Waarom zijn we zo gefascineerd door misdaad? In de donkere komedie Luchtplaats gaat Herman Koch op zoek naar een antwoord.
Ik kan het iedere schrijver aanraden, aldus Derek L., een verblijf achter de tralies. Niemand wil met je afspreken, er zijn geen verjaardagen of feestdagen die je niet mag missen en je kinderen van school afhalen is al helemaal ondenkbaar geworden. Nee, je kunt je helemaal aan het schrijven overgeven. Dat is wat Derek, veroordeeld voor drugshandel, afpersing en moord, dan ook doet. En met succes, want na bemiddeling van misdaadschrijver Simon verschijnt zijn verhaal Luchtplaats in een literair tijdschrift. Simon vindt het zelfs zo goed dat hij Derek aanmoedigt om meer te schrijven, tot hij een bundel bij elkaar heeft, wat ook vlot lukt. Zou het niet fijn zijn als de auteur aanwezig kon zijn bij de voorstelling van zijn bundel, vraagt Simon aan de gevangenisdirecteur. Hij zou een weekend bij hem kunnen logeren, en aangezien zijn vrouw Hanna politierechercheur is, zou hij dus min of meer onder toezicht staan.
Dat is het uitgangspunt van Herman Kochs donkere komedie Luchtplaats, waarin niets is wat het lijkt en alle personages verborgen beweegredenen hebben voor hun acties. Zo hoopt Simon via Derek zijn vastgelopen schrijverscarrière weer vlot te kunnen trekken en komen we geleidelijk aan te weten dat hij kickt op misdaad. En dat geldt ook voor Hanna, die zichzelf beschrijft als een psychiater die door met haar patiënten te praten hoopt meer inzicht te krijgen in haar eigen waanzin.
Luchtplaats lees je met een glimlach om de mond, ook wanneer iemands hoofd inslagen wordt met een stoeptegel.
En dan is er Derek nog, die echt niet van plan is om terug te keren naar de gevangenis na dat weekendje vrijheid. Al is hij ook de kwaadste niet. Ik wil je wel een wederdienst bewijzen voor je gastvrijheid, stelt hij Simon bijvoorbeeld voor, als je iemand kent met wie ik een laatste wandeling door het bos moet maken alvorens ik hem zijn laatste sigaret laat roken, laat je het maar weten. Dat een en ander ontspoort, hoeft niet te verbazen.
Koch is een meester van de scherpe formulering en de ingehouden humor. Luchtplaats lees je met een glimlach om de mond, ook wanneer iemands hoofd inslagen wordt met een stoeptegel. Veel van die humor heeft trouwens een maatschappelijk kantje en gaat dieper in op onze fascinatie voor misdaad en hoe de media daarop inspelen. Zo krijgt Derek het flink op zijn heupen wanneer hij tegen alle afspraken in door een soort Matthijs van Nieuwkerk niet over zijn boek, maar wel over zijn leven wordt uitgevraagd. ‘Maak je niet ongerust’, zegt de man met het korte lontje voor een miljoen kijkers. ‘Maak je uitzending rustig af. Na afloop gaan we samen naar buiten. Niets ernstigs. Maar ik zou je programma’s van volgende week wel alvast afzeggen, als ik jou was.’ En dus komt Dereks bundel Luchtplaats in de charts binnen op nummer één en staan de buitenlandse uitgevers in de rij voor de vertaalrechten.
