Het is gebeurd: het indiewereldje en r&b hebben zich met elkaar verzoend. Lang waren ze elkaars tegenpolen, maar artiesten als The Weeknd, Frank Ocean en How To Dress Well hebben een hitsige paringsdans ingezet die niet meer te stuiten is. Waar liep het mis, en vooral: hoe kwam het weer goed?
Het gebeurde begin jaren 90, januari 1992 om precies te zijn. Nirvana verovert met Nevermind de albumhitlijst in de VS. Ze stoten er Michael Jacksons Dangerous van de bovenste stek, precies het album waarop Wacko Jacko de diensten inhuurde van producer Teddy Riley, grondlegger van de new jack swing: een kruising van r&b met hiphopinvloeden en de blauwdruk voor de pimped up, chromed out-versie van hedendaagse r&b zoals we die vandaag kennen. De breuklijn is duidelijk: aan de ene kant zweren kids trouw aan de opkomende alternative nation, diagonaal er tegenover groeit r&b uit tot het dominante popgeluid. Rauwe authenticiteit versus gepolijste prefab.
NETJES GETRIMD
Decennialang hebben het swingende zwarte popgeluid en blanke rock elkaar enthousiast bestoven. Het begon toen de rhythm & blues – sinds de jaren 40 de parapluterm voor alle muziek ‘gemaakt door en voor zwarte Amerikanen’, dixit muziekauteur Robert Palmer – eind jaren 50 de kleurbarrière doorbreekt en begin jaren 60 in Engeland geadopteerd wordt door groepen als The Yardbirds, The Kinks en The Rolling Stones.
Met de opgang van disco bekoelt de liefde, en terwijl de punks teruggrijpen naar de basisbeginselen van de rock-‘n-roll, verkennen soul- en funkproducers enthousiast nieuwe wegen met de synthesizer en drumcomputer. Vanaf midden jaren 80 ziet de contemporary r&b het licht met netjes getrimde kapperszonen als Luther Vandross en hun synthetisch afkookte, mierzoete ballades. Niet veel later komen spring-in-’t-velds als Whitney Houston en Janet Jackson op het nieuw aangelegde r&b-toneel. Zij breken baan voor artiesten als Boyz II Men, R. Kelly, Jodeci, En Vogue en Blackstreet. Het ontbolsterende indiewereldje kijkt ongewassen, ongeschoren en meewarig naar al dat onbeschaamd lillende vlees en hun ingestudeerde danspasjes. Het contrast tussen beide kampen kan niet groter zijn, en dat blijft zo tot r&b opnieuw de verzoenende sprong naar Engeland maakt en de postdubstepgeneratie Aaliyah officieus tot hun patroonheilige uitroept.
MICROSAMPLES
In 2001 sterft de prinses van de r&b jong en tragisch in een vliegtuigcrash, 22 jaar en op de piek van haar roem, Buddy Holly achterna. Een grensoverschrijdend icoon. Dat blijkt bijna een decennium later als in Londen een groepje opstaat dat mee de verzoening tussen indiepop en r&b inluidt. Wanneer The xx in 2009 debuteert met de single Crystalised, is het vooral de B-kant die als een lopend vuurtje op blogs circuleert. De in tristesse gedrenkte cover van Aaliyahs Hot Like Fire, origineel uit 1997, zuigt elke druppel glamour uit het origineel tot er enkel smeulend verlangen overblijft. Indiehipsters doen een ontdekking: schraap het glossy laagje vernis van moderne r&b en de blues komt weer tevoorschijn.
Een andere Brit die het r&b-geluid van de nineties op abstracte wijze herdefinieert, is James Blake, die zijn hele ep CMYK opbouwt rond microsamples van r&b-zangeressen als Kelis en – opnieuw – Aaliyah. Getting Me Down, vorig jaar een clubhit voor dubstepper Blawan, is van kop tot staart gebaseerd op Brandy’s I Wanna Be Down. Yep, de liefde tussen dubstep en r&b zit diep, niet eens zo verwonderlijk voor een genre met strakke breakbeats en zwoele bassen in de kern van zijn DNA. Maar: het blijft niet bij samplende Britten.
CALIGULA
Anderhalf jaar geleden was Tom Krell nog een anonieme filosofiestudent uit Brooklyn die in zijn vrije tijd aan de slag ging met samplers en drumcomputers. Sinds hij als How To Dress Well eind 2010 zijn huisvlijt met de rest van de wereld deelde op het album Love Remains, wordt hij in de frontlinie van de r&b-revival geposteerd. SPIN magazine noemt zijn debuut ‘alsof Bon Iver opgegroeid is op een dieet van 90s r&b-jams’. De invloeden zitten verstopt onder een dikke laag lo-fi elektronica en krakende synths, maar Krells geaffecteerde croon verraadt wat de soundtrack bij zijn prille jeugdjaren was.
‘Ik was nogal een laatbloeier, mijn stem brak pas laat door’, vertelde hij aan Pitchfork. ‘Anders dan de meeste jongens kon ik op oudere leeftijd nog meezingen met de hits van al die r&b-zangeresjes.’ Dat het How To Dress Well menens is, bewijst hij door live af en toe een song van R. Kelly te coveren. Daarmee voegt hij zich bij het lijstje beruchte Kelly-adepten als Hot Chip en Bonnie Prince Billy. Drie jaar geleden al vertelde Hot Chip-zanger Alexis Taylor ons zonder enige zweem van ironie dat hij de Caligula van de r&b ‘een van de meest onderschatte artiesten ter wereld’ vindt: ‘Zijn gevoel voor humor en ritme is werkelijk geniaal en de productie van zijn songs is briljant.’
Ook Jamie Woon bekent kleur, gepolst naar het hoge Justin Timberlakegehalte in een van zijn songs: ‘Ik ben absoluut niet bang om onder r&b geklasseerd te worden. Meer zelfs: als ik één genre op mijn muziek zou moeten plakken, zou het dat zijn. Het is de dominante stijl van de laatste twintig jaar: als kind van de jaren 90 kan het niet anders of je bent erdoor geïnspireerd.’
James Blake, The xx, How To Dress Well, Jamie Woon: ze koesteren het geluid van hun jeugd zonder enig guilty pleasure. Ze zijn muzikale omnivoren met een brede waaier aan invloeden: Antony and the Johnsons én Keith Sweat, Cocteau Twins én Alicia Keys, Aphex Twin én TLC. Net zoals The Supremes en Sam Cooke midden jaren 60 de harten veroverde van het blanke poppubliek, stillen Destiny’s Child en Bobby Brown hun honger naar licht verteerbare dansdeuntjes. En het mooie is: het gevoel van Wiedergutmachung is wederzijds.
SOLITAIRE
The Weeknd is een schimmig r&b-gezelschap uit Canada en een van dé internethypes van 2011. Interviews met bezieler Abel Tesfaye zijn zeldzamer dan een schoon geweten op Wall Street, want hij had het voorbije jaar de handen vol met de drie gratis mixtapes die hij via internet verspreidde. Op het eerste gehoor grijpt The Weeknd terug naar de fluwelen, gestroomlijnde r&b-sound van eind jaren 80, maar de zwoele zanglijnen staan in schril contrast met de melancholische sfeerschepperij op de achtergrond.
Het is het geluid van de introspectieve kater die volgt op de champagne-excessen van Usher en consorten. Geen blufpoker, maar solitaire. Geen vulgaire sekspraat, maar mystieke verleiding, extra in de verf gezet door het strakke artwork met foto’s die uit American Apparel-catalogus en wazige film noirs weggeplukt lijken. Tumblr&b, opgesmukt met samples van Siouxsie and the Banshees en Beach House.
Hetzelfde louche sfeertje vinden we terug bij The Internet, het project van Odd Future-associés Syd The Kyd en Matt Martian. Op hun volgende week te verschijnen debuut Purple Naked Ladies bekijken ze r&b door een psychedelische bril, alsof Sade een fles absint soldaat maakt en na een wild ritje in Euro Disneys Space Mountain op een pondje paddo’s de studio is ingetrokken. Met haar jongensachtige trekken en platte milkshakes staat de lesbische Syd in schril contrast met de geföhnde diva’s en ingesnoerde decolletés van X-Factor-finalistes die schone sier maken op JimTV. Ook verbaal staat de klankentapper van Odd Future haar mannetje, letterlijk zelfs: in de single Cocaine bijvoorbeeld, pompt ze een jonge deerne eerst vol cocaïne, om ze aan het eind van de rit lompweg uit haar terreinwagen te kieperen. Wat zou Luther Vandross, zich in zijn graf omdraaiend, dáár van zeggen?
SEXOSAURUS
Dé coming man in het gerehabiliteerde r&b-wereldje is Frank Ocean, ook al uit de kliek van Tyler, The Creator. Ocean brak net als The Weeknd door met een gelaagde mixtape tjokvol opvallende samplekeuzes van onder meer MGMT en Radiohead. Inhoudelijk roeit hij tegen de stroom in door zich in zijn teksten openlijk uit te spreken tegen homofobie en voor de vrije keuze op abortus. Andere onderwerpen die Ocean op Nostalgia, ULTRA tackelt, zijn videospelletjes, zelfmoord, de films van Stanley Kubrick en zijn vaderloze jeugd.
De dagen van de r&b-zanger als bronstige ‘sexosaurus’ (© R. Kelly) lijken geteld, Ocean belichaamt als geen ander de toekomst van de r&b: een smooth operator met inhoud. Minder façade, meer kwetsbaarheid en melancholie. Eén been in de Casanovatraditie van Marvin Gaye tot Kanye West, het andere in de eigenzinnige underground. Zo werd Ocean onlangs in de studio gespot met Toro Y Moi, maar pende hij ook al songs op bestelling van Beyoncé en Justin Bieber. Het leverde hem in Rolling Stone de stempel ‘avant-R&B’ op, en een plaatsje in de Sound of 2012-poll van BBC. Onze beste wensen heeft hij alvast ook op zak.
PURPLE NAKED LADIES – THE INTERNET
Uit op 17/1 bij Odd Future Records.
DOOR JONAS BOEL
THE WEEKND VERZORGT HET GELUID BIJ DE INTROSPECTIEVE KATER NA DE CHAMPAGNE-EXCESSEN VAN USHER EN CONSORTEN.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
