Tijd voor vrij aardige ‘Liefdesbrieven’ in Theater Tinnenpot

Liefdesbrieven is geen grootste maar best aardige voorstelling, als de toeschouwer zich concentreert op Jessie De Caluwe. Zij tilt dit Amerikaans vehikel boven het niveau van unsafe at any speed.

Het meest gespeelde toneelstuk van de Amerikaan A.R. Gurney is Love Letters [Liefdesbrieven]. Het stuk bewoont in woord en beeld de correspondentie tussen een man en een vrouw. Het ging goed een week geleden in première in het Gentse theater Tinnenpot. Spelers zijn Jo Decaluwe en Jessie De Caluwe.

A.R. [Pete] Gurney [1930] was zijn hele literaire carrière driftig op zoek naar succes en bijwijlen vond hij dat ook. Maar de grote beroemdheid heeft hij nooit gehaald. Het hoogste wat Gurney bereikte was de shortlist van een Pulitzerprijs. Dat was in de tijd toen ook hij nog echte planken kon verzagen en vertimmeren waarin iets te herkennen viel: een kruk of een stuk speelgoed. Toch worden zijn stukken ook buiten Europa nog steeds gespeeld. Vooral in het amateurcircuit. Wat het Gentse theater Tinnenpot in wezen is.

Jaarlijks zet Decaluwe een nieuw stuk op waarin hij geheid de hoofdrol speelt. Als beginnend acteur/regisseur deed hij dat met inzet. Gaandeweg is er een verdikking van de opperhuid gekomen die met de jaren ruwer en harder werd, tot hij geen gevoel meer uit zijn spel kon halen. Of hij dat nu werkelijk kan of niet zal hem een zorg wezen. Wat hem altijd meer heeft geïnteresseerd dan inleving in een personage is de inhoud van de kassa.

Om dat doel te bereiken weet hij telkens een slachtoffer te vinden. Iemand met een zekere naam en faam, die de mensen verslaafd aan Vlaamse detective-series en soaps eens ‘in het echt’ willen zien. Voor Liefdesbrieven, daterend van 1988, vond Decaluwe als tegenspeler Jessie De Caluwe, bekend van radio, tv en enkele poëzieprogramma’s waarin duidelijk haar eigen kwetsbaarheid, tederheid en vertrouwen in de medemens met een hoog profitariaatsgehalte schuilt. Het vertrouwen in dat soort mensen heeft zij echter na de zoveelste slag van de morele hamer blijkbaar nog steeds. Maar de wil van Jessie De Caluwe te participeren blijkt wonderwel de redding van deze productie te zijn.

Liefdesbrieven is het verhaal van twee mensen, Andreas en Melissa, die elkaar al kennen van hun eerste schooljaar en een halve eeuw een correspondentie aanhielden. Die bracht hen nader tot elkaar of zorgde voor een breuk, die echter telkens van tijdelijke aard blijkt te zijn. Een paar maal leidt hij tot een intiem contact, waarvoor de liefdesbrieven in wezen niet de beslissende factor maar de helpende hand waren. Voor haar na haar scheiding en bij depri’s, voor hem door de verveling van een huwelijk dat enkel overeind blijft uit moreel en financieel eigenbelang. Tot een echte liefdesverhouding, tot de dood hen scheidt komt het echter niet. Door drank en dromen verworden tot nachtmerries sterft Melissa op middelbare leeftijd. De laatste brief van Andreas, gericht aan Melissa’s moeder, kan gezien worden als de brief van een intimus die zich medeschuldig voelt aan haar neerbraak.

Een aardig gegeven dat echter te veel leunt op clichés en weinig diepgang. Daar draagt de auteur de volle verantwoordelijkheid voor. Zijn regieaanwijzingen eisten twee acteurs, gezeten achter een tafel die hun eigen brieven voordragen. Als er iets is wat een regisseur een puistenplaag bezorgt, is het de bemoeienis van de auteur met het aandeel van de regisseur. Verzoeken mogen, als ze een richtingsaanwijzer en geen verbods- of gebodsteken zijn.

Gebrek aan diepgang en bevelen zijn typerend voor een tijd waarin de Amerikaanse Wasp-cultuur hoogtij vierde. Het meest geslaagde voorbeeld op dat gebied heeft Orson Welles verwerkt in zijn film Citizen Kane. Hij baseerde zijn Wasp-invulling op het leven van de krantenmagnaat William Randolph Hearst. Andere bekende voorbeelden van Wasp-families zijn Vanderbilt, Roosevelt, Dupont [de Nemours], Carnergie en Heinz [ketchup].

Die cultuur is de onderlaag van Liefdesbrieven. Hij is een arme jongen die het tot rijkaard en senator schopt. Zij is geboren in een rijke familie en gebruikt haar status om een vrijgevochten eigen leven te creëren, gebruik makend van het artistieke milieu. Beiden bereiken echter niet hun doel. Zijn waarde stijgt en de hare daalt, maar een val kan zowel omhoog als omlaag. Omhoog, tot een punt wordt bereikt waarin elk gevoel bewust en berekend gekeeld is; omlaag tot elk gevoel verzuipt in overgevoeligheid.

Enige evolutie komt helaas niet aan bod in de regie van Jo Decaluwe. Hij hield zich strikt aan het script. Had hij het lef gehad om de man de brieven van de vrouw te laten voorlezen, en de vrouw de brieven van de man, dan zou er een voorstelling zijn met een scherpe inleving en een zuivere logica. Ten slotte heeft hij toch haar brieven ontvangen en zij die van hem.

Jessie De Caluwe redt de meubelen. Door haar eigenheid en avonturen in de hypocriete showbizzwereld weet zij op een artisanale wijze de juiste toon te vinden. Er is niks gekunsteld aan haar portrettering van Melissa. Terwijl Decaluwe als Andreas een kouwe kikker moet zijn, en dat ook is, zonder er echter een microscopische detectie van diens karakter aan toe te voegen. Ja, als het te laat is, na haar dood. Maar zelfs dan weet hij niets uit het mea culpa te halen. Terwijl dat juist het raadsel rond ‘zijn’ Rosebud had kunnen verklaren.

Afijn, kort samengevat. Liefdesbrieven is geen grootste maar best aardige voorstelling, als de toeschouwer zich concentreert op Jessie De Caluwe. Zij tilt dit Amerikaans vehikel boven het niveau van unsafe at any speed.

Guido Lauwaert

LIEFDESBRIEVEN – A.R. Gurney – productie TINNENPOT – www.tinnenpot.be