In het caleidoscopische portret Pasolini reconstrueert cultkoning Abel Ferrara de laatste dagen uit het leven van de beruchte Italiaanse maestro. Of hoe de ene filmrebel hommage brengt aan de andere. ‘Pasolini was de originele rebel. He took no prisoners – ook zichzelf niet.’
Abel Ferrara, oftewel de controversiële maker van King of New York (1990) en Bad Lieutenant (1992) die zich aan een biopic over Pier Paolo Pasolini waagt, de nog veel controversiëlere maker van Teorema (1968) en Salò o le 120 giornate di Sodoma (1975)? Geef toe: het klinkt als het perfecte recept voor een potje chaos, maar leg je het heel uiteenlopende oeuvre van beide, heel uiteenlopende regisseurs onder de loep, dan spot je toch algauw de nodige raakvlakken.
Beiden schroomden namelijk nooit om de grenzen van de heersende (seksuele) moraal af te tasten of met katholieke complexen en iconen aan de slag te gaan. Bovendien lieten ze zich geen van beiden ooit opslokken door het establishment, met hun onverbeterlijke empathie voor criminelen, hoeren, ritselaars, junks en andere outsiders, en vooral: met hun libertijnse, soms met zelfdestructie flirtende levensstijl zowel op het scherm als achter de schermen.
‘Ik wilde in de jaren negentig al een film over Pasolini maken’, zegt de inmiddels 63-jarige Ferrara, die zijn geboorteturf New York al een poosje heeft ingeruild voor Rome, het katholicisme voor het boeddhisme en de coke, de drank en de vrouwen voor minder sterk spul – al kan een veertig jaar jongere vriendin natuurlijk ook tellen. ‘Ik wilde Zoë Lund (Ferrara’s fetisjactrice, die in 1999 bezweek aan een overdosis cocaïne, nvdr. ) casten in de hoofdrol, en de film in New York draaien. We wilden Pasolini’s geslacht en woonplaats veranderen en alleen zijn Alfa Romeo behouden. Hij zou het wel cool gevonden hebben, want conventies: daar had hij lak aan. Net als ik.’
Zou hij deze film ook cool gevonden hebben, denk je?
ABEL FERRARA: Ik hoop het. Het is zelfs geen biopic. Dat kon ik hem niet aandoen. Het is geen heiligenportret met alleen maar mooie plaatjes en mooie muziekjes. Je voelt hopelijk de innerlijke conflicten en de dreiging van de buitenwereld, waar hij meer vijanden dan vrienden had. Omdat hij principes had, zei waar het op stond en zich de mond niet liet snoeren. Ik heb geprobeerd om alles wat ik over hem wist en voor hem voelde op te zuigen en uit te smeren op het doek. Soms ruw, direct en levendig. Jackson Pollock-stijl. Soms teder, melancholisch en sereen. Meer Caravaggio. Die ambiguïteit zat ook in zijn films.
Waar en hoe is je bewondering voor Pasolini begonnen?
FERRARA: Ik zag Il Decameron (1971) als filmstudent, toen die in New York uitkwam in de bioscoop. Het was de eerste film die ik van hem zag. Dat was een aardig begin, maar peanuts in vergelijking met Salò. Daar was ik echt niet goed van. Nog steeds niet. Veel goede films vervagen of verouderen, maar die van Pasolini lijken met de tijd alleen maar sterker en dieper te worden. Omdat hij ergens voor stond: artistiek, filosofisch en politiek. Hij was geen poseur zoals Lars von Trier of andere zogezegde rebellen van nu. Pasolini was de originele rebel. Hij nam geen gevangenen. Ook zichzelf niet, zoals is gebleken.
Waarom heb je dan gewacht tot nu om een film over hem te maken, met Frans, Italiaans en zelfs Belgisch geld dan nog?
FERRARA: Heb jij al een keer geprobeerd om een serieuze film te maken over een serieus onderwerp in de States? In de jaren negentig kon dat nog, als je geluk had. Nu niet meer. Als je volwassen films wilt maken, moet je ofwel naar tv ofwel naar Europa. Daar kun je zelfs geld krijgen van de staat. In Amerika wordt alles bekostigd met privégeld. Het concept ‘subsidie’ is daar je reinste surrealisme. Ik zie me al naar Obama bellen en zeggen: hey Barack, ik heb een geweldig idee voor een artistiek relevante film. Waarom leen je me niet wat geld? (lacht) Ach, fuck it. Amerika is naar de kloten. Ze hebben geen respect meer voor kunst en cultuur. Europa is een paradijs vergeleken met de zooi ginds.
Na New Rose Hotel (1998), Go Go Tales (2007) en 4: 44 Last Day on Earth (2011) is dit je vierde film met Willem Dafoe in de hoofdrol. Was het je eerder opgevallen dat hij op Pasolini lijkt?
FERRARA: Iedereen zegt dat ze op elkaar lijken, maar Willem lijkt helemaal niet op Pasolini. Het bewijst gewoon wat een goede acteur hij is. Zet hem Pasolini’s zonnebril op en weg is Willem. Ik kan alleen maar dankbaar zijn dat hij graag met me werkt, want hij heeft nog nooit een dollar aan mijn films verdiend – daarom doet hij al die troep in Hollywood – en in het verleden, toen ik nog van the bad stuff snoepte, heb ik het hem soms knap lastig gemaakt. Ruzie dat we soms hadden op de set. Nu niet meer. Deze film was een pleziertochtje, toch naar onze normen. We zijn brave, verzadigde zestigers geworden. Vrienden zelfs. (grijnst)
Pasolini is een icoon van de Europese kunstcinema, en was een openlijk homoseksuele marxist in het streng katholieke Italië. Was je als Amerikaanse outsider wel voldoende vertrouwd met die cultuur en zijn leefwereld?
FERRARA: Wel, ik heb zijn films gezien, zijn boeken gelezen en die gast fascineert me al jaren. Dat volstaat. Ik spreek nog altijd geen Italiaans, maar ik ben mijn Italiaanse roots de jongste jaren wel volop aan het ontdekken. Ik woon al een tijd in Italië en heb er ook een paar documentaires gedraaid. Dat heeft zeker geholpen. Langs de andere kant behoort Pasolini tot de wereld, tot het collectieve geheugen. Dus wat maakt het uit waar je als filmmaker vandaan komt? Ik spreek geen woord Russisch, maar toch hou ik van Dostojevski en wil ik ook over hem graag een film maken. Wat moet ik dan doen? Eerst zo’n berenmuts dragen en een paar liter wodka zuipen? Bullshit. Ik maak me die kerels eigen. Ook Pasolini. Het is mijn film, mijn interpretatie. Als je enkel feiten wil, ga dan naar de fucking bibliotheek.
De film lijkt de feiten nochtans heel erg trouw te blijven. Of heb je er dingen bij verzonnen?
FERRARA: Nee. We hebben ons huiswerk grondig gemaakt. Feiten zijn feiten. We brengen er alleen een interpretatie van. We hadden de zegen van Pasolini’s zus en van Ninetto Davoli, de liefde van zijn leven. Dat gaf de film zijn ziel. We kregen toegang tot privéarchieven en we hebben originele spullen mogen gebruiken. Willem draagt in de film de echte kleren van Pasolini. En bijna alles is op de originele locaties opgenomen. Ook de moordscène op het strand van Ostia. Wist je trouwens dat hij de aanslag overleefd zou hebben mocht hij niet omvergereden zijn door zijn eigen auto? Dat bleek uit de autopsie. Pasolini was one tough bastard. In de literatuur en de cinema. Maar ook fysiek.
Net als Pasolini heb je af en toe voor controverse gezorgd. Met The Driller Killer (1979), met King of New York (1990), met Bad Lieutenant (1992) en eerder dit jaar nog met Welcome to New York, je biopic over de DSK-affaire die nog steeds niet in de States is vertoond.
FERRARA:(fel) Zwijg me over die laatste. Wat een klootzakken. Bunch of assholes! De Amerikaanse verdeler die Welcome to New York gekocht heeft wil hem eerst knippen, maar dat zal ik niet laten gebeuren. Ik heb het al te vaak voorgehad. Met de Elmore Leonard-verfilming Cat Chaser (1989) bijvoorbeeld. Dat was een goede film, maar ze hebben die indertijd totaal verminkt uitgebracht. Het leek nergens meer op. Ik heb toen mijn belangrijkste les geleerd als filmmaker: de eerste taak van een regisseur is niet een film te regisseren. Je hebt toch genoeg vakmensen om je heen. Je eerste taak is je film te verdedigen, hem te beschermen tegen producenten, investeerders en iedereen die zich ermee wil bemoeien. Gelukkig heb ik dat gezanik niet met Pasolini. Die zou het trouwens ook niet geduld hebben.
PASOLINI
Nu in de bioscoop.
DOOR DAVE MESTDACH
Abel Ferrara
‘IK WILDE IN DE JAREN NEGENTIG AL EEN FILM OVER PASOLINI MAKEN, MAAR DAN ALS EEN VROUW UIT NEW YORK MET EEN ALFA ROMEO. DAT ZOU HIJ WEL COOL GEVONDEN HEBBEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
