Anonieme feesters over illegale raves: ‘Als het systeem faalt, dan zoek je je eigen weg’

De free party scene en haar illegale raves leven, terwijl autoriteiten met de handen in het haar zitten. Knack Focus zat aan tafel met enkele frequente bezoekers en ex-organisatoren.

Feestjes in oude fabriekspanden, afgelegen bossen of in tunnels onder snelwegen, zonder einduur of decibellimiet: voor sommigen vormen ze een wekelijks ritueel. Hoewel de free party scene een opflakkering kent sinds Belgitek – de bijzonder grootschalige rave in Sint-Truiden die vorig jaar veel krantenkoppen en nieuwsuitzendingen domineerde – worstelt België nog steeds met het vinden van een juiste aanpak. 

Het is beslist geen gemakkelijke taak: een geïsoleerde rave platleggen zonder duidelijk aanspreekpunt. Zeker als er een massa mensen aanwezig is, waarvan het gros onder invloed van alcohol en drugs. Bij gebrek aan wetgeving of een duidelijk draaiboek – enkel een omzendbrief die dateert uit 2002 – moeten politieagenten het doen met hun gezond verstand. ‘De manier waarop ze handelen varieert. Niet elk politiekorps is even toegeeflijk. Maar ook de bereidheid van de organisatoren om te onderhandelen speelt een rol in hoe die situatie verloopt. Vaak wordt er wel een poging gedaan om te communiceren’, vertelt Thomas*, een doorgewinterde raver en voormalige organisator. 

Het voortdurende kat-en-muisspel tussen autoriteiten en de free party scene leidt soms onbedoeld tot intense conflicten. ‘Ooit werden we eens bestookt met een waterkanon’, herinnert hij zich. ‘Dat was absoluut een van de meest extreme gevallen.’ Maar het zegt wel iets over de toenemende onderdrukking die ze ervaren. ‘De kans is tegenwoordig veel groter dat een feestje tegen de ochtend wordt stilgelegd. Bovendien gaat de politie sneller hardhandig te werk dan vroeger, soms buiten proportie. Is dat de oplossing? Geweld lokt geweld uit, niet?’

Bij onze zuiderburen is dat niet anders: op 13 april trok de Franse free party scene massaal de straat op in grootsteden als Parijs, Marseille en Lyon. Ze reageerden hiermee op de overvloed aan boetes, de inbeslagname van zo’n 340 m³ aan materiaal en de tijdelijke repressieve maatregelen in de nasleep van het beruchte Teknival TekWest, dat tijdens het paasweekend doorging in Quimper. Volgens de Franse krant Ouest-France riepen verschillende soundsystems op tot vreedzame streetraves.

Ook in Luik organiseerden ze afgelopen weekend een soortgelijke streetrave, zoals blijkt uit video’s op sociale media. Te verwachten, want ook in België heeft de free party scene al zware klappen gehad. Ondanks die repressie blijven ze vasthouden aan hun passie: ‘Mensen moeten verder kijken dan de rebellie. Het draait vooral om de ultieme vrijheid die enkel op een illegale manier te bereiken is. Onrust creëren is nooit de intentie.’

Al trokken de bonkende beats van de rave in Brustem vorig jaar wel de aandacht van de buurtbewoners, waardoor sommigen, al dan niet uit ongenoegen, zelf eens op een afstandje kwamen gluren. ‘Voor raves zoals Belgitek is het de bedoeling om met zodanig veel volk aanwezig te zijn dat het onmogelijk wordt om het stil te leggen. Dat staat in contrast met kleinere raves, waarbij we er net voor zorgen dat we goed weggestoken zitten’, legt Milan* uit, die er aanwezig was als bezoeker en voormalig initiatiefnemer. ‘We hebben ons op de afstand van een half uurtje wandelen moeten parkeren. De politie had namelijk de wegen naar de rave afgesloten, wat eigenlijk zorgde voor meer overlast in de omliggende buurt. En onbedoeld zorgden de media voor enorm veel reclame.’

Sociale controle

Aan het gevoel van vrijheid allerminst gebrek op een free party: ‘Het is meer het vrije feest dan het gratis feest’, zegt Tim*, ook een fervent aanhanger. U moet er alleszins niet op zoek gaan naar de security of een EHBO-postje. Daar gaan ze vooral af op sociale controle en het familiegevoel dat hoogtij viert. ‘Ik heb me daarom nog nooit onveilig gevoeld’, vertelt hij. ‘Als er iemand zich niet goed voelt, schieten omstaanders meteen in actie.’ 

Ook aan drugs mankeert het niet. ‘Maar dat gebeurt overal’, zucht Thomas. ‘In legale clubs valt het minder op, omdat mensen daar niet meteen in het openbaar consumeren. (fronst) En het is tenslotte veel meer dan dat. Kan je goed jongleren? Dan pak je je spullen en geef je een showtje.’

‘Denk aan de veiligheid van iedereen’ is overigens een van de afspraken die u kan lezen op de zogenaamde ‘tekalogue’, een poster met daarop de canon van de free party scene. Hoewel ze lak hebben aan de regeltjes van onze maatschappij houdt de scene wel hun trouwe aanhangers in acht, zij het op hun eigen, intieme manier. Net zoals ze de locatie slechts eventjes naar hun hand zetten. ‘We laten nooit meer achter dan onze voetafdruk’, klinkt het bij de ravers. ‘Dat bleek ook het geval in Brustem vorig jaar.’

Ondanks deze riante poging om alles in goede banen te leiden is er nog steeds een keerzijde die we niet mogen vergeten, los van de illegaliteit. ‘Op een feest met meer dan tweeduizend bezoekers, zullen ongetwijfeld ook enkele rotte appels aanwezig zijn. Zowel bij bezoekers als organisators zijn er voorzichtige mensen als meer roekeloze.’ Bij die laatste groep loopt het soms lelijk af.

○○○

Dj Simon In Wonderland kan daarover meepraten. Als eigenaar van Wonderland Soundsystem was hij ook een lange tijd geleden betrokken bij het organiseren van free party’s. Hoewel hij zich nu meer richt op legale evenementen, is zijn liefde voor het raven, de muziek en het geluidsmateriaal nooit verminderd: een passie die ooit ontstond in de garage van zijn oma. ‘Ik verzamelde er materiaal en vond het fantastisch om daarmee te experimenteren’, vertelt hij. Die interesse leidde Simon en zijn vrienden eens naar een rave in Duinkerke, net over de grens. ‘Dat heeft een diepe indruk op me achtergelaten. Door goede, maar ook minder goede vrienden ben ik verder dat wereldje ingerold.’ 

Na enkele ‘gouden jaren’ besloot Simon uiteindelijk de doek in de ring te gooien en zich meer te focussen op legale evenementen. ‘Vooral door het ouder worden en het risico op boetes en inbeslagnames van mijn inboedel. Er gebeuren natuurlijk ook veel dingen die niet oké zijn.’

Of er nu meer free party’s zijn dan vroeger, is moeilijke te zeggen. Misschien geeft de plotse aandacht van de brede bevolking wel een vertekend beeld. Maar het staat buiten kijf dat dit een blijvend fenomeen is. ‘De soundsystems schieten als paddenstoelen uit de grond. Ondanks de uitdagingen en de risico’s zoekt de scene altijd naar mogelijkheden. Dat zal nooit anders zijn’, vertelt Simon. 

Is het bestrijden ervan dan wel de juiste oplossing? Als het toch gebeurt, hoe zorg je dat de veiligheid wordt gewaarborgd? En welke rol moet de overheid daarin spelen? Geen gemakkelijke vragen, maar wel relevante. Toch lijken ze eerder over het hoofd gezien te worden:  ‘Na de rave in Sint-Truiden hebben we een evaluatie gemaakt. Maar ik denk niet dat die zal resulteren in een nieuwe aanpak’, zegt Michiel Carlier van noodplanning en crisisbeheer Limburg. 

Bestrijden of omarmen?

Misschien liggen de antwoorden verscholen in Berlijn, de technometropool van de wereld, waar ook de free party scene sterk aanwezig is. De Clubcommissie, die daar het nachtleven aanstuurt, heeft er alleszins oog voor, en omarmt het eerder dan het te bestrijden. Met een positief effect: meer dan dertigduizend jonge Berlijners zijn betrokken. De communicatie verloopt doorgaans via Telegram. En hun aanpak vertaalt zich in rondetafelgesprekken. Vooral om de dialoog aan te gaan, informatie uit te wisselen en te netwerken tussen organisators, autoriteiten en ervaren leden uit de scene. Praktische tips voor het voorkomen van conflicten, milieubescherming en bewustmaking zijn dingen die aan bod komen. ‘Ik denk dat ze in Duitsland goed beseffen dat ze het niet kunnen tegenhouden. In België is dat anders’, zegt Tim. 

Zo creëert de Clubcommissie verschillende plekken die de free party scene onbureaucratisch kan gebruiken. Niet met de gedachte om het te reguleren, maar om het een plaats te geven. ‘Open communicatie kan zeker zorgen voor oplossingen. Maar het is belangrijk om realistisch te blijven, anders kan dat een averechts effect hebben. Een underground scene blijft het liefst underground’, legt hij uit. 

Ook in Frankrijk, waar de scene vooral in de noordelijke contreien de gemoederen ophitst, staan ze een stapje verder. Daar zorgt de vrijwilligersorganisatie Techno+ voor chill-out ruimtes op openbare raves: als het ware een toevluchtsoord met gedempte verlichting, kussens of lage tafels om op te zitten, ver weg van de luide muziek en de drukte. Mensen komen hier als ze slecht reageren op drugs, om uit te rusten of om te kletsen met vrienden. Water, gedroogd fruit en snoep zijn er gratis. De aanwezige vrijwilligers, waarvan sommige medisch opgeleid zijn, beantwoorden onder meer vragen over de effecten en risico’s van drugs en grijpen in wanneer dat nodig is. Techno+ maakt eveneens flyers die het bewustzijn over drugsgebruik verspreiden. Maar toch lijkt het erop dat veel mensen nog steeds denken dat onwetenheid de beste vorm van preventie is.

Terwijl hun aanwezigheid wordt erkend door de Franse overheid, blijft de Belgische tegenhanger Safe n’ Sound, eveneens ondersteund door de overheid, beperkt tot legale evenementen. ‘Niettemin zijn ze soms aanwezig op free party’s, zij het iets discreter’, duidt Thomas.

Is er meer nood aan empowerment dan repressie? Het blijft een ingewikkelde discussie, want in welke mate speelt dit dan in het nadeel van de legale sector die wel binnen de lijntjes kleurt? Het is alleszins belangrijk om te weten dat free party’s niet zo zeer te wijten zijn aan het verlangen naar ‘het illegale’, maar eerder aan de drang naar vrijheid en ontsnapping aan de vele bureaucratische hindernissen en overvloed aan regeltjes die in hun ogen overdreven zijn. ‘Als het systeem faalt, dan zoek je je eigen weg’, benadrukt Milan.