GEWELDIG GEWELDIG! DAVID CRONENBERG MAAKTE VAN ZIJN OPDRACHTFILM ‘A HISTORY OF VIOLENCE’ EEN PAREL VAN EEN THRILLER.

DAVid Cronenberg

Met Viggo Mortensen, Maria Bello, Ed Harris en William Hurt

A History Of Violence ****

Het is nog veel te vroeg om nu al aan eindejaarslijstjes te denken, maar toch is de kans érg reëel dat A History of Violence straks op ons podium voor 2005 zal terug te vinden zijn. De nieuwste van David Cronenberg blinkt uit op zowat elk niveau: de nachtmerrieachtige sfeerschepping, hyperrealistische vertolkingen, wrong-man paranoia, de briljante mise-en-scène en de psycho-politieke subtext die de gewelddadige schaduwkant van de all American family ontbloot.

Hoewel het ‘slechts’ om een opdrachtfilm gaat – een verfilming van een graphic novel uit de Dark Horse-reeks – weet Cronenberg zijn obsessieve stijl en thema’s moeiteloos aan het verhaal op te dringen. A History of Violence is dan ook veel meer dan een postmoderne misdaadthriller over een patriarchale gangster die de wapens opneemt om zijn modelgezinnetje te beschermen. De film biedt ook een klinisch precieze kijk op de gewelddadige natuur van het menselijke beestje, en dan vooral op die van de American Hero. Cronenberg zou Cronenberg niet zijn als daarbij geen opengereten wondes, duistere fantasmes, identiteitswissels en verborgen verledens kwamen kijken.

Centraal staat de loyale huisvader Tom Stall (Viggo Mortensen), die flink tegen zijn zin tot nationale held wordt gepromoveerd nadat hij twee gevaarlijke overvallers met brutaal geweld uit zijn kleinsteedse tea-room weet te knallen. Niet alleen voelt Tom zich hoogst ongemakkelijk bij de media-aandacht die hem en zijn gezin te beurt vallen; vooral het daaropvolgende huisbezoek van enkele schimmige gangsters, aangevoerd door ene Carl Fogarty (Ed Harris), wekt de nodige onrust op. Fogarty en zijn maffiose handlangers beweren Tom nog te kennen van vroeger, toen hij volgens hen nog Joey heette, in Philadelphia woonde en aan de kost kwam als wreedaardige huurmoordenaar. Een akelig misverstand of is er meer aan de hand? Het is aan Tom, zijn twijfelende echtgenote (Maria Bello) en zijn gepeste tienerzoon (Ashton Holmes) om de troebele waarheid te achterhalen.

Wat volgt, is een hyperintense en emotioneel beladen thriller die tot bij een spetterende climax (dé shoot-out van het jaar!) wordt gestuwd door de spookachtig mooie western- score van Cronenbergs vaste huiscomponist Howard Shore. Toch is het niet zozeer het verhaal, het bruusk opspattende geweld of de fraaie stilering die de meeste indruk maken, wél het plagerige spel dat Cronenberg speelt met de conventies van de Amerikaanse genrecinema. A History of Violence kan zowel worden beschouwd als een klassieke B-thriller vol existentialistische angsten, maar ook en vooral als een ironiserende metawestern waarin de hele Amerikaanse mythologie, haar archetypes (de welwillende familieman versus de solitaire slechteriken) en haar reactionaire ethos (oog om oog, tand om tand) fundamenteel in vraag worden gesteld.

Hoewel hoogst entertainend, bij momenten heerlijk karikaturaal en verraderlijk toegankelijk laat A History of Violence bewust een wrang smaakje na. Zo wordt het in elk geval ongemakkelijk op en neer wrikken in je stoel wanneer Cronenberg schaamteloos inzoomt op een opengeknalde schedel of een geperforeerd lijk, waarmee hij je uit de filmische illusie rukt en wijst op de verschrikkelijke gevolgen van het ‘legitieme geweld’ dat door Tom Stall, prototype van de sympathieke Amerikaanse patriarch, wordt gehanteerd. Een verontrustend en opwindend meesterwerk dat zonder pr obleem naast Cronenberg-classics als The Brood, Videodrome, The Fly, Dead Ringers en Crash kan worden geplaatst.

Dave Mestdach