HETPALEIS’ Zwanemans is een opera die zelfs koele operaminnaars kan bekoren

Koen De Graeve bewerkt in opdracht van HETPALEIS Richard Wagners beroemde opera Lohengrin (1850) tot Zwanemans, goed gezongen en met zwier gespeelde ‘feelgoodopera’ voor iedereen vanaf vijftien jaar.

‘Nééééén! Het zal toch niet waar zijn…?’ We sterven een beetje tijdens de eerste scène van deze Zwanemans. Het decor – twee enorme zijpoorten/zijmuren (knullig versierd met natuurfoto’s) die open en dichtklappen en zo de speelvloer verbreden of versmallen plus, centraal, een scènebreed terras waarop het orkest bivakkeert en onder dat terras een kruipkot voor de rockband De Post – blijkt uiterst functioneel maar vooral lelijk en lomp. En de eerste stapjes van Koen De Graeve (als Lohengrin), Gert Jochems (als de Zwaan oftewel het geweten van Lohengrin) en vier operazangeressen overtuigen evenmin. We krijgen bijna een appelflauwte bij het zien van de fake lachjes van de (puik zingende) maar o zo truttig uitgedoste zangeressen, de overacting van de even truttig uitgedoste Jochems en de onwennigheid van De Graeve. Dit wordt toch alstublieft geen foute viering van de bombastische opera?

Neen, dat wordt het gelukkig niet. Net voor we flauwvallen, komen Ariane van Vliet (als Ortrud of Oertrut) en Stefaan Degand (als Telramund of Telraamhond) op. Oef. Zij wuiven ons koelte toe in de vorm van spits spelplezier, een opkrikkende dosis zelf- en operarelativering én nemen vanaf dan het boeltje stevig in de hand als een venijnig, machwellustig koppel dat alles zal doen om het geluk van die lieve Elsa en haar geliefde, de plots in Antwerpen opgedoken, Lohengrin (die weliswaar aan niemand mag en kan zeggen hoe hij heet). Elsa wordt vertolkt door een ontwapenend straf spelende en verdomd goed zingende Charlotte Vandermeersch. Zij pimpen deze Zwanemans tot feelgoodopera waarin de liefde tussen Lohengrin en Elsa volop kan openbloeien tot de cruciale scène waarin Lohengrin zijn naam moet bekendmaken en afscheid moet nemen…

Koen De Graeve bewerkte deze opera. Wagners Lohengrin is een werk met diepe mythologische wortels en een nationalistische boodschap die De Graeve zoveel mogelijk negeerde om te focussen op de pure psychologie van de hoofdpersonages. Hij is daarmee allerminst aan zijn proefstuk toe. Als vast lid van het Antwerpse collectief Lazarus bewees hij al meermaals over een potige pen te beschikken die de fermste turven van klassiekers (zoals Oblomow van Ivan Gontsjarov) tot stevig spelerstoneel kan transformeren. Bovendien weet hij de literaire kwaliteiten te behouden en geeft er een hedendaagse poëtische schwung aan. Dat doet hij ook met deze bewerking. Hij volgt grosso modo de plot van Wagner – de plots opduikende vrijheidsstrijder Lohengrin wint het hart van de om haar broers dood rouwende Elsa – maar schrapte alle politieke en mythologische referenties. Dat maakt de plot nogal oppervlakkig, ondanks de maatschappijkritische noot over de rechten van nieuwkomers. Maar tegenover de inhoudelijke oppervlakkigheid plaatsen De Graeve en co speelse en muzikale virtuositeit.

De wereldvermaarde operaregisseur Guy Joosten heeft Wagner maar niet meteen De Graeve in de vingers en je voelt hoe hij zich haast dienstbaar opstelt tegenover De Graeve en co. Hij monteert de speelse scènes secuur in en tussen de muziek maar liet binnen de scènes de spelersregie duidelijk aan de acteurs zélf over. Slim.

Het resultaat is een waar feestje (ook al voel je dat de regiestijl soms wat wringt met de speelstijl). Er wordt grandioos en met zichtbaar plezier gespeeld, er wordt ontzettend goed gezongen (onder meer door De Graeve, een verrassende Vandermeersch en superbe Degand) en de chemie tussen spel, rockmuziek en klassieke muziek knettert wellustig. De coherentheid van deze voorstelling is sowieso de verdienste van Joosten die haast onmerkbaar naar een overweldigende apotheose toewerkt. De liefde tussen Lohengrin en Elsa sterft een tragische dood maar door het slot weet Joosten de liefde voor operamuziek bij zijn (jong) publiek bijzonder aan te wakkeren. Het maakt deze Zwanemans tot een met zorg geschreven, gezongen, gespeelde en geregisseerde feelgoodopera die een soort actuele en rockende versie van Richard Wagners ‘Gesamtkunstwerk is. Ineens lijkt zelfs het spuuglelijke decor een metafoor te zijn; deze opera is een pront openzwaaiende poort naar de operawereld. Een poort die zelfs koele operaminnaars weet te verleiden om een kijkje in die wereld te nemen.

Smaakmaker:

Els Van Steenberghe