Van Morrison herbeleeft zijn jeugd in de Koningin Elisabethzaal 

Op zijn 77ste keert Van Morrison dezer dagen terug naar de muziek die hij zich herinnert uit zijn prilste jeugd. Op de dubbelaar Moving On Skiffle graaft hij songs op waar hij mee opgroeide tijdens de fifties, toen er van rock-‘n-roll nog niet echt sprake was. En ook tijdens zijn huidige tournee flitst hij het publiek terug naar een ver verleden.

Van Morrison behoort zonder twijfel tot de belangrijkste songwriters van zijn generatie. Je hebt dus geen vergrootglas nodig om in zijn discografie, die tot dusver 44 langspelers omvat, enkele onversneden meesterwerken te ontdekken. Maar de zanger is ook een mysticus en een visionair, wiens platen vaak de neerslag vormen van een spirituele reis. Morrison beschouwt zich als een ambachtsman die naar artistieke zuiverheid streeft. Hij heeft niet alleen een hekel aan commercie en aan het sterrensysteem, maar ook aan de media. Zijn vijandige houding jegens journalisten is legendarisch en zijn reputatie als grumpy old man raakt hij wellicht nooit meer kwijt. 

Toch bakte hij het nooit zo bruin als tijdens de pandemie. Uit woede en frustratie omdat hij tijdens de lockdowns niet kon toeren zag hij de maatregelen, die regeringen namen om de verspreiding van covid tegen te gaan, als een aanslag op de democratie en zijn persoonlijke vrijheid. Niet gehinderd door enige kennis van de wetenschappelijke feiten, verspreidde hij fake news en allerlei samenzweringstheorieën, waarin hij zichzelf steevast als een slachtoffer van politici met totalitaire trekjes afschilderde. Daarbij ging hij gemakshalve voorbij aan de ellende die de gezondheidscrisis bij velen had veroorzaakt en aan de vaststelling dat het virus, alleen al in de VS, ruim een miljoen doden had geëist. Op Twitter benadrukte Van Morrison weliswaar dat hij geen anti-vaxer was, maar een extreem reactionaire plaat als What’s It Gonna Take? maakte hem bij een deel van zijn publiek en zijn collega’s wél tot persona non grata. 

Het is dus haast een verademing dat de artiest op zijn jongste dubbelaar , Moving on Skiffle, ‘back to basics’ gaat. Net zoals Bob Dylan deed met Good As I Been To You, World Gone Wrong en Triplicate, keert hij terug naar zijn wortels en brengt hij een hommage aan de songs die hem tijdens zijn tienerjaren muzikaal gevormd hebben.  

Nostalgie en onschuld

Het skiffle-genre, een mengvorm van Amerkaanse rootsgenres zoals blues, bluegrass, folk en jazz, was in Groot-Brittannië en Ierland, vóór de opkomst van de rock-‘n-roll, razend populair. Het ging om eenvoudige muziek, gemaakt met akoestische gitaren, een washboard en een teekistbas, waar ook de toekomstige leden van The Beatles, The Stones en Led Zeppelin zich, vóór de beat boom, onledig mee hielden. Op zijn vijftiende vormde Van Morrison, lang voor er sprake was van Them, samen met zijn vader en zijn oom, een skifflebandje, waarmee hij in Noord-Ierland vaak op straat speelde.  

Het is trouwens niet de eerste keer dat de Belfast Cowboy een duik neemt in het inmiddels vergeten skiffle-repertoire. In 2000 nam hij al The Skiffle Sessions op, samen met twee pioniers van het genre: zanger-gitarist Lonnie Donegan en contrabassist-trombonist Chris Barber. Ook tijdens zijn huidige tournee daalt Van Morrison af in de prehistorie van de popmuziek en dompelt hij het publiek onder in een sfeer van nostalgie en onschuld. 

Na een carrière van zestig jaar heeft de zanger niets meer te bewijzen. En als hij zin heeft in een tripje met een teletijdmachine, wie zal hem dan tegenhouden? In de Antwerpse Elisabethzaal liet hij zich bijstaan door een voortreffelijke zeskoppige band en een zwarte backingzangeres, en speelde hij zelf afwisselend harmonica, tenorsax en gitaar. Van Morrison – met hoedje en zonnebril – was bijzonder goed bij stem en beperkte er zich niet toe het gekozen repertoire zomaar te reproduceren. Hij drukte er zijn eigen, unieke stempel op, waardoor de meestal swingende muziek blijk gaf van energie en vitaliteit.  

Bijna alles uit ’s mans jongste collectie passeerde de revue. Met Streamline Train en No Other Baby bracht hij een eresaluut aan The Vipers, destijds één van de populairste skifflegroepen uit het Verenigd Koninkrijk. Maar op de setlist stonden ook heel wat bewerkte traditionals, zoals Careless Love, Gov Don’t Allow , Sail Away Ladies en I Wish I Was an Apple on a Tree. Daarbij toonde Van Morrison zich allerminst een purist, want hij bediende zich van instrumenten – fiddle, orgel, mandoline – die je bij de oorspronkelijke skifflecombo’s niet meteen zou hebben aangetroffen. 

Speelplezier

Meer dan eens deed de zanger een graai in het grote country-songboek, met classics van Jim Reeves (Yonder Comes a Sucker, waarin de violist herinnerde aan zigeunermuzikant Stéphane Grapelli), Jimmie Rodgers (het ouderwets klinkende Travelin’ Blues, dat van een fijne lapsteelsolo werd voorzien), Roy Acuff (Streamlined Cannonball) en Hank Williams (I’m So Lonesome I Could Cry en een zinnenprikkelende versie van Cold, Cold Heart). 

Van the Man herbeleefde zijn jeugd en stond, wellicht daardoor, opvallend ontspannen op het podium, maar ook de band blaakte van het speelplezier. Net zoals in de jazz mochten de muzikanten in vrijwel alle nummers om beurten soleren, zonder dat het ook maar één moment geforceerd aandeed.  

In de gospelsong This Loving Light of Mine hoorde je al de kiemen van wat later rock-‘n-roll zou worden, Leroy Carrs In the Evening When the Sun Goes Down was aanstekelijke blues, Greenback Dollar werd blijmoedig huppelend de zaal ingestuurd en het bij Leadbelly betrokken Cotton Fields bruiste als aspirine in een glas water. Als je je ogen sloot, leek het zowaar alsof tijdens Green Rocky Road The Band zelve op het podium stond. Worried Man Blues, tenslotte, werd door de groep verder afgewerkt, nadat Van Morrison al van het podium was verdwenen, en dat gaf zangeres Teena Lyle de gelegenheid nog eens de souplesse van haar stembanden te etaleren en een citaatje uit Bob Marleys Three Little Birds de song binnen te smokkelen. 

We zullen het niet ontkennen: eigenlijk hadden we liever een set met eigen nummers van Van Morrison gehoord. Maar we hebben ons zeker niet verveeld en bovendien konden we nu de bronnen identificeren waar de artiest al die jaren uit geput heeft voor zijn eigen Caledonia Soul. Een leerzame én onderhoudende avond dus. We hebben onze innerlijke moppersmurf dus maar gebonden en gekneveld in de kelder opgesloten.