Vrouwelijke experten te weinig in talkshows: ‘Een vrouw die té assertief is, botst op weerwerk’
De Nederlandse talkshowhost Eva Jinek wil meer vrouwen aan de tv-tafels krijgen. Wij gingen eerder al in op het probleem en zochten naar verklaringen. Zoeken redacties niet voldoende naar oestrogeen of ligt het in de aard van het beestje?
Het aantal vrouwelijke experten in Nederlandse talkshows daalt, stond twee jaar geleden te lezen in Psychologie Magazine. In het tv-seizoen dat toen voorbj was boden slechts 500 vrouwelijke hoofdgasten weerwerk aan 850 mannelijke. Dat is op zijn minst frappant, want de Nederlandse publieke omroep (NPO) verplichtte zich er in 2010 net toe om meer dames aan tafel te krijgen.
Is het in Vlaanderen ook zo erg? ‘Het gaat vooruit, maar er is nog veel werk’, zegt Rozane De Cock, professor aan de KU Leuven. ‘70% van de nieuwsbronnen in het tv-nieuws zijn mannen, in de kranten loopt dat zelfs op tot 75%. Het percentage vrouwelijke nieuwsbronnen varieert naargelang het thema. Als het over welzijn gaat, is 40% van de nieuwsbronnen vrouwelijk. Voor economische topics is dat nog maar 23%, voor politiek en sport nog 18%. ‘Populaire kranten brengen meer vrouwen aan bod dan kwaliteitskranten. De commerciële omroep doet het ook beter dan de openbare.’, zegt De Cock.
‘Vrouwelijke experten bestaan, maar ze moeten meer uit hun kot komen’ – Elke Jeurissen, oprichter Straffe Madammen
Toch gaat het wel degelijk de goede kant op. Veel is te danken aan Straffe Madammen, het project dat Elke Jeurissen enkele jaren geleden uit de grond stampte. ‘Ik organiseer elke maand een netevent voor vrouwen met een vrouwelijke topspreker. Het doel is dat vrouwen ervaringen delen, elkaar inspireren en vooruit helpen om zo meer zichtbaar te worden in media, op podia en in bedrijven.’
In het voorjaar van 2015 stapte Jeurissen naar de VRT. Samen met de omroep zette ze een actie op touw om meer dames op het scherm te krijgen. In één maand vond ze 200 vrouwelijke experten die wilden meewerken. Twintig daarvan maakten kennis met eindredacteurs. ‘Het staat in grote letters op mijn blog: ‘Ze bestaan echt”, zegt Jeurissen trots. ‘Ze moeten alleen meer uit hun kot durven komen.’
‘Uw antwoord is te genuanceerd’
Tot die conclusie komt ook de Nederlandse publiciteitsexpert Janneke Van Heugten. Uit haar onderzoek blijkt dat vrouwen vaker bang zijn om dicht te klappen tijdens een interview. ‘Mannen gaan gemakkelijker mee in de nogal macho talkshowcultuur’, zegt Veerle Draulans, professor genderstudies aan de KU Leuven. ‘Ad rem zijn, statements maken… voor hen hoort het erbij. Vrouwen slaan sneller aan het twijfelen of het de tijdsinvestering en energie waard is als ze denken niet de kans te krijgen tot een genuanceerd betoog. Zelf gaf ik ooit een interview, bedoeld voor het televisiejournaal. Mooi binnen de tijd, perfect volgens het boekje van de mediatraining. Tot de journalist doodleuk zei: ‘Hier kunnen we niets mee doen, uw antwoord is te genuanceerd.’
‘Vrouwen voelen zich geremd door genderrollen’ – Veerle Draulans (KU Leuven)
‘Tv is hoe het is: kort en krachtig. Je moet op een gevatte manier je zegje kunnen doen. Vrouwen hebben het daar doorgaans moeilijker mee dan mannen’, zegt ook Rika Ponnet, die als relatie-experte regelmatig haar kennis deelt in praatprogramma’s. ‘Meer dan mannen twijfelen vrouwen aan de waarde van hun expertise. Ik werd ooit uitgenodigd in De Kruitfabriek, maar zat met vervoersproblemen. De redactie besloot me op te pikken met een taxi. ‘Ben ik dan zo belangrijk?’ vroeg ik me af. De hoofdredacteur, ook een vrouw, vond dat achteraf grappig. ‘In zo’n geval vraagt geen enkele man zich af of hij belangrijk genoeg is’, zei ze, ‘die stapt gewoon in die taxi.’
Vrouwen voelen zich nog altijd geremd door genderrollen, aldus Draulans. ‘Ad rem zijn en verbale assertiviteit zijn kenmerken die we eerder associëren met het mannelijke. Vrouwen mogen dat ook wel hebben, vindt de samenleving, maar niet té veel. Als een vrouw té ambitieus is of té assertief, botst ze op weerwerk. Mensen gaan haar dan zelfingenomen of bazig vinden.’
Misschien wel een van de bekendste voorbeelden is het optreden van Linda De Win in De slimste mens ter wereld. Omdat ze het spel bijzonder gedreven speelde, regende het verwijtende reacties op sociale media. De Win kreeg al snel het etiket ‘bitch’ opgeplakt.
Blanke, mannelijke professoren
De inspanningen van het Straffe Madammenproject lijken wel te lonen. Logisch, volgens Ponnet. ‘Als je regelmatig vrouwen aan het woord hoort in de media, word je gesterkt in de overtuiging dat je dat zelf ook kan’, zegt ze. Draulans beaamt dat. ‘Onze samenleving is georganiseerd rond zichtbaarheid. Wie al bekend is, wordt makkelijker opnieuw gevraagd’, zegt ze. ‘In die cirkel van visibiliteit geraken is bijzonder moeilijk. Redacties moeten daarom systematisch op zoek naar jong talent met een boodschap, van beide geslachten én ook uit minderheidsgroepen.’
‘Het feit dat ik commentaar geef bij Cyprus-België, bewijst dat er een positieve evolutie aan de gang is’- Imke Courtois
Volgens Ponnet is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan. ‘Redacties moeten snel werken en elke dag de gesprekstafel vol krijgen. Ze vinden het vaak gemakkelijker om in hun contactenboek te zoeken naar wie al eerder aan bod kwam. Vroeger stonden in zo’n contactenboek enkel blanke, mannelijke professoren van minstens 50 jaar, maar gelukkig is die tendens aan het wijzigen.’ Tegelijk waarschuwt Ponnet ervoor om de slinger niet te laten overslaan naar de andere kant. ‘In een domein als voetbal zijn veel meer mannen dan vrouwen geïnteresseerd. Het is dan ook logisch dat de studio van bijvoorbeeld Extra Time grotendeels door mannen wordt gevuld. De dwingende noodzaak om vrouwen op te voeren is in zulke gevallen belachelijk.’
Positieve evolutie
Imke Courtois is voetbalster bij Standard en analyseerde al enkele keren de matchen van de Rode Duivels naast kleppers als Jan Mulder en Johan Boskamp. Met succes, want veel sportfans prezen de frisse wind in de tv-studio.
Imke Courtois mogen ze van mij meer uitnodigen en ook bij de Vtm. Kunnen ze daar eindelijk De Mos en Soetaers ne keer afvoeren.
— Jelle Sergant (@JelleSergant) 6 september 2015
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
‘Ik heb er geen seconde bij stilgestaan dat ik in een mannenwereld werkte, waar me scheef zouden bekijken’, zegt Courtois. ‘De redactie heeft me vanaf het eerste moment alle vertrouwen gegeven.’
Volgens Courtois wordt te veel gefocust op die man-vrouwkloof in talkshows. ‘Het feit dat ik commentaar geef bij Cyprus-België, is een signaal dat er een positieve evolutie aan de gang is. Zolang dat het geval is, hoeft de meerderheid aan mannelijke experts geen probleem te zijn. Hetzelfde geldt voor het vrouwenvoetbal. Zolang dat de goede kant opgaat, mogen de mannen in grote stadions spelers en meer verdienen dan wij.’
Zijn talkshows dan geen machocultuur? Toch wel, aldus de analiste, al heeft dat volgens haar niet noodzakelijk te maken met de persoonlijkheden aan tafel. ‘Social media spelen een cruciale rol. Over straffe uitspraken in talkshows wordt druk getweet en gefacebookt. Wie de volgende keer naar zo’n programma kijkt, wil de quotes dan ook opnieuw zien vliegen. Zelf hang ik niet zo aan die statements, al kom ik wel voor mijn mening uit. Ik ben geen Zwitser. (lacht)‘
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier