‘Weg van het meesterwerk’: zoveel geweldig materiaal dat Thomas Vanderveken er bijna in verdrinkt

Het nieuwe tv-programma ‘Weg van het meesterwerk’ van Thomas Vanderveken kon onze tv-recensente maar matig bekoren. ‘Het gaat aan een rotvaart’.

‘Schitterend schilderij, nee, echt schitterend.’ In het Cleveland Museum of Art kijkt Thomas Vanderveken van een gepaste afstand naar Diana en haar nimfen maken zich klaar voor de jacht, een schilderij van Peter Paul Rubens. Dat het een schitterend schilderij is, zal hij een paar keer herhalen. Zelf kijk ik er vanaf de sofa eerst wat ongeïnteresseerd naar. Een vrouw in het rood op de voorgrond, een geile faun die zijn tong in de mond van een nimf op de achtergrond duwt, de nodige blote borsten en tersluikse blikken van een paar andere nimfen aan de andere kant. Vanderveken mompelt iets over MeToo. Ook dat helpt niet om mijn aanvankelijke weerstand te doorbreken.

De bodybuilders en de protserige overmaat van Rubens hebben me nooit echt kunnen bekoren. Iets te barok, iets te veel ten dienste van de gevestigde orde en een welbepaalde tijdsgeest. Ik ben meer een Brueghelmens. Dat iemand er blijft op hameren dat het schitterend is, helpt ook al niet. Maar dan neemt Vanderveken je mee in de details van het schilderij en gebeurt het onverwachte: plots zie ik het. De minutieus geschilderde haartjes van het tijgervel rond de heupen van Diana, het lichtspel in haar ogen en oorbellen, de perfect gepositioneerde spieren. Ik vermoed dat het dat is wat kunst doet met een mens. De blik openen, het zicht veranderen, de verwondering prikkelen.

Maar terwijl ik nog wat wegzink in het genot van mijn nieuwe ontdekking is Vanderveken alweer klaar voor actie, actie, actie. Dit is televisie over kunst, dus het moet vooruitgaan. ‘Hoe,’ vraagt Vanderveken zich af, ‘is dit schilderij hier in ’s hemelsnaam terechtgekomen?’ Hij veegt nog net niet met duim en wijsvinger over zijn kin, maar zijn blik in de camera is op z’n minst indringend te noemen. Want dat is natuurlijk het doel van het programma: het verhaal van een schilderij vertellen aan de hand van de weg die het door steden, stadhuizen en woonkamers heeft afgelegd.

Omdat Vanderveken vier eeuwen in minder dan een uur moet overbruggen, gaat het in een rotvaart. De namen van eigenaars, kopers, verzamelaars en speculaten buitelen over elkaar heen. Hij praat met kenners, nabestaanden, erfgenamen, fanaten die allemaal hun deel mogen zeggen. Dat is geweldig voor de volledigheid, maar minder goed voor de duidelijkheid. Zeker omdat het vooruit moet gaan. Wie vier eeuwen in vijftig minuten wil doorkruisen, heeft geen tijd te verliezen.

Ik ben nog aan het verwerken hoe de Engelsen George Hibbert en Simon Clarke de kunsthandel manipuleerden door schilderijen te koop aan te bieden, die ze bij gebrek aan voldoende hoog bod dan maar aan elkaar verkochten, of Vanderveken is alweer verder gereisd – het moet gezegd: met de trein. Hij spoort dwars door het Engelse platteland om uiteindelijk via nog wat ingewikkelde deals in de diepste krochten van de geschiedenis te belanden: de bunkers onder het Adelaarsnest van Adolf Hitler en het stulpje van Hermann Göring in het lieflijke Alpenstadje Berchtesgaden, waar de geroofde kunst van de nazi’s zich opstapelde.

Op crèmekleurige sneakers glibbert Vanderveken over de heuvelrug. Hij duwt een wildgroei van takken weg en speurt naar de ingang van de tunnel waar volgens zijn inlichtingen Diana en haar nimfen opgerold het einde van de oorlog meemaakten. Bij het licht van zijn smartphone fluistert hij bijna samenzweerderig dat het hier ongeveer moet geweest zijn, waarop de camera over de modderige vloer van de bunker zweeft. Het is duidelijk dat de spannende apotheose van deze Weg van het meesterwerk Vanderveken helemaal wild maakt.

Maar terwijl het bewuste meesterwerk net fascineerde door de details, gebeurt bij het televisieprogramma over het meesterwerk precies het omgekeerde: het researchteam heeft zo veel geweldig materiaal verzameld dat het programma er bij momenten in dreigt weg te zinken. Een beetje zoals Vanderveken daar in een boorgat in de Duitse Alpen.