Na Netflixdocu ‘The Social Dilemma’: ‘Het is tijd om sociale media aan banden te leggen’

Tine Hens
Tine Hens Journaliste voor Knack

Onze tv-recensente Tine Hens heeft alvast al haar sociale-media-apps van haar telefoon gegooid na het zien van de documentaire The Social Dilemma. Nu afwachten hoe lang ze dat volhoudt.

Dat er een probleem is met de platformen die zich sociale media noemen, weten we allemaal min of meer wel. We hebben er ervaring mee. Ik stelde het schrijven van dit stuk uit omdat ik dacht dat er op Twitter van alles te beleven viel. Het was er oersaai, gezaag over van alles en nog wat. En toch bleef ik er hangen, hopend op die ene grappige tweet, dat ene geweldige filmpje. Het kwam niet. Maar ik was wel een halfuur kwijt.

Sociale media zijn asociale monsters geworden. Ze slorpen onze aandacht op, ze voeden fake news en complottheorieën, ze duwen elk van ons in onze eigen konijnenpijp van beperkte interesses en verkleinen het empathische vermogen voor wie anders is.

Het zijn problemen waar boeken over geschreven zijn, waar lezingen over gegeven worden, waar ouders hun kinderen voor waarschuwen, terwijl ze zelf worstelen met de aandrang hier en nu, en wel onmiddellijk, hun berichten en meldingen te checken. Digitale frankensteins, zo omschrijft een van de getuigen in The Social Dilemma de smartphones in onze tassen, broekzakken, op onze nachtkastjes. Ze lepelen onze hoofden leeg, verkopen onze gegevens aan de hoogst biedende en voeden ons met dezelfde prikkels als elk ander verslavend product.

Alle getuigen in The Social Dilemma stonden aan de basis van een van de grote platformen. Ze bouwden de recommendations uit bij YouTube, bedachten het verdienmodel van Facebook of sleutelden aan de meldingen van Twitter en Instagram. Allemaal streefden ze naar het goede. Ze droomden er oprecht van dat hun algoritmes de mens ten goede zou komen. ‘Toen we de like-button ontwierpen, wilden we vooral liefde en vriendschap verspreiden’, vertelt Justin Rosenstein, ex-Facebook. Hij vindt het vreselijk dat de duimpjes en hartjes die hij bedacht nu bepalend zijn voor het zelfbeeld van tieners.

We verbieden handel in slaven. We verbieden handel in menselijke organen. Waarom zouden we de handel in menselijke data niet verbieden?

‘Wat is het probleem?’ vragen de documentairemakers geregeld aan hun gesprekspartners. Het verdienmodel wordt als eerste met de vinger gewezen. Hoe meer clicks, hoe meer geld. Hoe meer data, hoe meer geld. Niet de waarheid verkoopt, wel de leugen en dus verspreidt fake news zich zes keer zo snel als degelijk journalistiek werk op Twitter. Het resultaat is een wereld die meer gepolariseerd is, meer verdeeld en waarbij waanzin in de digitale wereld leidt tot nog grotere waanzin in de echte. Mensen steken telefoonmasten in brand omdat ze menen dat niet het coronavirus maar wel 5G ons ziek maakt.

De reden is simpel: polarisering is een effectief middel om mensen online te houden. En dat is wat elk van deze platforms wil: de gebruiker zo lang mogelijk aan zich binden om zo veel mogelijk data te verzamelen en te verhandelen.

‘We verbieden handel in slaven. We verbieden handel in menselijke organen. Waarom zouden we de handel in menselijke data niet verbieden?’ vraagt Shoshana Zuboff, auteur van The Age of Surveillance Capitalism zich af. Want, stellen ook anderen in de documentaire, de bewijzen stapelen zich iedere dag op. Sociale media zijn schadelijk voor ons welzijn en voor onze democratische fundamenten. De boodschap is duidelijk: het is tijd om ze aan banden te leggen. Maar hoe? In afwachting van wetten en regels is het aan de gebruikers om het beest te temmen. Hoe? Ook daar hebben de spijtoptanten tips voor. Van radicaal tot geleidelijk. Van jezelf afkoppelen tot op z’n minst de meldingen uitschakelen en je van product omscholen tot actieve gebruiker. Tristan Harris, ex-Google, vatte het nog eens samen: ‘De gebruiker is belangrijker dan de winst van iemand die al miljardair is.’ Het is tijd, meent hij, om wakker te worden. Om van schermzombies weer mensen te worden. Ik heb alvast al mijn sociale-media-apps van mijn telefoon gegooid. Nu afwachten hoe lang ik dat volhou. Wat als ik dat ene bericht mis?

The Social Dilemma

Nu op Netflix

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content