SINGH ALONG!

De clip van R.E.M.’s Losing My Religion, die barokke lsd-nachtmerrie met de weelderige vormen van Jennifer Lopez in The Cell: zijn naam zegt u mogelijk niets, maar het werk van Tarsem Dhandwar Singh staat ongetwijfeld wel in uw geheugen gegrift. Gewapend met grote namen, diepe tragiek, clair-obscur en cgi mikt hij nu met Immortals resoluut op de box office. Een rondleiding door de doolhof van de Indiase regisseur.

Met reclamemakers en videoclipfilmers die zich op het witte doek storten, kan het alle kanten uit. Onze eigen Dimitri ‘Small Gods’ Karakatsanis en Koen ’22 Mei’ Mortier tekenen voor hermetische arthouseprojecten, maar anderen – zoals Jonas Åkerlund met zijn drugsdrama Spun – gaan voor het holste soort hipfilmerij. Een zeer select clubje ontpopt zich dan weer tot visuele genieën zonder weerga, met name: David Fincher, Mark Romanek en Jonathan Glazer.

Immortals-filmer Tarsem hoort níét in een van bovenstaande hokjes. Zijn aparte levenswandel zal daar niet vreemd aan zijn: geboren op 26 mei 1961 als Tarsem Dhandwar Singh in het Indiase Bangalore ging hij naar een middelbare school in de Himalaya. Op zijn 24e mikte hij op de Harvard Business School, maar uiteindelijk belandde hij in een Californische kunstacademie.

Geen slechte zet, zo blijkt. Tarsem is dan wel wereldberoemd door zijn reclame- en videowerk, hij heeft zijn ziel nooit verkocht aan Hollywood. Wie zijn langspeelfilms heeft gezien, blijft niet onberoerd. Zelden zaaide een man zo veel tweedracht met zijn bioscoopondernemingen: ofwel verliest je je als kijker helemaal in zijn symboolzwangere, narratief behoeftige, maar vooral visueel verbluffende huiversprookjes, ofwel word je gek van ergernis.

DE CLIP LOSING MY RELIGION (1991)

Tarsem heeft onopmerkelijke video’s gedraaid voor En Vogue ( Hold On) en Suzanne Vega ( Tired of Sleeping) wanneer R.E.M. hem inlijft voor de clip bij Losing My Religion. De meningen zijn verdeeld. ‘Ik verkoos een sobere aanpak’, blikt frontman Michael Stipe terug. ‘Zoals die van Sinéad O’Connors Nothing Compares 2 U. Maar Tarsem zag het helemaal anders: hij wilde zich baseren op de Indische cinema om een melodramatisch en onwezenlijk resultaat te bekomen.’

Zelf noemde Tarsem nog de Italiaanse barokschilder Caravaggio en de Russische cineast Andrej Tarkovski als inspiratiebronnen. De innovatieve tableaus – inclusief druppende raamlijst, vallende melkkan, religieuze symbolen en seksuele beelden – katapulteren band en regisseur in ieder geval richting sterrendom: het nummer wordt een tijdloze klassieker, de clip rijft zes MTV Video Music Awards binnen en Tarsem heet vanaf dan een belofte.

Dat neemt niet weg dat de tegendraadse Tarsem het filmpje later zelf de grond inboort. ‘Kort na de opnames zag ik op een of andere tv-show hoe R.E.M. het nummer live bracht: akoestisch en zonder franjes’, liet de regisseur zich nadien ontvallen. ‘ Fuck, dacht ik bij mezelf. Zo komt het nummer veel beter tot zijn recht.’

HET BIOSCOOPDEBUUT THE CELL (2000)

Tarsems eerste langspeler is The Cell, een psychologische thriller over een kinderarts (Jennifer Lopez) die via experimentele technologie binnendringt in de psyche van een comateuze psychopaat (Vincent D’Onofrio). De film wordt door het gros van de internationale filmpers afgerekend op zijn flinterdunne plot, al kan hij ook rekenen op de steun van enkele onvoorwaardelijke believers. De legendarische Chicago Sun Times-criticus Roger Ebert noemt de film zelfs een van de visueel inventiefste titels van de recente geschiedenis.

De nieuwbakken cineast heeft duidelijk de klassieke filmtrukendoos opengetrokken. De beheerste longshotfotografie, het gelaagde sounddesign en de onbehagelijke score van Howard Shore maximaliseren de impact van de betoverende sets, magnetiserende attributen en indrukwekkende kostuums. Tegelijker toont hij zich niet vies van modernere technieken en verwerkt hij tal van digitale effecten. Met zijn uit nullen en enen opgetrokken sneeuw en bloemen nekt hij zelfs het vooroordeel dat cgi alleen maar zielloze resultaten oplevert.

Meest opmerkelijk aan de prent is de lawine aan verwijzingen, en dan vooral die naar de artistieke wereld. Het paard dat aan stukken wordt gesneden, refereert aan de contemporaine Britse kunstenaar Damien Hirst, terwijl de drie vrouwen die met open mond naar de hemel kijken aan het doek Dawn van de Noorse schilder Odd Nerdrum doen denken. Naar eigen zeggen heeft Tarsem zich voor de look ook laten inspireren door vooraanstaande collega-clipregisseurs Mark Romanek en Floria Sigismondi.

DE COMMERCIAL PEPSI: WE WILL ROCK YOU (2005)

Levi’s, Nike en Coca-Cola: Tarsem deinst er niet voor terug voor een megamerk te werken. Zijn commercial voor Pepsi blijft zijn populairste ooit, met dank aan gastoptredens van popdiva’s Beyonce, Britney Spears en Pink. De vrouwelijke gladiatoren zingen in een volle arena hun hoogst persoonlijke versie van Queens anthem We Will Rock You bij wijze van protest, onder de steeds angstigere blik van de softdrink slurpende keizer Enrique Iglesias.

Tarsems vaste ingrediënten zijn present: het stabiele camerawerk doet bepaalde shots op stillevens lijken en naadloos cgi-werk tovert de niet bepaald indrukwekkende set om tot een arena die niet had misstaan in het antieke Rome. Leuk om weten: in de making-of noemt Pink Tarsem ‘pretty funny’, terwijl Beyonce zijn ‘lighting skills’ bewierookt. Nochtans beweert hij dat hij ontzettend nerveus was. ‘Stel je voor dat die drie grieten de ‘mother of all catfights’ hadden uitgelokt. Daar kan zelfs mijn ervaring niet tegen op.’

DE MOEILIJKE TWEEDE THE FALL (2006)

Tarsems tweede cinemaoperatie is zijn stoutmoedigste tot nog toe, aangezien hij de ene ongeschreven wet na de andere overtreedt. Hij pompt zo’n dertig miljoen aan persoonlijk spaargeld in het project, spreidt de opnames over vier jaar, zesentwintig locaties en achttien verschillende landen en cast een onervaren Roemeens meisje in een van de belangrijkste rollen. Bovendien wordt het scenario gaandeweg geschreven én mee bepaald door de invallen van de jonge hoofdactrice.

Weer zijn de kritieken vernietigend voor zijn relaas over een gewonde Hollywoodstuntman die een zelfbedacht sprookje vertelt aan een jonge ziekenhuismakker. Na de première op het Filmfestival van Toronto doopt Variety-criticus Dennis Harvey de film ‘a coffee-table book of striking travelogue images’. Zelfs de promotionele steun van meer fortuinlijke regisseurs als David Fincher en Spike Jonze kan een moeizame bioscooprelease – en de bijbehorende financiële catastrofe – niet voorkomen.

Gelukkig is er opnieuw Ebert, die de prent terecht een unicum noemt. Zelden passeerden zoveel originele beelden over het witte doek. Helden verplaatsen zich op zwemmende olifanten, een aapje achtervolgt een vlinder doorheen een adembenemende architectuur en geen mensenmassa bewoog ooit zo strak gechoreografeerd… en dat zónder digitale effecten.

HET HEDEN IMMORTALS (2011)

Met zijn derde langspeelfilm luidt Tarsem een nieuw tijdperk in. Zijn sandalenepos over de strijd tussen een Griekse koning, een sterke plattelandsjongen en de goden mikt met een cast vol A-listers (onder wie Mickey Rourke en Freida Pinto) en een aanzienlijk budget (80 miljoen dollar) overduidelijk op een véél groter publiek. Genreliefhebbers zullen smullen van de opeenstapeling van gewelduitbarstingen, weelderige cgi, poëtische 3D en alsmaar tragischere intriges.

Verwacht daarom nog géén film genre 300 of Clash of the Titans. ‘Caravaggio meets Fight Club: dat was mijn opzet’, verklaart de cineast, die de film door zijn erg persoonlijke insteek op het slappe koord tussen kunst en commercie laat balanceren. ‘De combinatie van oud en nieuw heeft me altijd geboeid. Zelf noem ik het eindresultaat: renaissance op elektriciteit.’

IMMORTALS

DE TOEKOMST MIRROR, MIRROR (2012)

Blijkbaar heeft Tarsem de smaak van de commerciëlere cinema te pakken. Zijn vierde bioscoopproject is een van de twee Sneeuwwitjebewerkingen die volgend jaar de zalen zullen bereiken. In tegenstelling tot het gemoderniseerde Snow White and the Huntsman – met Twilight-deerne Kristen Stewart als een opmerkelijk ruige versie van het wereldberoemde personage – betreft het een zeer klassieke adaptatie van het sprookje van de gebroeders Grimm.

‘De kans is niet onbestaande dat mijn fans van het eerste uur de film kinderachtig en ridicuul zullen vinden’, liet Tarsem onlangs optekenen. ‘Maar ik had behoefte aan een simpelere, naïevere onderneming. Bovendien deed het deugd om na de digitale uitspattingen van Immortals weer naar de basis te gaan. Mirror, Mirror moet het hebben van de acteerprestaties (Julia Roberts speelt de slechte koningin; nvdr.), de kostuums en de sets – het lijkt wel een ouderwetse Hollywoodproductie.’

DOOR STEVEN TUFFIN