De Canvasconnectie, het programma dat kunstenaars vrijelijk langs het werk van andere kunstenaars laat grasduinen, trekt een nieuw seizoen op gang. Eerste gast is Mount Eerie, het pseudoniem van de Amerikaanse producer en muzikant Phil Elverum. De man had zo veel te vertellen dat heel veel noodgedwongen sneuvelde in de montagekamer. Kurt Blondeel bekeek wat u op tv niet zult zien.
Elverum bracht eerder dit jaar Sauna uit, zijn zevende min of meer reguliere langspeler, en nu al een van de platen van 2015. Sauna is minder een dubbelelpee dan een wonderlijke mistbank waarin het aangenaam verdwalen is. Alt.folk lost op in plechtstatige orgeldrones, introspectieve ambient krijgt substantie dankzij een plejade aan field recordings, en in brutale black metal blijkt een poëtisch hart te kloppen. Hoe komt Phil Elverum er toch bij? Een kennismaking in vijf punten.
HIJ WOONT AL BIJNA ZIJN HELE LEVEN IN HETZELFDE TOCHTGAT
Anacortes namelijk, een gehucht op Fidalgo Island, een schiereiland honderd kilometer ten noorden van Seattle. Weinig meer dan een stukje kauwgum tegen de zool van de immense Canadese grens, en daarmee nog onbeduidender dan Pittsburgh, de geboortestad van Andy Warhol, waarover Lou Reed ooit zong: ‘There’s only one good use for a small town / You hate it and you know you’ll have to leave.’ Niet zo de ondertussen bijna 37-jarige Phil Elverum. ‘Toen ik opgroeide, wilde iedereen alleen maar vertrekken. Omdat er hier zogezegd nooit iets gebeurt. Mensen stonden te springen om naar Seattle of New York of waar dan ook te verhuizen. Maar die drang heb ik nooit gevoeld. Ik amuseerde me enorm met mijn vrienden, we hadden bands, deden onze zin. Goed, ik heb vijf jaar in Olympia gewoond, en behoorlijk wat afgereisd. Tot ik besefte hoe verknocht ik ben aan Anacortes. Het is een vredig oord, en ik ben eraan gewend. It’s what makes sense to me.’
Het lijkt dus vanzelfsprekend dat Elverum zijn alias haalde bij Mount Erie, een nabijgelegen berg die vanuit zijn woonkamer de horizon domineert. Alleen voegde hij met die extra ‘e’ een bijkomende betekenislaag toe – ‘eerie‘ betekent spookachtig. ‘Ik veronderstel dat ik me van nature uit aangetrokken voel tot dat soort geluiden. Dus heb ik mijn project zo gedoopt. Ik vind het belangrijk om gebonden te zijn aan deze plek, die ik mijn thuis noem. En ik probeer ook mijn muziek aan deze plek te binden.’
Anacortes ligt, net als de hele Pacific Northwest, geprangd tussen oceaan, woud en gebergte. Of hoe geografische schaal de creatieve geest aanscherpt. ‘Grootte is aanlokkelijk. Het doet je dromen over wat er allemaal mogelijk is.’
HIJ WERKT IN EEN OUDE KERK
Werken zoals in: opnemen. Want dat, meer dan songschrijven, is wat Phil Elverum als tiener de muziek heeft binnengezogen. ‘Op mijn vijftiende begon ik in bandjes te spelen, als drummer. In de eerste plaats om op te treden. Hoewel, we zijn ooit wel eens in Seattle in een echte studio gaan opnemen, maar dat was beangstigend. En duur, vooral. Helemaal anders dan hoe ik sindsdien heb gewerkt. Want later in die middelbareschooltijd konden we via een vriend aan een achtsporenrecorder raken. Ik werkte toen in de plaatselijke platenwinkel, en de baas moedigde ons aan om achterin een studio op te zetten. Daar is mijn obsessie met opnemen ontstaan. Ik nam niet alleen mijn drumwerk op, maar ook distortion. Probeerde uit te vissen hoe feedback werkt. Bouwde laagjes op. Plugde dingen in waar ze niet ingeplugd moeten worden. Ontdekte problemen. Of maakte straatopnames en turnde die om tot een song. Zelfs op schooldagen was ik daar tot in het holst van de nacht mee bezig. De resultaten verkochten we dan overdag in de winkel – een zelfbedruipende situatie.’
Uiteindelijk trad Phil Elverum voor het eerst naar buiten onder de veelzeggende naam The Microphones. Later wijzigde hij die in Mount Eerie, maar het oogmerk is hetzelfde gebleven: experimenteren. Ook nu hij in een ontwijde kerk zijn opnamestudio heeft ondergebracht, alsook de stock van zijn eigen label P.W. Elverum & Sun, Ltd. Hij doopte het pand, toepasselijk, Het Grote Onbekende. ‘De studioruimte zelf bevindt zich in de grote ruimte beneden, maar de controlekamer zit boven, waar vroeger het kerkorgel stond. Dat maakt dat ik voortdurend van boven naar beneden moet hollen. Met een extra man als technicus zou ik dus best wat uren per dag kunnen winnen. Maar ik hou er net van alleen te zijn en het noorden een beetje kwijt te raken.’
HIJ SCHRIJFT GEEN SONGS, MAAR MUZIKALE LANDSCHAPPEN
Phil Elverum is een natuurmens. Hij praat over ‘de erosie van een toon’, ‘de krater die een geluid schept’, ‘de tape die opgegeten wordt’. Zijn eerste instrument was dan wel drums, hij registreert als ritmisch alternatief net zo graag de luchtverplaatsing van een in het rond gezwiepte vishengel, of het geluid van twee tegen elkaar geslagen boomstronken. Of, in de sauna van zijn ouders, neerdruppelende stoom en knetterend vuur. ‘Het nummer Sauna is in feite meer omgeving dan song. Omdat ik niet zozeer een song over een sauna, als wel eentje ván een sauna wilde maken.’
En zo komen we uit bij Björk, en meer bepaald haar plaat Homogenic, die Elverum als een meesterwerk beschouwt. ‘Vanwege het idee van emotionele landschappen. Jezelf identificeren met de omgeving. Die megalomane benadering waarbij je aanneemt dat de hele wereld rond jezelf draait. Natuurlijk geloof ik daar niet écht in. Ik denk ook niet dat Björk dat doet. Maar als mensen doen we dat hoe dan ook wel een beetje, omdat we alles door onze eigen ervaring filteren.’
Aangezien Elverum muziek op zo’n visuele manier ziet, dringt een vraag zich op: schuilt er een regisseur in de muzikant? ‘Ik bedacht me onlangs inderdaad of ik niet gewoon films moet gaan maken. Want bij elke song lijkt het alsof ik een hele film in mijn hoofd heb. Alleen is zo’n film natuurlijk veel te veel werk voor me.’
Toch moet Elverum toegeven dat hij al halfweg zit in de uitvoering van dat idee. Want aan het artwork van zijn platen besteedt hij zo mogelijk evenveel aandacht als aan de muziek zelf. ‘De hoes, de foto’s die ik samenplaats: dat maakt onlosmakelijk deel uit van de muziek. Idealiter vormen ze samen een beleving. En idealiter maak ik op een dag dus ook een film. Omdat die je nog veel meer in de ervaring onderdompelt. Nog meer zintuigen aanspreekt. Ik kan er echt van genieten om een totaalervaring te creëren. Ook al beperkt die zich voorlopig tot muziek en foto’s – beelden die niet bewegen. Daarom vind ik het mp3-formaat ook een totaal andere manier om naar muziek te luisteren.’
HIJ SLEURT EEN GONG MEE OP TOURNEE
Niet dat u de naam Mount Eerie in de concertkalender moet opsnorren, want een rondreis om Sauna te promoten zit er niet in. Wat overigens niet wil zeggen dat Phil Elverum als kerk-, tuin- en keukenmus een afkeer van the road heeft. ‘O, ik hou van toeren. Maar met al de krankzinnige dingen die de opnames in hun plooi leggen, het zou onmogelijk zijn dat geheel live te reproduceren, zelfs al had ik twintig man achter me staan. Opnemen is een ander medium, een andere manier van creëren. Alleen: dat wist ik eerst nog niet. Ik heb vroeger geprobeerd een groep samen te stellen. Of om zo veel mogelijk zelf te spelen – die geschifte eenmansband waarbij ik drumde én keyboards speelde. Maar dat werkte allemaal niet. Nu beschouw ik mijn livewerk als een interpretatie van dezelfde songs. Het idee dat ik de studioversies moet naspelen, heb ik opgegeven. Maar dat maakt het leuker, want zo krijgen de songs meerdere levens. Nu, ik heb het meegemaakt dat mensen na een optreden komen klagen, over hoe de show niet op de plaat lijkt of andersom. Zij verdienen het dat ik ze ruw wakkerschud. Omdat ik hun manier van redeneren compleet verkeerd vind. Muziek is niet zoals een broek kopen. Muziek is onvoorspelbaar, niet te vertrouwen. Helemaal niet bedoeld om je een dienst te bewijzen. Je bent als luisteraar alleen maar verondersteld om je te onderwerpen aan wat er ook gebeurt. Dat is net de aantrekkingskracht ervan.’
Maar die gong dan, Phil? ‘Ja, ik heb dat ding ooit meegezeuld naar Californië. Heel veel werk om op te stellen, maar het was het waard. Want zo’n gong klinkt echt heel laag. Een groot stuk vibrerend metaal dat je in een kleine ruimte niet alleen goed hoort, maar ook vóélt. Vandaar weer de link met een sauna – de fysieke gewaarwording van geluid.’
DE CANVASCONNECTIE
Zondag 26/4 om 20.35 uur, op Canvas.
Phil Elverum ‘MIJN STUDIO IS EEN VOORMALIGE KERK. DE OPNAMERUIMTE ZELF BEVINDT ZICH BENEDEN, DE CONTROLEKAMER WAAR VROEGER HET KERKORGEL STOND. JA, IK MOET DUS VOORTDUREND VAN BOVEN NAAR BENEDEN HOLLEN.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
