Roger Waters’ passage in het Sportpaleis had meer weg van een politieke rally dan van een concert 

Roger Waters is al 79, maar dat belet hem niet nog eens de hort op te gaan met zijn This Is Not A Drill Tour. In Antwerpen leidde dat tot een megalomaan klank- en lichtspektakel met veel Pink Floyd-classics, maar ook tot een overdaad aan slogans en visuele snufjes die, vaker dan je lief was, de aandacht afleidden van de muziek.

Tot hij in 1985 de groep verliet, was Roger Waters de conceptualist, de voornaamste songwriter én het politieke geweten van Pink Floyd. Million sellers als The Dark Side of the Moon, Wish You Were Here, Animals en The Wall zijn voornamelijk aan zíjn geest ontsproten, maar toen Waters de andere bandleden als zijn knechtjes ging beschouwen, leidde dat uiteindelijk tot botsende ego’s en een open oorlog die tot in de rechtbank werd uitgevochten. De man kon echter niet verhinderen dat de drie overblijvers onder de Pink Floyd-vlag bleven opereren en ook zonder hem nog drie langspelers zouden uitbrengen.  

Haast veertig jaar na de split vlammen de conflicten tussen hem en zanger-gitarist David Gilmour nog regelmatig op. Als Roger Waters net in zijn eentje een overbodige nieuwe versie opnam van het The Dark Side of the Moon, het meesterwerk dat inmiddels een halve eeuw oud is, dan deed hij dat vermoedelijk enkel om de anderen te jennen. ‘Ze kunnen geen songs schrijven, want ze hebben niets te vertellen’, aldus Waters. ‘Een visie of ideeën hebben ze nooit gehad. En dat maakt hen radeloos’.  

Maar ook het publiek strijkt hij regelmatig tegen de haren in. ‘Ben je zo’n Pink Floyd-fan die de pest heeft aan mijn ideologische denkbeelden, scheer je dan maar weg naar de bar’, waarschuwde Waters de aanwezigen in het Sportpaleis. Zijn extreem-linkse standpunten zijn inderdaad niet altijd even consequent en zijn uitspraken over de oorlog in Oekraïne – Poetins invasie zou volgens hem door het Westen zijn uitgelokt en de belaagde natie zou in de ban zijn van nationalistische en fascistische krachten – hebben hem alvast een ban van Polen opgeleverd.  

Ook in Frankfurt wilden de autoriteiten onlangs, onder druk van de joodse lobby, zijn concert verbieden wegens vermeend antisemitisme. Roger Waters noemt Israël ‘een apartheidsstaat die de Palestijnse bevolking systematisch terroriseert’. Maar bij de aanvang van zijn Belgische passage kon hij wél triomfantelijk verklaren dat een rechter net had geoordeeld dat er van Jodenhaat geen sprake is en er geen enkele juridische reden is om hem de toegang tot de Duitse podia te ontzeggen. 

Bloederig

De show zelf was een zinnenprikkelend gebeuren. De band stond in het midden van het Sportpaleis opgesteld, waardoor de zaal niet in de lengte maar in de breedte werd bespeeld. Dat kwam de zichtbaarheid voor een deel van het publiek helaas niet ten goede. Bovendien stonden de acht muzikanten en twee zangeressen rug aan rug en pendelde Roger Waters zelf voortdurend tussen de voor-, achter- en zijkant van het podium, zodat je zelden een echt bandgevoel kreeg.  

Het hele gebeuren werd bovendien gedomineerd door reusachtige beeldschermen en vanaf opener Comfortably Numb werd je aanhoudend belaagd met bloederige oorlogstaferelen, totalitaire symbolen en politieke boodschappen over alles wat volgens de artiest fout gaat in de wereld. Hij vroeg aandacht voor de klimaatopwarming, Black Lives Matter, seksisme, het lot van onderdrukte volkeren en klokkenluiders als Julian Assange en deed alle Amerikaanse presidenten sinds Ronald Reagan (ook Joe Biden) af als oorlogsmisdadigers. De slogans werden je letterlijk door de strot geramd, waardoor de avond meer weg had van een politieke rally dan van een concert. Daarnaast verschenen op de schermen ook nog autobiografische teksten (over Syd Barrett, maar ook over Waters’ eerste echtscheiding en mentale problemen). Er kwam zoveel informatie op je af dat de muziek al bij al bijkomstig dreigde te worden. 

De ruim twee uur durende set bestond uit twee delen, gescheiden door een pauze en de songs waren voor drievierde uit het repertoire van Pink Floyd gelicht. Daarbij viel vooral op dat de nummers uit Waters’ soloplaten, zoals The Powers That Be, The Bravery of Being Out Of Range of Is This the Life We Really Want? nogal flets uitvielen. Vliegend geschreven tijdens de lockdown als metafoor voor ‘de vrijplaats waar we allemaal beschaafd van mening kunnen verschillen’, was de enige uitzondering.Toch waren enige stalinistische trekjes Roger Waters niet vreemd: telkens wanneer een foto van Pink Floyd werd getoond, bleek David Gilmour vakkundig te zijn weggeknipt.

Vliegend schaap

Over de muzikanten geen kwaad woord. De meeste waren al meer dan tien jaar in dienst en kenden dus het klappen van de zweep. Niettemin kwam de show pas echt op dreef met stevig rockende songs als Have A Cigar en Sheep, een ode aan George Orwell die al met romans als Animal Farm en 1984 waarschuwde voor de gevaren van een totalitaire maatschappij. Prompt zweefde een reusachtig vliegend schaap door het zwerk van het Sportpaleis: een weinig subtiele manier om de toeschouwers te verzoeken vooral geen kuddedieren te worden. Het overwegend akoestische Wish You Were Here gaf dan wear aan dat Roger Waters het als zanger finaal moest afleggen tegen de door hem zo verfoeide Gilmour. 

Het tweede deel van het concert werd ingezet met enkele fragmenten uit The Wall (In the Flesh?, Run Like Hell), voor de ceremoniemeester een extra gelegenheid om zijn gal te spuwen over het patriarchaat, de wapenindustrie en het kolonialisme. Eerder was tijdens Shine On You Crazy Diamond al opgevallen hoe nauwgezet gitarist Dave Kilminster de fantastische solo’s van Gilmour had bestudeerd, en ook in de songs uit The Dark Side of the Moon toonde hij zich schatplichtig aan zijn grote voorganger. Meteen leende hij ook zijn stem aan Money en hey, daar was het vliegende varken weer! Op de flank van het beest lazen we ‘Steal from the poor, give to the rich’. Alle kapitalisten zijn zwijnen toch? Een ironische vaststelling, zeker als je weet dat het vermogen van Roger Waters op zo’n 310 miljoen dollar wordt geschat. 

Tijdens Us and Them, met een trefzekere saxofoonsolo van Seamus Blake, liet de ceremoniemeester het zingen aan gitarist Jonathan Wilson over. Geen slecht idee, want zijn eigen zangpartij in Brain Damage klonk niet bepaald toonvast. Wat viel er nog meer te onthouden? In het sober gebrachte Two Suns in the Sunset (uit The Final Cut) gaf het getik van de Doomsday Clock het ritme aan en, ter introductie van een reprise van The Bar, gaf Waters toe dat hij hiervoor zes woorden had gejat uit Bob Dylans Sad-Eyed Lady of the Lowlands. Zijn krassende stem leek overigens als twee druppels water op die van de latere Dylan. De zanger droeg het nummer op aan zijn onlangs overleden oudere broer en aan zijn vrouw Camilla, ‘de rots op wie ik altijd kan steunen’. 

Na een set waarin, zowel in auditief als visueel opzicht, alle registers waren opengetrokken, eindige het concert bijna huiselijk, met een accordeon en de muzikanten die zich netjes rond Roger Waters en zijn piano hadden geschaard. Maar je kon er niet omheen dat de man het vooral moest hebben van een repertoire dat hij schreef voor zijn 35^ste. En voor iemand die zo graag als een visionair wordt gezien, was dat toch een beetje een zwaktebod.