Gaat Francis Ford Coppola gigantisch op zijn bek in Cannes?

Hij heeft al twee Gouden Palmen op de kast staan. Nu, op zijn 85e, doet hij een gooi naar zijn derde met een film die even megalomaan lijkt als zijn titel. Wordt Francis Ford Coppola met Megalopolis de GOAT of de risee van Cannes?

Napoleon van Stanley Kubrick? Dune van Alejandro Jodorowsky? Of toch maar Kill Bill: Vol. 3 van Quentin Taran­tino? De discussie over de Grootste Nooit Gerealiseerde Film is er net iets eenvoudiger op geworden: tegen alle verwachtingen verlaat Megalopolis de competitie. Francis Ford Coppola heeft op hoge leeftijd namelijk besloten een comeback te maken en investeerde zijn met wijnbouw vergaard fortuin in de verwezenlijking van zijn meer dan veertig jaar oude droomproject. En hij is eerder trots dan beschaamd over de megalomanie ervan – Megalopolis, die titel alleen al.

De wereldpremière wordt dit jaar een van de grootste evenementen van het festival van Cannes. De 85-­jarige Coppola, die vorige maand nog ­afscheid moest nemen van zijn vrouw Eleanor, maakt er kans op zijn derde Gouden Palm. Eerder won hij er al twee, met The Conversation (1974) en Apocalypse Now (1979). Het zou van hem de GOAT, de Greatest of All Time, maken.

Het lijkt een nieuw Hollywood-sprookje maar niet alle voor­tekenen zijn goed. Er is een reële kans dat Megalopolis Coppola’s Titanic wordt. De boot, niet de film.

○○○

Triomf, flop of iets daartussen? Los van die kwestie intrigeert de vraag: wat ­bezielde Coppola om dertien jaar na zijn laatste langspeler (de lauw ­onthaalde, bescheiden horrorfilm Twixt) en 27 jaar na zijn laatste ­commerciële prent (de John Grisham-­adaptatie The Rainmaker) zijn ­reputatie en persoonlijk fortuin op het spel te zetten voor een Laatste Meester­werk? Megalopolis is dan ook nog een labyrintisch scifiepos met een liefdes­verhaal (twee genres waar hij nauwelijks ­ervaring mee heeft), doorspekt met ­politiek en satire. Objectief gezien was dat nergens voor nodig.

Van een plek in het pantheon voor filmregisseurs verzekerde hij zich 45 jaar geleden al. In de jaren zeventig draaide hij met The Godfather (1972), The Conversation, The Godfather Part II (1974) en Apocalypse Now vier opeen­volgende meesterwerken. Van ‘an offer you can’t refuse’ tot ‘I love the smell of napalm in the morning’: wie zijn Coppola-klassiekers niet kent, loopt nog steeds hopeloos verloren in de populaire cultuur.

Dat het de vier daaropvolgende decennia wat minder was, ­verandert niets aan de legende, aan de vijf ­Oscars en twee Gouden Palmen die ­wekelijks moeten worden afgestoft of aan de geschiedenis­boeken die hem aanduiden als het boegbeeld van New Holly­wood, het unieke tijdvak waarin ­regisseurs de wind in Hollywood ­lieten waaien in plaats van boekhouders, ­investeerders en andere studiobonzen.

Ook financieel heeft geboren onder­nemer Coppola al lang niets meer te bewijzen. Niet films ­maakten hem steenrijk maar het grote en ­aanhoudende succes van zijn zelf ­verbouwde Californische wijnen. En zelfs voor het hooghouden van de familie-­eer in de filmwereld hoeft hij zijn landgoed niet te verlaten. Van die taak kwijt dochter Sofia Coppola zich al een kwarteeuw met verve ­— denk maar aan prachtfilms als Lost in Translation, Marie-Antoinette en recent nog Priscilla.

Francis Ford Coppola had ­perfect van zijn oude dag kunnen genieten, van dikke sigaren, succulente ­wijnen en het uitzicht op Californische ­paradijzen terwijl hij met zijn smart­phone first-classvluchten naar ­Venetië boekt om de nieuwe filmpremière van zijn dochter bij te wonen. Zijn over­lijdensbericht zou er geen letter ­minder groot door geweest zijn.

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Ver voorbij zijn ­tachtigste verjaardag heeft hij nog één keer zonder omzien alles op alles gezet om de oude droom van een magnum opus alsnog te realiseren. Meer dan honderd miljoen dollar had hij er zelf voor veil om, bij gebrek aan film­studio’s of andere investeerders, zijn Megalopolis alsnog op te trekken.

○○○

Het scifi-epos Megalopolis is naar ­eigen zeggen nog ambitieuzer dan ­Apocalypse Now. Nog ambitieuzer dus dan een in afgrijselijk oorlogsgeweld ­gedrapeerd helikopterballet op de tonen van ­Richard Wagners Walkürenritt met een Robert Duvall die in blote bast zijn manschappen meegeeft hoe gek hij op de ochtendlijke geur van napalm is.

Megalopolis is het verhaal van een toekomstige metropool in verval – het zou New York kunnen zijn, het had het Rome van Catilina kunnen zijn. Hoe dan ook, na een ­vernietigende ­catastrofe moet de megapool in ­kwestie bijna volledig heropgebouwd worden. De idealistische architect Caesar ziet er een unieke kans in om een duurzaam utopia te creëren. De corrupte burgemeester Frank Cicero heeft een veel conservatiever en kapitalistischer kijk op de grootstedelijke samen­leving. De clash tussen de twee ­mannen brengt Julia Cicero, de ­dochter van de burge­meester, maar ook de invloedrijke ­geliefde van Caesar, in een lastig ­parket. Het zijn rollen voor respectie­velijk Adam Driver (recent nog te zien als ­Enzo in Ferrari), Giancarlo ­Esposito (Gus uit Breaking Bad en Better Call Saul) en Nathalie Emmanuel (tolk ­Missandei in Game of Thrones). Voor nevenpersonages kon Coppola rekenen op Aubrey Plaza, Shia LaBoeuf, neef Jason Schwartzman en oudgedienden Jon Voight, Laurence Fishburne en Dustin Hoffman.

In het verleden heeft Coppola al laten uitschijnen dat zijn film het conflict belicht tussen utopische ­visies en oude tradities, in combinatie met een liefdesverhaal. ‘Ik heb altijd al een groot liefdesverhaal willen ­maken maar ik ben er nooit toe gekomen. Dat zou ik graag rechtzetten voor ik ­verdwijn.’

○○○

Het idee voor Megalopolis valt hem in 1979 te ­binnen tijdens de ­productie van Apocalypse Now. In 1983 begint hij aan het ­scenario. Kort na de ­weinig succes­volle Oscarcampagne van The Godfather Part III (1990) kondigt zijn eigen productiehuis American Zoetrope, opgericht om de klassieke Hollywood­studio’s te slim af te zijn, aan om Megalopolis in 1991 te draaien. Maar daar blijkt lang niet genoeg geld meer voor. Na de legen­darisch rampzalige ­productie van zijn Vietnam­film Apoca­lypse Now was ­Coppola toe aan iets luchtigs: een ­musical die zich in Las ­Vegas afspeelt – en waarvoor hij het gok­paradijs en zijn lucht­haven, ­inclusief een gecrasht vliegtuig, doodleuk laat nabouwen. Het peperdure One from the Heart (1982) flopt en Zoetrope gaat zo goed als failliet. The Cotton Club (1984) en Tucker: The Man and His Dream (1988) slaan evenmin aan.

Om uit de schulden te raken én om te sparen voor Megalopolis aanvaardt de gevierde regisseur als de ­eerste de ­beste huurling drie veel minder persoon­lijke Hollywood-­producties. Pas na Bram Stoker’s Dracula (1992), Jack (1996) en The Rainmaker (1997) kan hij verder­bouwen aan zijn droomproject. In 2001 kondigt hij in Cannes aan dat de ­opnames van Megalo­polis in ­januari 2002 zullen starten. Hij ­investeert zijn wijnwinst en verleidt ronkende ­namen als zijn neef Nicolas Cage, ­Russell ­Crowe, Paul Newman en ­Robert De Niro om mee te spelen. De pre­productie draait op volle toeren en hij is al beeld­materiaal aan het ­verzamelen ­wanneer Al Qaida de Twin ­Towers in New York met de grond ­gelijk maakt. ­Coppola ­beseft dat het tijd zal ­vragen ­vooraleer ­Amerika weer klaar is voor zijn film over een futuristisch New York dat van de kaart wordt geveegd. Hij denkt aan een jaar of twee uitstel.

Maar sinds 9/11 ­gelooft niemand meer in Megalo­polis en ontbreekt ­Coppola’s droomproject zelden of nooit wanneer de Grootste Nooit Gereali­seerde Films worden ­opgelijst. Verbazing alom dus wanneer hij in mei 2019, kort na zijn tachtigste verjaardag, zijn comeback aankondigt. Opnieuw lijkt hij bereid om zijn persoon­lijke fortuin op het spel te zetten. Hij verkoopt een aanzienlijk deel van zijn wijnimperium, naar ­verluidt voor 500 miljoen dollar.

Het budget voor Megalo­polis wordt op 120 miljoen dollar ­geschat. Dat blijkt niet ­genoeg. ­Vooral de special ­effects, een ­domein waar ­Coppola ­amper ervaring in heeft, blijken veel en veel ­duurder dan begroot. In januari van 2023 heeft vaktijdschrift The Hollywood Reporter het over een productie die wegzinkt in ‘waanzin’. Creatieve mensen op sleutel­posities lopen weg of worden de laan uit gestuurd. Het volledige visuele-­effectenteam is in december 2022 opgestapt. Coppola houdt het in een reactie op wat personeelsproblemen en ontkent de chaos. Hoofdrolspeler Adam Driver springt in de bres en stelt dat de enige ‘waanzin’ die hij vaststelt, is dat niet meer producties zo ‘zot creatief en experimenteel gefocust’ zijn. Echt geruststellend is het niet.

○○○

De trailer heeft inmiddels de vrees doen oplaaien dat er effectief wat schort aan de visuele effecten. Nog veel zorgwekkender is dat ­Coppola zijn epos op 28 maart heeft laten zien aan Nicolas Cage, Al Pacino, Spike ­Jonze en Shia LaBeouf maar ­vooral aan Holly­woods ­voornaamste filmbonzen en streamingreuzen. ­Volgens The Holly­wood Reporter ­gokte hij erop dat een van hen het budget voor de wereld­wijde marketing zou ­ophoesten, een bedrag tussen de 100 en 140 miljoen dollar. Niemand ­durfde toe te happen. Het geloof in de rendabiliteit van de film staat op een laag pitje. Het is op dit moment onduidelijk wie Megalopolis waar zal uitbrengen.

Coppola kan zich vastklampen aan de wetenschap dat hij het allemaal al eens eerder heeft meegemaakt en dat zijn megalomanie zowel zijn grootste gebrek als zijn grootste gave is. Zoals hij jaren geleden al observeerde: ‘Me dunkt dat ik voortdurend in nesten zat. Er was altijd controverse rond mijn werk. Films als Apocalypse Now ­werden aanvankelijk weggehoond. Ik werd megalo­maan genoemd. Mijn carrière is géén rechte lijn naar succes. Ik behaalde ­succes door continu te falen.’

Apocalypse Now was de over­treffende trap van een rampzalige ­productie maar groeide uit tot een van de grootste oorlogsfilms. En zelfs als het deze keer magistraal misloopt, als hij effectief tegen een ijsberg ­gevaren blijkt te zijn of als een moderne ­Icarus te dicht bij de zon heeft gevlogen, de ­legende Francis Ford Coppola zal het toneel niet langs een achterdeur ­verlaten. Hij gaat voor het klapstuk.

Is het ergens ook niet mooi dat hij zijn Californische ranch heeft verlaten om nog één ultieme keer te proberen iets onvergetelijks te maken, gestuwd door overmoed, onbevreesd voor het avontuur en de lonkende waanzin? De dood of de gladiolen.