Hoe zou het nog zijn met… de inwoners van Fukushima?

De psychologische gevolgen van de nucleaire ramp in Fukushima zijn een groter risico voor de voormalige inwoners van het rampgebied dan de mogelijke schadelijke effecten van de radioactieve straling.

De aardbeving in Japan met een kracht van 9.0 op de schaal van Richter op 11 maart 2011, gevolgd door een gigantische tsunami, veroorzaakte ’s werelds zwaarste nucleaire ongeval in 25 jaar. De meer dan 70.000 inwoners rond de Fukushima Daiichi kerncentrale moesten in een sneltempo worden geëvacueerd en er werd een 20 kilometer no-gozone ingesteld rond de kerncentrale.

Niet iedereen wou de verboden zone destijds overigens verlaten. Zo was er een 102 jaar oude man die liever zelfmoord pleegde dan dat hij zijn huis verliet.

De nucleaire vluchtelingen werden onmiddellijk ondergebracht in tijdelijke noodaccommodatie vlakbij de no-gozone, maar daarna begonnen de psychologische problemen.

De ontheemden kampen met posttraumatische stress en angst voor een mogelijke sluipende ziekte. Jongeren leven met de vrees voor kanker en elke moeder maakt zich zorgen dat een van haar kinderen schildklierkanker of leukemie krijgt. Of hun vrees gegrond is, weet niemand. Experts kunnen namelijk niet inschatten hoeveel mensen er in de toekomst effectief ziek zullen worden van de vrijgekomen nucleaire straling.

Voorverpakte maaltijden

Zelfs al krijgen de voormalige inwoners van het rampgebied over 10, 20 of 30 jaar kanker, dan nog is het haast onmogelijk de oorzaken te achterhalen. Naast de Fukushimaramp kunnen immers ook genetische veranderingen, roken, alcohol, ongezonde eetgewoontes en virale infecties oorzaken van kanker zijn.

Desalniettemin bepaalt de angst voor het onheil het dagdagelijkse handelen van de slachtoffers. Veel mensen vermijden het eten van lokale producten en het drinken van water uit de kraan.

Naast de psychologische problemen hebben ook de vernieuwde levensomstandigheden een invloed op de slachtoffers. De meesten waren voor de ramp landbouwers die hard werkten. Nu zitten ze in hun noodwoningen en eten ze voorverpakte vettige maaltijden in plaats van zelfgekweekte groenten.

De situatie is vergelijkbaar met de ramp in Tsjernobyl. Ook daar leden de geëvacueerden aan stress en depressie. Ze aten minder gezond, rookten en dronken meer. Allemaal factoren die bovendien het risico op kanker vergroten.

De Fukushima-inwoners zijn dus niet alleen hun huis en hun werk kwijt, ze lijden aan depressies en ze weten bovenal niet hoe het allemaal zal uitdraaien.

Een jaar na de ramp werden opnieuw mensen toegelaten tot drie van de 11 spooksteden. Eerst tijdelijk, daarna permanent eens het gebied geheel is ontdaan van radioactieve straling. In de zones waar de radioactieve straling het hoogst is, zullen de inwoners waarschijnlijk pas definitief kunnen terugkeren over 5 jaar.

Effecten op lange termijn

Anderhalf jaar na de ramp is geen enkel persoon overleden door de vrijgekomen straling, maar er wordt gevreesd voor effecten op lange termijn. Er is namelijk weinig geweten over de gevolgen van de straling voor de gezondheid van de bevolking. Uit een studie bij zo’n 10.000 inwoners van een dorp op 23 kilometer ten noorden van de kerncentrale blijkt alvast dat de stralingsgraad bij de meeste volwassenen en kinderen laag is, veel lager zelfs dan de waarden die in studies werden gerapporteerd na het incident in Tsjernobyl. Inwoners uit de no-gozone zijn echter nog nooit onderzocht, waardoor de stralingsgraad in realiteit mogelijk een stuk hoger ligt.

De eerste langetermijnstudies naar de mogelijke effecten van de ramp zijn onlangs gestart. De komende 30 jaar zullen in totaal zo’n 2 miljoen inwoners van de regio rond Fukushima worden geobserveerd. De mensen die door de ramp werden getroffen zullen uitgebreide vragenlijsten moeten invullen en volledige body scans en schildklieronderzoeken moeten ondergaan. De kosten van die studie zullen exhuberant zijn, de analyse van de massa gegevens een immense job.

Dat de stralingen die uit de centrale vrijkwamen niet ongevaarlijk zijn, blijkt nu al uit een kleinschaligere studie bij vlinders in de nabijheid van de kerncentrale. Volgens de onderzoekers heeft de straling de genen van de vlinders beschadigd en is 12 procent gemuteerd. Het waargenomen effect slaat momenteel enkel op vlinders, niet op een andere diersoort of de mens.

Ook de nucleaire vervuiling van het rampgebied is 1,5 jaar na de aardbeving nog steeds een probleem. Onlangs werden in de nabijheid van de kerncentrale nog vissen uit de zee gehaald die 258 keer zo veel cesium in zich had als wat nog veilig is om op te eten.

Fukushima 50
En wat met de zogenaamde ‘Fukushima 50’, de bijnaam die de moedige werknemers kregen die ter plekke in de kerncentrale bleven na de ramp? Zij hebben hun eigen Facebookpagina waar regelmatig updates worden gepost over hoe het nu met hen gaat. Daar staat onder meer te lezen dat sinds de tsunami van maart 2011 al 5 werknemers van de Fukushima-kerncentrale stierven, al zou er geen link zijn met de radioactieve straling.

Net zoals de slachtoffers hebben ook steeds meer werknemers van de kerncentrale te kampen met psychologisch problemen. Die problemen hebben echter niet zozeer te maken met de angst om ziek te worden na de blootstelling aan radioactieve straling, maar eerder met de toenemende discriminatie en bedreigingen van de gemeenschap die ze uitgerekend probeerden te beschermen ten tijde van de catastrofe.

Op 16 december 2011 verklaarde de Japanse regering dat de kerncentrale van Fukushima stabiel is. Het zal echter nog decennia in beslag nemen vooraleer de centrale volledig ontmanteld is. In de nasleep van de ramp werden de 54 kerncentrales in het land gesloten om ze aan een grondige inspectie te onderwerpen en werd Japan daarmee voor het eerst sinds de jaren zeventig kernvrij. In juli 2012 werd de eerste kerncentrale opnieuw opgestart. (TE)