Waarom ‘Baby Reindeer’ niet zo onschuldig is

De Netflix-reeks doet speurneuzen overal ter wereld naar hun vergrootglas grijpen. En dat is geen goed idee.

Baby Reindeer, de nieuwste Netflix-­hit, is een indrukwekkend staaltje zelfkastijding. De reeks werd bedacht door Richard Gadd, die eveneens de hoofdrol vertolkt. Daarbij ­baseerde de Schotse komiek zich op waar­gebeurde feiten uit zijn leven. En die zijn niet bepaald prettig.

De reeks volgt Donny, zoals de gefictionaliseerde versie van Gadd heet, die van Schotland naar Londen verhuist in de hoop een comedy­carrière uit de grond te stampen. Met weinig succes, want hij blijft aanmodderen als barman in een ­vuile kroeg. Maar alles verandert ­wanneer Martha de kroeg binnenloopt. Omdat ze er overstuur uitziet, biedt ­Donny haar een gratis kop thee aan, waarna Martha hem genadeloos ­begint te stalken.

Baby Reindeer is geen gemakkelijk verhaal over een zieke stalker. Donny geniet van de aandacht en blijkt zelf ook een emotioneel wrak te zijn door het misbruik dat hij in het verleden meegemaakt en onderdrukt heeft. De manier waarop Gadd zijn eigen traumatische ervaringen moest herleven om deze serie te ­schrijven en de hoofdrol te vertolken, is bewonderens­waardig.

Doordat de feiten in Baby Reindeer enigszins gefictionaliseerd zijn, is de reeks geen true crime pur sang. Maar Gadd benadrukt dat de gebeurte­nissen heel dicht bij de waarheid ­liggen, en dat er vooral zaken aan­gepast zijn om de echte personen uit Gadds leven te beschermen.

Dat is net het probleem. In deze digitale tijd lopen er zeven miljard amateurdetectives op de wereld rond, waardoor niemand ooit veilig is. Baby Reindeer weet de sensatie van veel true crime te overstijgen door te focussen op de getormenteerde geest van het hoofd­personage. Martha wordt nooit afgebeeld als een on­verbeterlijke schurk, maar als een mentaal gekwetste vrouw die van haar slachtoffer voortdurend het ­signaal krijgt dat haar gedrag eigenlijk wel gewenst is.

Dat is niet hoe veel kijkers met de serie omgaan. Aan de hand van filmpjes van Gadds oude shows en andere sporen die de komiek op het internet achterliet, zijn ze proberen achterhalen wie de inspiratie voor Martha was. In zekere zin vertonen ze zo zelf het obsessieve gedrag dat de show probeert aan te kaarten. En daarbij zien ze ‘Martha’ niet als een kwetsbaar iemand die hulp ­nodig heeft, maar als een sensationeel onder­werp om hun nieuwsgierigheid op bot te vieren.

Het maakt niet uit hoe genuan­ceerd een reeks geschreven is. ­Wanneer wordt duidelijk gemaakt dat het verhaal ‘gebaseerd is op waargebeurde feiten’, beginnen mensen likkebaardend naar de waarheid te zoeken. De vraag is of je in deze ­tijden überhaupt nog gefictionaliseerde true crime kunt maken zónder ­schade aan te richten.