NTGent huilt, hakkelt en briest door ons koloniale verleden in ‘Black / The Sorrows of Belgium I’

Luk Perceval jaagt acht acteurs de pikzwarte scène op. Hij laat hen al briesend, huilend en dansend het dagboek van William Henry Sheppard én ons schuldgevoel tegenover de Congolezen belichamen.

NTGent heeft dit seizoen zowat een patent op ‘de première van het jaar’. Met Lam Gods maakte Milo Rau in september 2018 al een geweldige openingsvoorstelling waarmee hij ‘gans Gent’ in zijn hart en zijn huis sloot. Met Black / The Sorrows of Belgium I: Congo. geeft hij opdracht aan éminence grise Luk Perceval om toneel te maken over een van de beschamendste episodes uit de geschiedenis van België: ons koloniaal verleden.

In 2015 vertelde Perceval in een gesprek met dit blad dat hij ervan droomde om, na Anton Tsjechovs Platonov en zowat alle andere klassiekers indringend te hebben geënsceneerd, culturen op de scène te verenigen en het valse suprematiegevoel van de westerling de nek om te wringen.

In het weekend waarin de man stierf die daar al sinds de jaren vijftig voor ijverde – Tone Brulin – voegde Perceval de daad bij het woord. Hij deed dat op een onverwacht ‘hakkelende’ manier. We leggen het uit met een beeld. Je ziet een mand vol afgehakte zwarte handen. Welke volzinnen borrelen zowat meteen in u op? Geen? Voilà. ‘Geef je over aan sprakeloosheid en gestamel’, dat lijkt de belangrijkste regie-opdracht die Perceval aan zijn negenkoppig gevolg op de scène gegeven lijkt te hebben.

Dat gevolg bestaat uit kleppers: Aminata Demba, Andie Dushime, Chris Thys, Frank Focketyn, Peter Seynaeve, Nganji Mutiri, Tom Dewispelaere en Yolanda Mpelé. Seynaeve draagt een guitig wit plooirokje, de andere acteurs een sober pak. Samen ‘spelen’ zij het leven van William Henry Sheppard, een Afro-Amerikaan die van 1890 tot 1910 in een dagboek noteerde wat hij in Belgisch Congo aantrof. Elke acteur vertolkt een personage. Maar denk alstublieft niet aan een afgelikt rollenspel waarin ze Sheppards leven van naaldje tot draadje uit de doeken doen.

Geen braaf toneel om zo’n turbulente periode te ensceneren. Wél turbulent toneel. De scène is kaal en donker. Voor de voorstelling kijk je tegen een pikzwart achterdoek aan waarop in krijtlijnen de contouren van Congo getekend lijken. Gospelgewijs wordt in de eerste scène iedereen voorgesteld. Dat gebeurt op de wervelende muziekstroom van muzikant Sam Gysel, die met zijn gitaar en drumstel echt elke seconde van de voorstelling van perfecte klank voorziet.

Na die eerste, wat ongemakkelijk olijke scène duiken we de zwarte ellende in. Het wordt alleen maar ongemakkelijker. Scène na scène wordt er getierd en gedanst. Dikke touwen hangen als lianen over de scène. Tom Dewispelaere waagt zich aan een ‘Tarzanmomentje’, Nganji Mutiri klopt met een van de touwen de woede van zich af.

De gruwelen die Belgische kolonialen de Congolese bevolking aandeden, worden deels huilend, deels zingend, soms wezenloos starend verteld. Soms valt – met de stromende regen – de stilte in. Op een snookertafel ondergaan de acteurs de stroom. En ze snuiven, samen met het publiek, de geuren van de Congolese regenwouden op. Uit dat beeld en in die geur spreken wanhoop én hoop.

‘Ja, hoest nog wat!’, snauwde Frank Focketyn het publiek ineens toe. Nog nooit zagen we Focketyn zo woest op de scène staan als hier. Na een (erg) pijnlijke dans op Johnny Wakkelins foute jaren ’70-hitje In Zaire neemt Focketyn een stoel om er op een verraderlijk kalme manier zijn ongeloof te uiten over hoe wij, witte Belgen, blijven wegkijken van wat we in Congo aanrichtten. Het hoesten tijdens zijn solo werd opgetild tot symbool van ons wegkijken.

Black / The Sorrows of Belgium I: Congo is een stomend statement en het eerste luik van een trilogie waarin Perceval pijnlijke momenten uit de geschiedenis van ons land op de planken brengt. In Yellow (2020) focust hij op de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog, in Red (2021) op 22 maart 2016. Dat belooft,want Black / The Sorrows of Belgium I: Congo is theater dat het openrijten van zielen toont en voelbaar maakt. Bovenal door van het hakkelen dé baseline te maken van regie en spel. Na twee uur briesen (voor de acteurs) en even geïntrigeerd als geëmotioneerd toekijken (voor de toeschouwers), is het tijd om samen te dansen, te zingen en hopelijk – eindelijk – echt samen te leven.

Stadsschouwburg Utrecht480https://www.youtube.com/user/StadsschouwburgUtrvideohttps://www.youtube.com/270trailer Black The Sorrows of Belgium I Congo | NTGent