Ian Rankin gelooft niet meer in toeval. In 1996 leerde hij op café een man kennen die Joe Rebus heette én die in Rankin Drive woonde. Ian Rankin schreef toen al tien jaar politieromans met een (John) Rebus in de hoofdrol.
Het succes van de Schotse schrijver is maar laat gekomen, zeker in het Nederlands. We moesten dertien jaar wachten op de eerste vertaling en pas in juni dit jaar ligt Dode zielen in de winkel, een roman die al in 1999 uitkwam als Dead Souls. Rebus keert erin terug naar zijn geboortestreek in het zuidoosten van Schotland, Rankins heimat. De roman gaat zowel over de menselijke gevolgen van een pedofilieschandaal in een kinderverblijf als over een moordenaar die vanuit de VS terugkeert naar Schotland en de party’s van de jeunesse dorée in Edinburgh. Diverse verhaallijnen uitzetten en die dan samenbrengen, het is een beproefd procedé, maar bij Rankin verwordt het nooit tot een platte puzzel. In zijn allerbeste werk, Gerechtigheid, ( Black and Blue, 1997) wordt Rebus zelfs met vier zaken tegelijk geconfronteerd, met als belangrijkste die van een copycat, Johnny Bible, die de moorden van de nooit gevatte ‘Bible John’ imiteert.
Het ligt voor de hand inspecteur John Rebus een cliché te noemen. Hij houdt niet van gezag, is eigengereid, cynisch en tactloos, en drinkt en rookt mateloos. Wat hem onderscheidt van Morse en Frost is dat hij in alles extreem is. Morse was ook geen makkelijke, maar die zie je nog geen mok thee naar het hoofd van zijn ex-minnares gooien. Zeker niet als die ex als hoofdcommissaris de baas is geworden. Het resultaat van de rondspattende thee is dat Rebus in Lazarus ( Resurrection Men, 2002) verbannen wordt naar een politieacademie waar hij met een aantal andere recalcitrante collega’s een hopeloze zaak mag oplossen.
Zowat alle Rebusromans spelen ten minste gedeeltelijk in Edinburgh. Het portret dat Rankin van de Schotse stad schetst is helemaal anders dan wat de toeristische gidsen ons vertellen. Soms lijkt het één groot café en Rebus blijkt de gave te hebben de kroegen te herkennen aan hun geur. Maar de romans zijn meer dan een fascinerend portret van Edinburgh. Politieke en sociale problemen als satanisme, kindermishandeling, pedofilie, seriemoordenaars, oorlogsmisdadigers, politieke corruptie, mensenhandel… vormen de echte basis van zijn misdaadromans. Bovendien schrijft Rankin mooi, zoals in Zwartboek ( The Black Book, 1993): ‘Hij haalde fish and chips bij de friettent uit de buurt. Het was niet de beste kwaliteit, maar Rebus had geen zin om verder te rijden. Hij herinnerde zich de friettent in de stad waar zij waren opgegroeid, waar de frietbakker in het vet spoog om te kijken of dat al heet genoeg was.’
Elk boek laat Rankin zijn detective een jaartje ouder worden en in het nog niet vertaalde Exit Music (2007) nadert Rebus de 65. Rankin liet weten dat het echt zijn laatste avontuur werd. Siobhan Clarke, zijn vaste partner, lijkt zijn werk over te nemen. Maar wie tussen de regels leest, merkt dat Rankin de deur toch nog niet op slot heeft gedaan.
‘REBUS’
Vanaf 19/4, elke zaterdag om 20.40 op Canvas. De Rebusthrillers verschijnen in het Nederlands bij Luitingh.
Fred Braeckman
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier