hierdoor ervaar en ‘consumeer’ je de tijd veel bewuster.

Is dit nu nog toneel? Jawel. In de plaats van naar een decor te kijken, word je erin rond gereden. En in plaats van naar de acteurs te kijken en te luisteren, selecteer en beluister je een ‘scène’ uit de mp3-speler. Toch laat Vandenbussche haar publiek soms iets te vrij. Hierdoor ondergraaft ze de kracht van haar werk enigszins. Een nog harder zoeken naar de balans tussen het sturen en vrij laten van het publiek, kan de impact van dergelijke ervaringen intensifiëren.

Els Van Steenberghe

O, Leentje Vandenbussche. Gezien op 28 mei 2010. Meer info: www.budakortrijk.be en www.allesenniets.be