Maandag 23/11, 21.10, Canvas

Als professor Barabas een kleinzoon had, dan zou die misschien Jeroen Buyse heten – u kent hem van het VT4-programma Oplichters, waarin hij samen met Tom Waes argeloze Vlamingen in het ootje nam. Voor Canvas gaat hij nu in gesprek met wetenschappers die – elk in hun vakgebied – sleutelproblemen de wereld uit kunnen helpen, gaande van fileleed tot stress en CO2-uitstoot, tot zelfs het meest onoverkomelijke: de dood. Is er een betere kuur tegen wereldwijd doemdenken dan het enthousiasme van proffen die op zoek gaan naar oplossingen?

JEROEN BUYSE: Ik ben van nature een optimist maar we zijn niet goed bezig. We moeten verdomme eens inzien wat een chance wij hebben dat we hier op zo’n unieke planeet mogen rondlopen. Je hoeft het nieuws maar op te zetten of je wordt met alle miserie die mensen elkaar aandoen geconfronteerd. Waar is het goede nieuws, vraag je je dan af. Wel, de wetenschappers die wij aan bod laten komen, maken het allemaal iets draaglijker.

Waar kwam de goesting voor een programma over wetenschap in primetime vandaan?

BUYSE: Van het nieuwe Canvas. Het idee was eigenlijk al een paar maanden voor ze mij vroegen bedacht en uitgeschreven. De reportage die ze me lieten zien, gaf me meteen goesting om mee te werken. Ik heb er in elk geval niet lang over moeten nadenken. In een halfuurtje tijd heel veel over de wetenschap op een toegankelijke manier aan de kijkers verduidelijken, met proeven en experimenten, dat is een cadeau voor elke tv-maker. Vanaf dat moment heb ik me gewoon verdiept in alle dossiers.

Zware kost?

BUYSE: Dat viel heel goed mee. Ik ben nooit een goede student geweest en ik zou nooit een goede wetenschapper kunnen worden, want ik onthoud veel te weinig, maar ik ben wel fan, en ik kreeg zoveel info van de redactie, dat ik na een tijdje wel wist hoe de interviews aan te pakken.

Hebben jullie je laten inspireren door buitenlandse formats?

BUYSE: Het lijkt een beetje op National Geographic-programma’s zoals Brain Games, dat een uitdrukkelijke inspiratie was voor de regisseurs – omdat daarin ook veel met beeld wordt gewerkt, en een presentator die de fragmenten aan elkaar praat. Het moeilijkste was voor mij de kijker rechtstreeks aan te spreken vanuit een lege studio. Had ik nog nooit gedaan.

Het interviewen heb je toch al onder de knie? In Je zal het maar hebben sprak je op het toenmalige VT4 al met jongeren die aan ongeneeslijke aandoeningen lijden.

BUYSE: En ik heb Galileo gedaan, een verdoken wetenschapsprogramma op VT4. Maar dat is intussen toch al een tijdje geleden. Ik werk eigenlijk altijd achter de schermen. Gelukkig hoef ik in Wetenschap redt de wereld niet op het voorplan te treden. Het is geen personalityshow. Het gaat om informatie. Daarom wilde ik dit doen. Het is boeiend, vier maanden keihard werken, heel veel gezien en opgestoken.

De reeks opent met de zoektocht naar een remedie tegen de dood. Het goede nieuws is dat we ‘sterven’ ooit uit ons woordenboek zullen mogen schrappen, het slechte is dat het niet voor morgen zal zijn.

BUYSE: Maar wel voor de nabije toekomst. De schade aan je lichaam zal gewoon op voorhand worden bepaald, en verholpen. Ziekenhuizen gaan volledig veranderen. In de toekomst zal er veel meer gemeten worden, aan de hand van verschillende sensoren op je lichaam. De dokter zal jou bellen voordat je ziek wordt. Op voorhand zullen ze de schade die ontstaat in je lichaam heel gericht kunnen herstellen, bijvoorbeeld door nanobots in je bloedbaan te spuiten, die dan naar de plek in je lichaam gaan waar het probleem zich voordoet, en je de juiste medicatie toe te dienen. Men gaat er nu al van uit dat we binnen een aantal jaren 85 zullen worden, in goede conditie. Waanzin. Voor mijn kinderen zal het normaal worden dat ze pakweg de kaap van de honderd ronden.

De vraag is: willen we dat wel?

BUYSE: Dat denk ik wel. Maar dan moeten we misschien met z’n allen positiever in het leven staan. Aubrey De Grey (een roemruchte gerontoloog, nvdr.) vindt het bijvoorbeeld onrechtvaardig dat mensen blijven sterven. En ik wil niet doodgaan, want hoe ouder ik word, hoe liever ik leef.

Of onze planeet dat aankan, en de mens daar verstandig mee zal omspringen, is nog een andere kwestie.

BUYSE: Jammer, hé. De wetenschappers die we hebben gesproken, zeggen: fantastisch hoe ver we staan, maar alle kennis zou met een mondiale politiek gecentraliseerd moeten worden. Pas dan zouden we grote stappen vooruitzetten en dat ook daadwerkelijk merken. Nu wordt er veel gepraat, maar het blijft allemaal binnen de labs. We zouden nog veel straffer kunnen doen, als de politiek niet zou dwarsliggen.

Hoe ben jij zelf gefascineerd geraakt door wetenschap?

BUYSE: Als ik Knack lees, zijn het altijd de pagina’s over wetenschap. (lacht) Ik ben er gewoon in geïnteresseerd, meer bepaald in alles wat met het universum en de kosmos te maken heeft. Maar ook in hoe we het gaan flikken op deze planeet, en wat die wetenschappers aan oplossingen kunnen bieden. Zo vind ik het fantastisch dat er oplossingen worden gezocht om minder vlees te eten. Dat is mijn persoonlijke kruistocht, als vegetariër. Ooit gaan we nog op deze tijd terugkijken en zeggen: hoe zot zijn wij, om zoveel dieren te consumeren, elke dag opnieuw? We beseffen echt niet meer welke lijdensweg die dieren daarvoor moeten afleggen.

Je hebt kunstonderwijs gevolgd. Viel dat wel te rijmen met dit programma?

BUYSE: Ik ben ervan overtuigd dat wetenschap ook veel met fantasie te maken heeft, dat kunst en wetenschap absoluut kunnen samengaan. Aubrey de Grey is toegewijd aan de theorie dat mensen langer gaan leven. Geef die man een penseel en verf, en hij schildert gewoon wat hij denkt. Ik heb ook die fantasie. Elke dag opnieuw word ik geprikkeld door ideeën. Ja, ik heb veel getekend tijdens de opnames. (lacht) En ik schilder nog altijd.

Denk je als je naar tv kijkt wel eens: dit programma had ík graag gemaakt?

BUYSE: Reisreportages in de stijl van de Brit Simon Reeve. Keigoeie gast. Zijn manier van vertellen vind ik top. Wat Tom Waes doet, de wereld rondreizen, moet een fantastische job zijn. Maar een goed muziekprogramma lijkt me wel wat. Iets als Later with… Jools Holland. Misschien moeten ze eens iets maken over filmmuziek, een genre dat mijn fantasie enorm prikkelt en waarin ik mij helemaal kan verliezen.

ANDREAS ILEGEMS

Jeroen Buyse ‘WAAR IS HET GOEDE NIEUWS, VRAAG JE JE SOMS AF. WEL, DE WETENSCHAPPERS DIE WE TONEN, MAKEN DE ELLENDE IETS DRAAGLIJKER.’