‘Bart De Wever is diep vanbinnen nog steeds een dikke jongen’
Met de zesdelige Wetstraatcomedy De 16 focust scenarist en regisseur Willem Wallyn op het milieu waarin hij geboren is en ingetrouwd was, als zoon van SP-politicus Luc Wallyn en ex van Freya Van den Bossche.
‘Leterme? Echt?’ Willem Wallyn valt uit de lucht als we zijn vicepremier uit De 16 linken met de nieuwe duurzaamheidsadviseur van Volkswagen. Toegegeven, ook Kris Peeters, Steven Vanackere en Wouter Beke kunnen zichzelf mogelijk in Steven ‘Kennis is macht’ Kennis (Michael De Cock) ontwaren, maar dat moeten ze maar uitvechten tijdens een geanimeerd potje kubben op het volgende partijcongres. Wij zien er dus Leterme in, en kunt u het ons kwalijk nemen? Een christendemocratische vicepremier en minister van Begroting, een grijze muis doch stemmenkanon met brandende aspiraties voor het premierschap. Én ergens in de plot-lijnen een digitale misstap die zure mentale reflux opwekt – de ‘Me want to get to know you, you too?’-tweets van Yves Leterme.
‘Het is niet zo één op één’, duidt Wallyn tijdens een ontbijt in De Superette in Gent. ‘Jij ziet er Leterme in, maar Ingrid Lieten heeft toch ook een e-mailschandaal gekend? Het zou ook dom zijn om karikaturen van bestaande personen te maken. Daar zit weinig humor in, dan krijg je achteraf hooguit complimenten uit je eigen clubje. Steven Kennis is dus een samenraapsel, en vooral een afsplitsing van mij. Als ik mijn schaduwen oproep en ongeremd op die stoel ga zitten, wat zou er dan gebeuren?’
Dat de goeiige, immer optimistische Limburgse staatssecretaris Hendrik Koninckx (Kris Cuppens) nogal sterk aan Jo Vandeurzen doet denken, daar wil hij nog in meegaan. ‘Akkoord, Koninckx is een archetype, maar misschien is Vandeurzen dat ook? Het ligt misschien aan ‘de Limburger’ an sich. Vandeurzen en Lieten ken ik best goed, en ik heb met open mond geluisterd naar hoe Lieten, peddelend in de grootste shit, toch bleef volhouden “dat alles wel goed zou komen”. Wat een vreemde maar prachtige ingesteldheid.’
‘Maar nogmaals, mijn personages komen meer uit mezelf dan uit de politiek. Ik ben ook een fiere vent die impulsief uit zijn krammen kan schieten zoals kabinetschef Charles Van Praet (Jan Hammenecker). En net zo goed ben ik cabinetard Alain Pieters (Dries Heyneman): door en door lui. Ik mis nooit een deadline, maar ik begin pas echt te werken als ik alle truken van de foor heb uitgeput. En mocht ik kunnen, dan was ik graag meer zoals adjunct-kabinetschef Joris Weyns (Boris Van Severen): ik probeer principieel te leven, maar dat is fucking moeilijk.’
Eerder bestempelde Wallyn de reeks die hij schreef naar een idee van Wouter ‘Newsmonkey’ Verschelden als ‘een kruising van Borgen en F.C. De Kampioenen‘. Wat klinkt als het tv-equivalent van ‘sardines met slagroom’, maar gelukkig snijdt die vergelijking geen hout, weten we na visie van alle afleveringen. ‘Die omschrijving was mijn grootste communicatiefout ooit. De serie valt ook niet zomaar te benoemen: dichter dan ‘comedy in de Wetstraat’ kom ik alvast niet. Maar help me gerust.’
Een tragikomische House of Cards op z’n Vlaams, met een geut Het eiland en een snuifje Het moedige midden van Wouter Beke. Dat, of ‘eigenzinnige dramady’.
Wallyn: Mijn granola komt weer naar boven van het woord dramady. De 16 valt gewoon moeilijk te vatten. Ik ben ook scriptdokter, en mocht dit scenario op mijn bureau beland zijn, had ik moeten wijzen op een gebrek aan consequentie. Qua stijl, qua hoofdpersonage en qua technieken.
Promo ligt je echt niet, hè.
Wallyn: Máár, je moet de reeks in haar geheel zien, en dan klopt het plots wel. Zelfs de dramaturgen van de VRT zeiden me: ‘Je mag het niet doen, maar je móét het doen.’ Ik heb veel aan hen gehad, om de verliefdheid op mijn eigen zinnen wat te counteren. Ze hebben uiteindelijk maar één zin echt gewraakt: ‘Ge ziet eruit alsof ze een tand getrokken hebben langs uw gat.’ En die heb ik er toch opnieuw in gemoffeld.
Je bent koppig?
Wallyn: Zeer. Als een topper in zijn vak heel gerichte opmerkingen geeft, luister ik. Maar ik hoorde ooit iemand tegen Hugo Claus zeggen: ‘Het is niet slecht, Hugo, maar het rammelt toch een beetje in de derde act.’ Wie dat soort vage nonsens verkoopt, krijgt kopstoten.
Jullie werkten met z’n tweeën aan de reeks. Is Wouter Verschelden ongerept uit dat proces gekomen?
Wallyn: Wouter had een bijzonder goed idee, maar ik heb het scenario alleen geschreven. Ik kan niet samenwerken, en zeker niet met iemand die geen scenario’s kan schrijven. Wouter moest nog maar één opmerking maken, en ik vloog hem al naar de keel. Samenwerking voelt altijd als een verminking van mijn werk, en dan kan ik het resultaat achteraf zelfs niet bekijken.
Wouter is wel heel sterk op crossmediaal vlak, waardoor we parallel een onlineverhaal kunnen maken. Een paar van de beste scènes zitten niet eens in de reeks, maar zullen enkel te zien zijn via de kanalen die hij kiest. Is de reeks vrouwonvriendelijk? Vrouwen mogen online revanche nemen. Zet ik een cliché-Limburger neer? Online mogen de personages beargumenteren hoe ze even grote klootzakken zijn als de rest. Wat trouwens een prachtige monoloog opleverde, The West Wing waardig. Shit, weer een referentie.
Nog één, niet te vermijden, naam. Canvas zet hoog in op De 16, en dan loert de vergelijking met Bevergem, waaraan je als scriptdokter hebt meegewerkt, al snel om de hoek.
Wallyn: Bevergem was uniek, authentiek en alle sterren stonden goed. Ik heb die reeks geboren zien worden uit een stel totaal tegengestelde karakters. Hoewel het West-Vlamingen zijn, voelde ik me eerder in een soort Italiaans drama – ‘Allez, kgon op joen mulle sloan’ – met een mix van verstandige, emotionele en ook dronken mensen om me heen. Gelukkig had iedereen wat respect voor meneer doktoor. De twee vallen niet te vergelijken, al geef ik prompt een nier voor hun kijkcijfers.
Bevergem had een universele herkenbaarheid die de kijker misschien niet zo makkelijk in jouw politieke microkosmos zal vinden.
Wallyn: Bevergem had die authenticiteit, De 16 moet het hebben van de spitse dialogen. Ik ben hovaardig genoeg om te beweren dat ik goede, puntige dialogen kan schrijven. Aaron Sorkin (de man achter The West Wing en The Newsroom, nvdr) is ook mijn god. Daarnaast zit je met personages die zeker wel herkenbaar zijn en een universum waarvan je soms denkt: miljaar, wat zijn die hard voor elkaar.
De 16 werd gefilmd met iPhones, en niet eens om budgettaire redenen. Waarom dan wel?
Wallyn: Ik geef les aan het RITCS en beoordeel er ook eindwerken, waarbij je vaak een armoede qua scenario ziet, maar een weelde aan beeldmateriaal. Dat wilde ik omdraaien: als het scenario goed zit, waarom dan niet gewoon dat ding in je zak gebruiken? Tegelijk zorgden die iPhones – één lens, geen bijkomend licht – voor een extreme focus op de set. Een ervaren cameraman als Lou Berghmans werd zo ook extra uitgedaagd, ik dwong hem zelfs om met de trein te komen, zodat hij zeker geen extra materiaal kon meenemen. Voor de acteurs was het dan weer een zegen omdat ze mochten bewegen zoals ze dat wilden, wij waren mobiel genoeg om hen overal te volgen.
Dat alles, én het ziet er gewoon cool uit, toch? Niet dat het iemand zal opvallen, maar zo hebben we met een extra lensje van vijftig euro ook deep focus-shots gemaakt, zoals in de westerns. Zeer cool.
Die liefde voor westerns heb je altijd al gehad. Waar komt die vandaan?
Wallyn: Mijn ouders hebben me opgevoed met Sergio Leone en Disney, een heerlijke combinatie. Disney tekende voor de beste technische scenario’s, en vandaag doet Pixar dat. Het is nerdpraat, ik weet het, maar die zijn werkelijk perfect. Had Aristoteles vandaag geleefd, hij had allang Pixar op zijn kont getatoeëerd.
Die voorliefde voor westerns neem ik ook nog altijd mee in het schrijfproces: elke dialoog zie ik als een duel, wat het scenarioschrijven bijzonder makkelijk maakt. Mijn personages willen elke keer hetzelfde: elkaar verbaal neerknallen.
Ze zijn inderdaad hard voor elkaar. Is dat lyriek of hoe jij de politiek ervaren hebt?
Wallyn: Het is larger than life, maar de ergste beledigingen uit mijn leven heb ik in de coulissen van de Wetstraat naar mijn kop gekregen.
Wat dacht je van een voorbeeld?
Wallyn: Ik heb geen zin om mezelf achteraf wekenlang te moeten verantwoorden. Het gebeurt ook overal, alleen lijkt het geblaf en gebrul in de politiek gewoon getolereerd te worden. Hoe Ina (Badrina El Arbaoui, gespeeld door Ikram Aoulad, nvdr.) gekleineerd wordt tijdens een vergadering: publieke vernedering is part of the game. In eerste instantie denk je dan aan wraak, maar je weet dat dat niet zal lukken. In tweede instantie denk je aan sluipmoord, wat ook lastig is. In derde instantie denk je: fuck you, ik stop met luisteren.
De misogynie die Ina moet verduren in die mannenwereld, hoe dicht bij huis kon je daarvoor de mosterd halen?
Wallyn: Bij Freya, bedoel je?Op Freya’s kabinetten liep maar één misogyne boer rond, en dat was ik.(lacht) De vrouwonvriendelijkheid in De 16 is louter een aanleiding tot humor want vergeet niet dat de sterkste persoon in de reeks de secretaresse is. Het lijkt me trouwens niet meer van deze tijd: dat mannen-onder-elkaargevoel is er nu stilaan wel uit. De Van Praets zijn aan het uitsterven.
Relieken uit de tijd van jouw vader?
Wallyn: Mijn vader was een man van achter de schermen en van ons beiden was ik diegene die in de politiek om zich heen sloeg. Ik had dat blijkbaar nodig. Als voorzitter van de Jongsocialisten heb ik elk socialistisch kopstuk weleens in het openbaar beledigd. Ik herinner me nog hoe Roger De Wulf, de socialistische minister van Tewerkstelling en Arbeid, zo rond mijn achttiende kwam spreken in Kattem, ons verloren dorp. Een brave, goeie ouwe sos uit de gemeenschappelijke actie. Na zijn exposé nam hij vragen aan uit de zaal, waarop ik opstond en vroeg hoe het kon dat hij tijdens zijn betoog nog niet gestikt was in zijn oprispingen van demagogie. En of hij die nu dan plande uit te kotsen dan wel weer in te slikken. Waarop mijn vaders broek afzakte. Net als die van die goeie, ouwe Roger. Hij reageerde toen heel juist met: ‘En misschien zijn er ook andere vragen?’ (lacht) Soms moest ik me blijkbaar zetten.
Die nood lijkt niet gesleten met de jaren.
Wallyn: Mijn psy zegt dat we vooruitgang maken.
In 1999 schreef en regisseerde je al Film 1…
Wallyn: Verschrikkelijke titel, een arty-farty oprisping van het moment.
… over het proces na het Agustaschandaal, waar ook je vader terechtstond. Psychotherapie, noemde je Film 1 achteraf.
Wallyn: Dat was het ook. Dat, en een exorcisme. Het zat in mij en ik moest dat verhaal uitdrijven. Ik heb dat scenario uiteindelijk op acht dagen geschreven en het resultaat was exact zoals ik het in mijn hoofd had. Dat heb ik nadien nooit meer meegemaakt. Onlangs heb ik die film aan mijn studenten laten zien, en die waren nog opvallend positief, terwijl ze doorgaans niets liever doen dan mijn knieën breken.
Was dit weer therapie of exorcisme? Ik zag veel liefde voor je personages, maar niet zozeer voor de politiek.
Wallyn: En toch hou ik oprecht van politiek, alleen jammer dat die bedreven wordt door mensen. Met al hun menselijke trekken, waardoor het einde van elke politieke carrière zich altijd laat voorspellen: elke politicus komt ooit op het punt waarop hij, te laat, vaststelt dat hij niet langer het algemeen belang dient, maar helemaal in Het Spel verzand is. En het is fout van mij, maar ergens bewonder ik die cynische politique politicienne zelfs. Je voelt je ook geweldig verstandig als je het allemaal doorziet. Maar je weet ook dat, als je in die spelletjes verzandt, er altijd een weerbots komt. (schudt het van zich af) Sorry, met die ‘boontje komt om zijn loontje’ kanaliseerde ik even mijn innerlijke tjeef.
Zit die er dan?
Wallyn: O, jawel. Hoe vrijzinniger je bent opgevoed, hoe tjeveriger je eindigt. Tel maar op hoe vaak de loge ervanlangs krijgt in de reeks.
Met het Eandis- en State Grid-debacle heb je meteen een aardige setting voor een eventuele sequel.
Wallyn: Ik wil me er verder niet over uitlaten, maar uiteraard is dat een aangekondigd spelletje: nu gebeurt dit, dan dat en we eindigen daar. Al valt het ook niet altijd te voorspellen: zo had ik er gif op durven innemen dat Luk Van Biesens racistische uitspraak aan het adres van Meryame Kitir zou eindigen in ontslag (de Open VLD’er had de SP.A-politica in het parlement aangemaand terug te gaan naar Marokko, nvdr).
Hoe moeten politici De 16 zien? We zijn er al uit dat het geen karikatuur is, maar is het dan wel een kritiek?
Wallyn: Politici kunnen maar beter af en toe eens goed met zichzelf lachen. Als de begroting in het rood gaat, als Caterpillar en ING in de shit zitten, als alles lijkt tegen te zitten, dan kan enkel humor je redden. Lach eens goed en louterend en stoom dan weer verder.
Ik verwacht van mijn politici maar één zinnetje: ‘Wir schaffen das.’ Of het nu over vluchtelingen, Caterpillar of videoreferees gaat: schaff das, verdomme. Alleen, vandaag kan dat niet want geen kat die nog op lange termijn wil denken. De beste illustratie van de hedendaagse politiek is de boutade van Bruno Tobback enkele jaren geleden, als minister van Leefmilieu: ‘Ik weet hoe ik de milieuproblemen moet oplossen, maar ik weet niet hoe ik nadien nog verkozen raak.’ En het ergste is dat ze hem daarna nog voorzitter gemaakt hebben, in plaats van hem met pek en veren de woestijn in te sturen.
In De 16 wordt op een bepaald moment bewust twijfel gezaaid over het diploma van een collega-politicus. Een karaktermoord. Je zou kunnen denken aan wat SP.A-staatssecretaris Anissa Temsamani in 2003 overkwam, maar ook hier zou je het dichter bij huis kunnen zoeken.
Wallyn: (fijntjes) Ik dacht dus aan Temsamani. Ik kan me twee karaktermoorden voor de geest halen die me diep getroffen hebben, maar ik zou niet weten waarom ik dat zou oprakelen in een audiovisueel project. Wraak voor een doelbewuste en onterechte karaktermoord op iemand die je graag ziet, neem je bij uitstek in eigen persoon, toch? Al dan niet op Albanese wijze. (grimlachje)
In De 16 heten ze De Partij, maar de focus ligt op een christendemocratisch kabinet. Waarom?
Wallyn: Omdat je met de christendemocraten makkelijker kunt lachen op ethisch vlak. Al overstijgt het de christendemocratie ruimschoots. En verder: write about what you know. Ik ken de CD&V en de SP.A gewoon beter dan pakweg de N-VA, een partij die bovendien nog niet zo incontournable was toen ik het scenario schreef.
De Wever lijkt nochtans een dankbaar figuur voor politieke comedy, als je de karikatuur kunt overstijgen.
Wallyn: Bart De Wever lijkt me vooral een prachtige dramatische figuur: de dikke jongen die vermagerd is, maar diep vanbinnen nog steeds een dikke jongen is. Hij countert die laatste met autoriteit, maar tegelijk zit er nog een zekere impulsiviteit in, waardoor hij soms zaken doet waarover hij achteraf vloekt. Een jongen ook die zijn gevoelens moeilijk kan uiten, maar dan plots wel en plein public gaat huilen, zoals onlangs op Radio 1. Wat ik overigens perfect geloofde, ik was zelfs samen met hem ontroerd. Het enige pijnlijke daaraan is dat ik benieuwd ben hoe dat zal aflopen. Op Grieks-tragische wijze waarschijnlijk.
De Wever is een zeer fascinerend personage, met een heel interessante psychologie, en diep vanbinnen denk ik dat hij niet zo rechts is als hij zich voordoet.
Zijn personage vraagt er gewoon om?
Wallyn: Hij heeft een strategie uitgezet waarbij hij zo rechts móét zijn, terwijl hij dat in wezen niet is. Bovendien is hij een man met humor en daarvoor kan ik alleen maar diep buigen.
‘Angst en beloftes, dat is de business waarin we zitten’, zegt Van Praet. Mocht ik de dia-avond organiseren over de zomervakantie van de N-VA was ‘Angst & beloftes’ de titel geweest.
Wallyn: De corebusiness heet vandaag communicatie: we moeten alleen weten waarvoor de kiezer het in zijn broek doet, en daar iets aan doen. En als we het niet weten, dan maken we hen zelf wel bang.
Zeer hoopvol allemaal.
Wallyn: Maar ik bén zeer hoopvol! Mensen hebben een groter politiek bewustzijn vandaag, al hebben ze het zelf niet altijd door. Mensen zijn bezig met gezondheid, ecologie, pensioenen, en je voelt dat dat nu ook zijn weg vindt in het sociale overleg. De politiek blijft in gebreke, dus het volk is zachtjesaan zelf de agenda op lange termijn aan het bepalen. Kijk maar wie nu plots de grote paus van de ecologie blijkt te zijn. Bart Tommelein, wie had dat ooit verwacht? Sterker nog: ik geloof hem.
Toch zegt een van jouw schaduwen in de reeks: ‘De man in de straat evolueert niet, zelfs al komt Darwin hem in zijn gat schoppen.’
Wallyn: Dat moet je vooral als een coole zin zien. (grijnst) Maar ik dacht toen in de eerste plaats aan de hardnekkigheid van sommige oergevoelens, zoals xenofobie. Enerzijds snap ik niet hoe men van dergelijke zaken nog altijd wakker kan liggen, anderzijds denk ik soms ook: fuck, man. Je moet maar eens gecarjackt worden – weg auto, kaarten en Bromptonfiets – en daarna te horen krijgen dat de politie er niks aan kan doen. Maar zeg ik dan ‘Da’s niet oké, jongens’, dan heet ik plots flinks.
Jij hebt SP.A-voorzitter John Crombez een ruiker bloemen gestuurd na zijn ruk naar flinks deze zomer?
Wallyn: Ik heb hem ge-sms’t: ‘John, ik ben het met je eens.’ Als iemand in de shit zit, mag je die gerust een hart onder de riem steken. Ik doe dat overigens net zo goed naar Paul Thomas Anderson als hij een mooie film heeft gemaakt. Ik ben een schrijver en sms’er. Ik was vooral mee met het discours van Crombez’ Nederlandse PvdA-collega Diederik Samsom: trek die principiële lange tenen in, en wees pragmatisch in het vluchtelingendiscours. Laat ons op zijn minst eens ruiken aan de grote kaka, en niet doen alsof die er niet ligt.
Wat een mooie uitsmijter.
Wallyn: Vergeet je niet te benadrukken dat het echt comedy is, en geen politieke reeks?
Dat zal je wat kosten. Het tarief van De Tijd – toch in jouw reeks – volstaat: voor zeventig nieuwe abonnementen mag je blijkbaar eender welk verhaal aanpassen?
Wallyn: En voor dat fantasietje zal ik zeer terecht op mijn bakkes krijgen. Wouter was daar ook al laaiend over. Ik herinnerde me een of ander blad dat kritiek had op een socialistische partijvoorzitter, waarna de partij alle abonnementen had opgezegd. Hier heb ik het omgedraaid. Stout van me, en gelieve nu al mijn formele excuses te aanvaarden. Het is maar een verzinsel, jongens.
Straks beweer je nog dat het gecopuleer op kabinetstoiletten een dichterlijke vrijheid is.
Wallyn: Wat dacht je van (glimlacht minzaam) als uitsmijter?
De 16
Vanaf woensdag 26/10 om 21.40 uur op Canvas en op canvas.be
door Kristof Dalle, foto’s Jef Boes
‘Jij ziet Yves Leterme in mijn vicepremier, maar Ingrid Lieten heeft toch ook een e-mailschandaal gekend?’
‘Vrouwonvriendelijkheid in de politiek? Op Freya’s kabinet liep maar één misogyne boer rond. En dat was ik.’
‘Wraak voor een politieke karaktermoord neem je niet in een tv-serie maar in eigen persoon, al dan niet op Albanese wijze.’
‘Ik ben benieuwd hoe de prachtige dramatische figuur De Wever eindigt. Allicht op Grieks-tragische wijze.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier