Eilanden brengen het beste en het slechtste in ons naar boven, beweert Adwin de Kluyver, van utopische fantasieën tot testen met kernwapens.
In juli 1971 gingen achtereenvolgens Godfried Bomans en Jan Wolkers in opdracht van de Nederlandse omroep VARA een weekje in een tent op het onbewoonde waddeneiland Rottumerplaat wonen. Iedere dag werden ze door radiopresentator Willem Ruis live geïnterviewd. Tot groot jolijt van de luisteraars trouwens, want ook al bleek Bomans een sikkeneurige stadsmens die vereenzaamd zat te klagen over het meeuwengekrijs, Wolkers bloeide er helemaal open. Op het strand bouwde hij een portiek met deur en een naamplaatje met ‘Jan Wolkers 2x bellen’ op, en hij rende hele dagen piemelnaakt rond. Hij had het er zo druk, vertelde hij aan Ruis, ‘dat mijn lul de tijd niet kreeg om een erectie te krijgen’.
Volgens de Schotten is een eiland een rots met genoeg gras op om een schaap een jaar lang in leven te houden.
Eilanden kunnen verschillende reacties uitlokken, schrijft Adwin de Kluyver in zijn grandioze De eilanden van goed en kwaad, sommigen zijn er wild van en anderen zien er alleen maar gevangenissen in, maar wat vaststaat is dat ze niemand koud laten. Ze halen het beste en het slechtste in de mens naar boven en zijn ideale, want netjes afgebakende, plekken om sociale of wetenschappelijke experimenten op te zetten. In zijn boek gaat De Kluyver uitgebreid in op een groot aantal ervan. Maar eerst: wat is een eiland? Volgens de Schotten is dat een rots met genoeg gras op om een schaap een jaar lang in leven te houden, wat meteen ook zowat de enige echte definitie is die er bestaat. Verspreid over de aarde zijn er volgens De Kluyver meer dan zeven miljard eilandjes van minder dan een hectare groot.
Van Aristoteles die als Macedoniër verbannen werd uit Athene en daarom naar Lesbos vluchtte om er de dieren en planten te bestuderen, neemt De Kluyver ons mee naar Atlantis en Utopia, naar het Ternate waar Alfred Russell Wallace in 1858 zijn evolutietheorie ontwikkelde en de grondlegger werd van de biogeografie, en zelfs naar het onbestaande Null Island, gelegen op 0° oosterlengte en 0° noorderbreedte, dat essentieel is voor onze geolocatiesystemen. Hij behandelt honderden eilanden en vertelt over allemaal tot de verbeelding sprekende verhalen, over het goede dat ze uitlokken, zoals de wens van William Lever – de grondlegger van Unilever – om op het Schotse eiland Lewis met de opbrengst van de visvangst een tweede Venetië te bouwen, wat de lokale bevolking vriendelijk weigerde. Maar ook over het kwade, want wat te denken van de kernproeven van de Amerikanen op het Bikini-atol en de tegenzet van de Sovjet-Unie, die in 1961 op Severny, het noordelijke deel van Nova Zembla, de zwaarste waterstofbom ooit tot ontploffing bracht? Tsar Bomba woog vijftig megaton en veroorzaakte een vuurbal van acht kilometer diameter die op duizend kilometer afstand te zien was.
