John Cale in De Roma: Als een rots in de branding 

Kun je als rockmuzikant ook na je tachtigste nog vitaliteit uitstralen? Jazeker. Met een uitverkocht concert in De Roma bewees Welshman John Cale dat hij blijft experimenteren en er niet voor terugschrikt verrassende muzikale keuzes te maken. Dat leidde tot een spannende set waar de meeste jonge honden een puntje aan konden zuigen.

Eigenlijk had hij vorige zomer al op een Antwerps podium moeten staan, maar door covid in zijn entourage zag Cale zich genoodzaakt zijn tournee uit te stellen. Intussen bracht hij in januari met Mercy zijn zeventiende reguliere soloplaat uit, meteen zijn eerste met nieuwe songs sinds het elf jaar oude Shifty Adventures in Nookie Wood. Op dat nieuwe werkstuk gaf de artiest aan dat hij niet van plan is op zijn lauweren te rusten. Liever dan zich te herhalen, blijft John Cale onbetreden paden aftasten, ook al levert dat bij momenten weerbarstige, ietwat contourloze songs op.  

Mercy, een plaat over spiritualiteit en sterfelijkheid, drijft voornamelijk op koele synthetische beats, schimmige strijkers en ijle, in auditieve nevel gehulde zangpartijen. Door de bevreemdende productie en de opeenstapeling van geluidslagen is het niet altijd makkelijk op de lp duidelijk afgelijnde melodieën te herkennen. Door de gastbijdragen van jong volk als Sylvan Esso, Animal Collective, Fat White Family en Weyes Blood heeft Mercy bovendien iets van een remix-collectie. Ze mist dus de coherentie van, pakweg, Blackstar van David Bowie, maar het pleit hoe dan ook voor Cale dat hij zich, op zijn bedaagde leeftijd –op 9 maart wordt hij 81!– systematisch blijft vernieuwen.  

Voorhoedefiguur

Dat laatste hoeft eigenlijk niet te verbazen. Als klassiek geschoolde muzikant stond hij in de vroege sixties al in het brandpunt van de New Yorkse avant-garde, samen met iconische minimalisten als LaMonte Young, John Cage en Terry Riley en met zijn schurende altviooldrones, leftfield-ideeën en zin voor improvisatie maakte hij van The Velvet Underground vervolgens zowat de meest legendarische rockband ooit. Ook als producer van de spraakmakende debuten van The Stooges, The Modern Lovers, Nico en Patti Smith manifesteerde hij zich als een voorhoedefiguur. Voorts schreef hij talloze soundtracks voor films en dansvoorstellingen, terwijl hij zich als solo-artiest vooral specialiseerde in Dirtyass Rock’n’Roll. Op zijn beste platen wisselde hij zijn primitieve gitaarspel af met staccato gehamer op het klavier: energiek, intens, maar ook getuigend van een aan Brian Wilson verwante popsensibiliteit. 

 In Antwerpen liet John Cale, voornamelijk actief op piano en synths, zich bijstaan door een uitstekende band die hem perfect aanvoelde. Met gitarist Dustin Boyer en bassist Joey Maramba werkt hij natuurlijk al ruim vijftien jaar samen, maar drummer Alex Thomson hoefde voor zijn collega’s zeker niet onder te doen. In tegenstelling tot de nineties, toen Cale vaak avond na avond routineus dezelfde songs speelde, kiest de man dezer dagen, tot onze grote opluchting, weer volop voor het avontuur. Dat bleek al uit de in elektronica gedrenkte opener Jumbo in tha Modernworld, een weinig bekende single uit 2006 die rechttoe rechtaan uit de luidsprekers spatte en waarin de gitaar van Boyer resoluut vrij spel kreeg. Ook met Rosegarden Funeral of Sorts, een obscuur b-kantje uit de Sabotage-periode, veeleer verteld dan gezongen, wist Cale het publiek te verrassen. De bas werd door een wah wah-pedal gestuurd, Thomson combineerde live-drums met elektrobeats en de piano vertoefde zowaar in Latin-sferen. 

Tot drie keer toe putte John Cale uit zijn klassieker Paris 1919, die op 1 maart precies vijftig jaar oud wordt, maar met uitzondering van het even poppy als majestueuze Hanky Panky Nohow, werden de nummers aan een drastische facelift onderworpen. Zo klonk The Endless Plain of Fortune nu als een gedreven rocker en werd Half Past France, waarin de bassist zijn instrument met een strijkstok te lijf ging, overwoekerd door ambient drones en industriële geluiden. Met het funky Ghost Story plukte Cale zelfs een nummer uit Vintage Violence, zijn allereerste post Velvets-plaat uit 1970. Chinese Envoy (uit het briljante Music For A New Society) werd voor de gelegenheid dan weer getransformeerd in een fraaie  pianoballad. De kenners waren verguld, de andeen hoorden het regelmatig in keulen donderen.

Overtollige ballast afgegooid 

De vier nummers uit Mercy bleken evenmin in steen gebeiteld te zijn. Op die plaat wordt John Cale achtervolgd door geesten uit het verleden. Met Moonstruck bracht jij in De Roma een hommage aan zijn reeds lang overleden vriendin Nico, die ook op het beeldscherm te zien was, en met het op een aanstekelijke groove geplante Night Crawling herdacht hij zijn nachtelijke uitspattingen met David Bowie. Opvallend was dat die nieuwe songs live, in een vereenvoudigd arrangement, veel directer en trefzekerder klonken dan op de plaat. Nu alle overtollige ballast was afgegooid, hoorde je plots échte structuren opdoemen, wat ons prompt verzoende met het zacht gecroonde Mercy. Een ander hoogtepunt: het pakkende Out Your Window, waarin Dustin Boyer de snaren alweer op een meesterlijke manier mishandelde. 

Dat er in de bast van tachtiger Cale nog steeds een brutale artpunk huist, werd duidelijk toen de artiest naar zijn Fendergitaar greep en een grofkorrelige maar messcherpe versie inzette van Helen of Troy. Zelf beperkte hij zich tot logge riffs, terwijl hij de hoekige en knarsende solo’s aan Boyer overliet. Het resultaat was weldadige tyfusherrie, waarmee de band aangaf dat op vlammende rock-n-roll geen leeftijd staat. Iets soortgelijks kon worden gezegd over de venijnige, tot voorbij de tienminutengrens uitgesponnen afsluiter Villa Albani (uit het onderschatte Caribbean Sunset): een tijdloze song over het Witte Huis en het oorlogszuchtige politieke gekonkel achter gesloten deuren. 

De enige toegift was een bloedstollende vertolking van Heartbreak Hotel, die het origineel van Elvis Presley al vele jaren doet verbleken. Want het moet gezegd, de meteen herkenbare baritonstem van John Cale had nog niets van haar oorspronkelijke kracht of zeggingskracht verloren. De artiest blijft zichzelf uitdagen: liever dan terug te blikken, kijkt hij vooruit. En dat doet hij voorlopig overtuigender dan generatiegenoten als Paul Simon of Paul McCartney. Terwijl zijn publiek, dat voornamelijk uit oudere jongeren bestond, het concert zittend beleefde, stond hij zelf anderhalf uur rechtop achter zijn keyboards. Onverstoorbaar. Als een rots in de branding. 

Op naar de negentig, John!