Drie vragen aan Jilt Jorritsma: ‘Zo goed als niemand schrijft over ontlasting’

In de roman Autopsie gaat Jilt Jorritsma op zoek naar een wel erg lichamelijke manier om zich verbonden te voelen met anderen.

Wanneer de tegen alcoholisme en depressie strijdende Mette dood wordt aangetroffen op een Fries waddenstrand, gaan haar zussen Riene en Brecht op zoek naar mogelijke redenen voor haar zelfmoord. Autopsie is een scherp familieportret dat toont hoe moeilijk, maar ook hoe mooi het is om samen te leven met mensen voor wie je zelf niet gekozen hebt. In het geval van de drie zussen is dat nog prangender omdat Rien en Brecht aan een chronische darmkwaal lijden, in tegenstelling tot Mette, die hen in het verleden fecestransplantaties bezorgde om hen beter te maken. Nooit eerder lazen we een roman waarin stront zo’n prominente rol speelt en die toch geen afkeer wekt. Jilt Jorritsma, bekend van zijn veelgeprezen debuut Was, wil dan ook niet choqueren, maar aanzetten tot denken. Want stront kan ook in je ogen zitten, waardoor je niet doorhebt hoe vertekend je beeld van het heden of het verleden wel is.

‘Darmen zijn een tweede stel hersenen’, schrijf je. Hoe denk je met je darmen?

Jilt Jorritsma: Directer. We gaan er altijd van uit dat je waarneemt met je ogen, waardoor je de wereld op een afstand houdt. Ik wilde daar een waarheidsvinding tegenover zetten die meer vanuit het innerlijk vertrekt, vanuit de darmen dus. Nogal wat van mijn familieleden lijden aan colitis, een chronische ontsteking van de dikke darm. Zelf heb ik het niet, maar mijn kindertijd werd wel getekend door de angst om op een dag slijm of bloed in mijn poep te ontdekken. Via mijn darmen ben ik dus op een heel rechtstreekse manier verbonden met mijn familie. Ze maken me onderdeel van een geheel. En ze maken me ook kwetsbaar, want uitsluitsel heb je nooit. Soms duikt je colitis pas op latere leeftijd op. Mijn vader rookte tot zijn vijftigste. Waarom weet men niet precies, maar roken helpt tegen colitis. Toen hij stopte, kreeg hij er last van. Zo goed als niemand schrijft over ontlasting, daarom leek het me een heuse uitdaging om dat wel te doen en er een symbolische betekenis aan te geven.

Autopsie is dus een persoonlijk boek?

Jorritsma: De roman heeft meerdere bronnen, maar de kern ervan gaat terug op wat me overkwam toen ik een jaar of tien was. Ik werd alleen gelaten met mijn psychotische tante, die aan waanbeelden leed en allerhande dingen schreeuwde die een grote indruk op me hebben gemaakt – dat Hitler in haar zat, bijvoorbeeld. Ik schreef Autopsie omdat ik wilde weten wat dat precies betekende.

Ben je daarachter gekomen?

Jorritsma: Ik denk dat we de neiging hebben om het kwaad buiten ons te plaatsen en onszelf als goed te zien. Maar tegelijk weten we dat wij de goedheid zelve niet zijn, en dat Hitler een beetje in ons zit. Wanneer we dat durven te erkennen is het mogelijk om de afstand met de ander op te heffen en tot verbinding te komen.