From Chechnya with love – Een Russisch grootmoedertje smokkelt tederheid en menselijkheid binnen in een militair kamp in Tsjetsjenië.

Aleksandr Sokoerov met Galina Visjnevskaja, Vasily Sjevtsov, Raisa Gitsjaeva

Met het omstreden Alexandra maakt Aleksandr Sokoerov een film over Tsjetsjenië zonder ooit de oorlog zelf te laten zien en zonder dat er één schot wordt gelost. Hij filmt in zijn onnavolgbare beschouwende stijl de in sepiatinten gedrenkte omzwervingen van een oude vrouw die in een militair kamp in Tsjetsjenië haar kleinzoon komt bezoeken, een eliteofficier bij het Russische leger.

Als hij haar een rondleiding geeft door het tentenkamp filmt Sokoerov gedetailleerd de routine en vergane militaire glorie (het oppoetsen en weer in elkaar steken van oude kalasjnikovs, de versleten uniformen). De verschijning van een moederfiguur in deze ultramannelijke en brutale wereld maakt plotseling duidelijk dat deze jongens, die opgeleid zijn om oorlog te voeren, te doden en te sterven, behalve vechtmachines in de eerste plaats mensen en kinderen zijn. Mensen die overal gelijk zijn, zo suggereren de scènes waarin de Russische baboesjka de kazerne verlaat om op een sjofele markt in de buurt haar inkopen te doen, alwaar ze meteen vriendschap sluit met de Tsjetsjeense vrouwen, bij wie ze later op theevisite gaat.

Deze broze en dichterlijke film wordt gedragen door de ingetogen en verstilde vertolking van de legendarische Russische cantatrice (en weduwe van de beroemde cellist Rostropovitsj) Galina Visjnevskaja. De kwaliteit van deze eerste filmprestatie van de operazangeres staat buiten kijf. Wat Alexandra tijdens de première op het filmfestival van Cannes naast applaus ook een fluitconcert bezorgde, is dat Sokoerov impliceert dat de Russische soldaten in gelijke mate met de Tsjetsjeense bevolking slachtoffer zijn van dit conflict. Deze republiek wordt trouwens nooit bij naam genoemd; als de grootmoeder het heeft over de inwoners van het land waar haar zoon gelegerd is, spreekt ze over ‘Kaukasiërs die zich zo gedragen omdat het in hun genen zit’. Een dubieus politiek discours voor een film die ter plekke in de conflictzone werd gedraaid onder bescherming van de Russische geheime dienst.

Zoals vele films van Sokoerov ( The Days of the Eclipse, Father and Son) heeft ook Alexandra, waarin de regisseur vol verlangen de jonge soldaten als verdwaalde engelen filmt, een sterke homo-erotische geladenheid die overigens in elke officiële waardering van zijn werk onder de vloermat wordt geveegd. Wat koppig een traditie voortzet die al werd ingeluid met de films (vol verdrongen seksuele symboliek) van de gekwelde homoseksueel S.M. Eisenstein tijdens de hoogdagen van de revolutionaire Sovjetfilm.

Patrick Duynslaegher