De Zaak Makropoulos (Opera Vlaanderen) dendert over je heen

De Hongaarse film- en theaterregisseur Kornél Mundruczó bewijst met deze opera waarom hij reeds enkele keren in de prijzen viel tijdens het Festival de Cannes. Hij geeft Opera Vlaanderen een visueel én muzikaal meesterwerk cadeau.

Na een eerste blik op het decor – een zorgvuldige imitatie van een rechtbankinterieur – weet je meteen dat deze De zaak Makropoulos je niet zozeer naar een opera zal laten kijken maar je volledig in de wereld van het verhaal zal opzuigen.

Die zuigkracht is deels afkomstig van de dramatische muziek van Leos Janácek. Hij schuwt het drama niet en componeerde een knallende opera. Dit is een kolfje naar de hand van de Tsjechische dirigent Tomas Netopil die het orkest met bravoure langsheen de kolkende hoogtepunten en briesende dieptepunten loodst. Je moet als regisseur uit het goede hout gesneden zijn om tegenover zoveel muzikaal geweld een regie te plaatsen die overeind blijft zonder nog méér te willen imponeren dan de muziek.

Mundruczó is zo een regisseur. Ook al doet hij even twijfel rijzen tijdens de openingsscène in de rechtbank. Hij laat zes stoere binken-met-motorhelm de rechtbank binnenstappen. Gauw wordt duidelijk dat ze op zoek zijn naar het recept van het levenselixir waar de operazangeres Elina Makropoulos naar snakt. Deze driehonderd jaar oude dame – het is er niet aan te zien, al verraden de windels rond haar knieën en ellenbogen wel een hoge leeftijd – wil graag nog driehonderd jaar langer leven. Tijdens die eerste scène wordt een poging ondernomen om de rechtszaak en familievete – ‘Gregor contra Prus’ – die al honderd jaar aansleept eindelijk op te lossen. De plotse tussenkomst van de operadiva lijkt daarbij voor een doorbraak te zorgen. De discussies tussen de personages raken echter zo verhit dat de zanglijnen elkaar verdringen. Dat leidt tot een kakofonie. En ook het stroeve acteerspel van Michael Laurenz, die de laatste nazaat van de familie Gregor vertolkt, maakt de scène houterig en bombastisch.

Net wanneer je begint te vrezen dat Mundruczó geen grip krijgt op het verhaal, bewijst hij het tegendeel door zijn sterkte in te zetten: film. De wand van de rechtbank wordt een gigantisch filmscherm. Daarop verschijnt een korte roadmovie die ons naar het huis van Elina Makropoulos brengt. Vanaf dan zuigt de Zwitserse sopraan Rachel Harnisch meteen alle aandacht naar zich toe. Ze doet dat niet enkel door haar loepzuiver en doorleefd zingen maar evenzeer door het ogenschijnlijke gemak waarmee ze die driehonderd jaar jonge dame vertolkt. Trots, groots en met een breekbaarheid die (te) veel levenservaring verraadt.

Mundruczó blijkt een uitmuntend acteursregisseur te zijn. En zijn grootste troef is het componeren van verbluffende scènebeelden die als filmsets zonder camera’s ogen. De belichting is subliemt, de indeling van het interieur is doordacht, de gebruikte stoffen en kleuren dragen bij aan de sfeer. En hij creëert, onder meer dankzij filmbeelden, perspectief en mysterie. Je kijkt je ogen uit terwijl je oren gebombardeerd worden door het orkest én gestreeld worden door het sublieme gezang van Harnisch. En wat de dame zingt, beroert dan ook nog eens het hart: waarom treuzelen om iets geweldigs te maken van het zo korte, kostbare leven?