‘Misschien moet “Dwars door de Middellandse Zee” de vader van Hauben als reisgids meenemen’

‘Met nuance reis je niet voor de televisie van Gibraltar naar Jeruzalem’, meent onze tv-recensente na het bekijken van Dwars door de Middellandse Zee.

‘Als je thuis bent, kan je beter eens een goede reisgids kopen.’ Arnout Hauben stond met camera- en geluidsman tussen de overblijfselen van het paleis van Phaistos op Kreta en belde zijn vader die hoogleraar oude geschiedenis is om te horen waarom deze hoop oude stenen zo bijzonder was. De bakermat van onze beschaving, zei zijn vader door de telefoon. Hij legde ook uit dat het paleis een industrieel centrum was. Druiven gistten er tot wijn, er werden stoffen geweven, potten gebakken. Met zijn vader op luidspreker wandelde Hauben door de brokstukken uit een vierduizend jaar oud verleden. Maar de zon bereikte haar hoogste punt van de dag en brandde op zijn bolletje en dat van zijn reisgenoten, en dus nam Hauben afscheid van zijn vader, die hem uiteindelijk aanraadde eens een goede reisgids te kopen.

Ik stelde me voor hoe vader Hauben thuis voor de buis naar de reis door de Middellandse Zee van zijn zoon keek. Van Gibraltar tot Jeruzalem sprong die kriskras van land naar eiland om her en der een steentje uit het verleden om te draaien, wat in de ondergrond te koteren, met zijn gebruikelijke openhartige nieuwsgierigheid voorbijgangers de pieren uit de neus te halen en het geheel af te kruiden met zelf verzamelde wetenswaardigheden. Het gewicht van de ouderlijke trots is meestal zwaar genoeg om het krullen van de tenen te verhinderen. Maar ik kan me indenken dat vader Hauben nu en dan het hoofd schudde toen hij zoonlief het verleden van al dat land in en rond de Middellandse Zee hoorde ophemelen. Zaken over de ziel van de zee proberen te vinden of de bijnaam ‘moeder aller zeeën’, daar wordt een wetenschapper wat onrustig van. Hij neigt meer naar nuance, maar met nuance reis je niet voor de televisie van Gibraltar naar Jeruzalem. Misschien is het een idee om volgende keer vader Hauben als reisgids mee te nemen.

Wat wel opviel, was hoe ontspannen Hauben erbij liep. De zon, de wind, het water, de lucht van alle buitenlanden die hij op zijn tocht bezocht, deden hem zichtbaar deugd. Weg van die Vlaamse klei, en van die Belgische keien die hij allemaal al vijf keer had omgedraaid.

Hij huppelde vrolijk als een jonge hond rond en zijn hart ging wild tekeer als hij bijvoorbeeld een blik wierp op de rotsen van Matala. De holen in de krijtrotsen waar hippies in de jaren zeventig zichzelf zochten, op hun gitaren tokkelden en leefden van de liefde, de lucht en geestverruimende middelen. De mensen die Hauben sprak hadden enkel goede herinneringen aan die jongeren in hun spelonken. Het was een vrolijke bende. ‘Zou jij een hippie geweest zijn, Ruben?’ vroeg Hauben aan de geluidsman. Hij dacht van wel. Ik ook, ik ook, mijmerde Hauben.

Maar Hauben zou Hauben niet zijn als hij zijn reis niet opsmukte met pijnlijke weetjes uit de Tweede Wereldoorlog. Hij landde met zijn reisgenoten op het strand van Malena, waar tachtig jaar geleden de nazi’s achtduizend parachutisten dropten waarvan de helft dood waren voor ze voet aan land konden zetten. In het eerste dorp dat ze onderweg tegenkwamen, namen ze wraak. Natuurlijk belde Hauben aan bij een van de laatste ooggetuigen. De man was acht geweest toen twintig mannen door de nazi’s werden doodgeschoten. Hij kreeg dat beeld maar niet van zijn netvlies.

En zo reisde Hauben verder, slalommend van wetenswaardigheid naar korte ontmoeting, laverend tussen couleur locale waarvan zijn blik altijd wat wazig wordt en olijke jongensgrapjes waarbij baarden snorren worden. Het moet zijn dat het gebrek aan buitenlandse lucht door corona me milder heeft gemaakt, want op nog onverklaarbare wijze deed het mij deugd om dit te zien. Reizen zonder reisgids heeft iets zorgeloos. Bijna zag ik er een metafoor voor het leven in, maar dat is dan weer overdreven.