Els Van Steenberghe
Theater: Het Hol / In de strafkolonie, Het Toneelhuis & KVS
Toneelhuis en KVS stoeien in ‘Het hol | In de strafkolonie’ met Kafka en de stilte.
Hebt u ooit al eens in het Marokkaanse zand gebeten? Toen u van een kameel viel, bijvoorbeeld? Wij wel. We waren te hard aan het genieten van de zinderende stilte in de woestijn. Die stilte vormt het hoofdpersonage in het voorstellingstweeluik Het Hol | In de strafkolonie dat regisseur Bart Meuleman op het publiek loslaat.
Stil water
Bart Meuleman legde een soort ‘stil-water-diepe-grond-parcours’ af als theatermaker. Hij dwaalt al een hele poos door het theater, kwam nooit echt in the picture maar verwierf intussen wel een hoogstpersoonlijke stijl. Meuleman is gezegend met een uitermate scherpe en even poëtische pen waar hij graag (en lang) in wegkruipt. Dit resulteerde in opmerkelijke poëziebundels zoals Hulp (2004) en Omdat ik ziek werd (2008).
Maar Meuleman koestert ook een passie voor het theater, als auteur, regisseur en acteur. Als stichtend lid van het voormalige theatercollectief De Zweep maakte hij, samen met de acteurs Herwig Ilegems en Mark Verstraete, intrigerend en ontwrichtend theater.
En samen met Paul Verrept schreef hij de boekjesreeks over Mijnheertje Kokhals (het personage is overigens op hem geïnspireerd). Dat heertje toerde de afgelopen maanden ook door Vlaanderen met een op de boekenreeks geïnspireerde theatervoorstelling.
Ander succesnummer van zijn hand is de monoloog Martens, een actueel koningsdrama (gespeeld door Koen De Sutter bij NTGent, 2007). Ook met Maison Fragile verraste hij aangenaam. Deze voorstelling uit 2004 over het werk van beeldend kunstenaar Louise Bourgois creëerde hij samen met Senjan Jansen en Abke Haring, die sinds januari 2010 ook aan het Toneelhuis verbonden is.
Vaste ingrediënten van deze voorstellingen zijn pure taal, subtiele humor en haarscherp geschetste personages die te gevoelig zijn voor de wereld waarin ze leven.
Nog twee constanten zijn geluidsontwerper Senjan Jansen en lichtregisseur Mark Van Denesse. Van Denesse is zowat de scenografische steun en toeverlaat van Meuleman. Hij hielp de theatermaker in het vinden van een eigen taal.
Less is more
Dat heeft Meuleman geen windeieren gelegd. Die taal, evenals zijn verwantschap met Abke Haring, is er mee de reden van dat hij sinds januari 2010 tot de vaste bewoners van Toneelhuis behoort. Het hol | In de strafkolonie is zijn eerste creatie als Toneelhuisbewoner. Hij maakt het stuk samen met acteurs David Dermez, Willy Thomas, Stijn Van Opstal en Geert Van Rampelberg. Die combinatie geeft soms vuur en soms amper rook…
De theateravond bestaat namelijk uit twee luiken die elk een tekst van Franz Kafka opvoeren. Beide teksten werden meesterlijk mooi vertaald en bewerkt door Meuleman zelf. In zijn jeugd was hij gefascineerd door deze auteur. Kafka bepaalde zijn visie op taal en literatuur. En op de verhouding van de literatuur tot de wereld. Anno 2010 wilde hij uitvlooien hoe die verhouding tussen Kafka en de wereld veranderd is. Niet en heel veel, zo blijkt. Kafka’s werk blijft relevant in onze wereld waar de angst welig tiert. Maar het levert niet altijd even spitant theater op.
In het eerste luik, Het hol ( * * * * ), staat een fantastisch acterende Willy Thomas op de aardedonkere en ingenieus belichte scène. Hij speelt een ‘molmens’. In een sober, zwart kostuum duikt Thomas letterlijk op uit een holletje in de scène. Tactiel spelend met zijn klauwenhanden, zijn hoofd en met zachte bewegingen van zijn benen en voeten geeft hij uiting aan zijn bevrediging én zijn groeiende ergernis in en over zijn leven. Hij heeft het hoogste goed bereikt: een eigen holletje om in weg te kruipen. Elke wand heeft hij eigenhandig hard geklopt. Elke gang heeft hij zelf gegraven. Behalve de gangetjes van het ongedierte.
Dat ongedierte begint hem danig op de zenuwen te werken. Want hij wil absolute stilte in zijn hol. Er mag zelfs geen luchtgeruis te horen zijn. De zoektocht naar het ongedierte dat het geruis veroorzaakt, levert weinig concreets op. Behalve het inzicht dat snakken naar absolute stilte gelijkstaat aan jezelf en je omgeving aan banden leggen. En hij wilde toch vrij zijn?
Less is te weinig
Terwijl Thomas speelt voor het zwarte doek, zie je achter dat doek een enorme constructie – het foltertuig uit In de strafkolonie – staan. Mogelijk komt het dreigende, ruisende geluid daar vandaan? Meer linken worden er niet gelegd tussen de beide voorstellingen. Ze horen niet samen maar gedijen perfect in elkaars omgeving. De mysterieuze, mogelijk puur ingebeelde dreiging in Het hol krijgt concreet gestalte in In de strafkolonie ( * * oe ).
Daarin legt een apetrotse officier (een moeizaam spelende maar intrigerende Geert Van Rampelberg) aan een toerist uit hoe dat foltertuig werkt. Die (ramp)toerist wordt subtiel en sterk vertolkt door Stijn Van Opstal. De ingehouden manier van spelen gaat Van Opstal beter af dan Van Rampelberg, aan wiens spel je haast voelt hoe graag hij eens ‘voluit’ zou willen gaan.
De bijdrage van David Dermez als (zingend) folterslachtoffer levert een zeldzaam pakkend en poëtisch beeld op in de zinderende, desolate vlakte die de scenografie (uitgedacht door Meuleman, samen met Senjan Jansen en Mark Van Denesse) verbeeldt.
In tegenstelling tot Het hol, verliest In de strafkolonie de spanning te veel en te snel in de dreigende stilte. De dreiging die in Het hol haast tastbaar wordt door Thomas’ uitgebalanceerde spel en de zorgvuldige soundscape, vervliegt in In de strafkolonie. Het broeierige, zinderende woestijntafereel resulteert niet in zinderend theater. Daarvoor was meer inventiviteit in de regie en meer schwung in het spel nodig om de stilte vol te maken. Nu blijft ze te leeg en daardoor te dralend.
Els Van Steenberghe
Het Hol | In de strafkolonie, Toneelhuis en KVS. Gezien op 15 april 2010. Meer info: www.toneelhuis.be
EXTRA: elke toeschouwer krijgt gratis het tekstboekje. Een lovenswaardig initiatief van Toneelhuis en KVS.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier