Veerle Baetens, te zien met haar dochter in ‘Comeback’: ‘Ik vind het moederschap vrijheidsbeperkend’

Een techno-dj spelen in een Vlaamse film met Zwangere Guy en haar bloedeigen dochter? Veerle Baetens moest geen twee keer nadenken over Comeback. Een no-nonsensegesprek over moederschap, Vlaamse glamour en werken aan een opvolger van Het smelt.

Zwangere Guy en Veerle Baetens hebben samen een dochter. Toch in de film die vrijdag de zeventiende editie van het Filmfestival Oostende feestelijk op gang trekt. In Comeback, de eerste langspeler van de broers Jan en Raf Roosens, wordt de veertienjarige Ava heen en weer geslingerd tussen een zorgzame vader en een moeder die thuis is op Ibiza en haar carrière als techno-dj herlanceert. In de film moet Gorik van Oudheusden aka Zwangere Guy net iets harder doen alsof Ava zijn dochter is: hoofdrolspeelster Billie-Louise Vlegels is ook in het echt de dochter van Veerle Baetens. Aan het gemak waarmee moeder en dochter in een hotel met panoramisch zicht op Brussel poseren voor de vele fotografen valt af te leiden dat ze stukken beter opschieten met elkaar dan hun personages. Gelukkig maar.

‘Ik vond het een rol om van te smullen’, glundert Veerle Baetens. ‘Een atypische vrouwelijke rol: een moeder die geen goede moeder is. Maar ook geen slechte. Iemand die gewoon nog te veel bezig is met zelf groot te worden om een ander te helpen opgroeien. Naomi, mijn personage, is als een vis die je niet kunt vastpakken. Ik kan ze zelf amper vatten, al herken ik haar hang naar vrijheid wel.’ Inspiratie vond ze bij Mommy van Xavier Dolan, en de vrouw van Javier Bardem in Biutiful van Alejandro Iñárritu. ‘Maar eigenlijk heb ik de rol aan Billie te danken.’

Niet jij hielp je dochter aan een filmrol maar omgekeerd?

Veerle Baetens: Zo wordt me toch verteld. Ik heb Billie auditie laten doen voor Het smelt (haar verfilming van de roman van Lize Spit, nvdr). Ze was nog te jong voor de rol, maar haar auditie was erg goed: heel subtiel, mooi, realistisch en puur. Ann Willems, die zich voor Het smelt over de casting ontfermde, kwam voor Comeback bij Billie uit. Vervolgens is er gezegd: ‘Waarom pakken we er Veerle niet bij als moeder? Goeie combi, toch?’ Ik vind dat fantastisch. Ik heb het zelf ook zo aangepakt in Het smelt: eerst koos ik de kinderen en daarna pas de ouders.

Had je er een goed oog in? Kreeg ze je goedkeuring?

Baetens: Ik vond het wel spannend, Billie in een film. Ik heb haar altijd erg afgeschermd voor de pers. Je zal maar één of twee foto’s van Billie terugvinden. Toen ze pas geboren was, stond ze samen met mij voor het goeie doel in Story en daarna heb ik haar eens meegenomen naar de première van een vriend. Het is haar keuze om in Comeback te acteren. 

Is het niet vreemd om samen te spelen in een film over een dochter die haar afwezige moeder mist? Ik veronderstel dat je voor het werk ook regelmatig langere periodes afwezig was.

Baetens: De grap is dat we met ons drietjes naar Comeback hebben gekeken nadat ik vier maanden in het buitenland had gezeten voor de serie The Deal. Als ik Billie drie keer heb gezien in die periode, zal het veel zijn. Natuurlijk herkenden we dingen. Maar ‘vreemd’ is niet de juiste omschrijving. Ik vind raakpunten met mijn eigen leven tof. Ze maken het gemakkelijker om een personage neer te zetten of een bepaald gevoel op te roepen. 

De eerste drie jaar van Billies leven werkten mijn partner en ik samen op de set van de serie Code 37. Dankzij een oppas kon Billie ons daar af en toe bezoeken. Toen ik nog niet in het buitenland werkte, viel het wel mee met die afwezigheden. Ik zat niet zo gek veel op hotel. Geert (Vlegels, nvdr) en ik wisselden elkaar vlot af. Er was altijd iemand thuis. Geert is veel beter in koken en wassen, ik ben beter in het opvolgen van school en gezondheid.  Nu Billie groot is, is ze soms blij dat ik weg ben. Of ben ik blij om even weg te kunnen zijn. Zorg kan me zwaar vallen, dat vreet aan mij.

Een eerlijke getuigenis. Heb je met je personage een nood aan vrijheid gemeen?

Baetens: Ik vind het moederschap vrijheidsbeperkend. Ouderschap tout court, maar moederschap is nog een schep erbij. Ik heb het geluk dat ik met iemand samen ben die me de vrijheid geeft om te doen wat ik doe. Op een of andere manier sukkelen we toch heel makkelijk in de oude rolpatronen. Ik heb ooit een man horen zeggen dat zijn vrouw alles van opvoeding ‘beter wist’. Dat klopt niet. Je bent met twee en ieders inbreng is belangrijk. Als moeder vind ik bezorgdheid zwaar wegen. Ik heb het dan niet over zorgen, maar over bezorgdheid. Zorg is soms erg vermoeiend.

Vrouwelijke kwaliteiten zoals zorg liggen in je aard of niet. Dat is karakterieel. En uiteraard kunnen die vrouwelijke kwaliteiten evengoed in de man zitten. Kijk maar naar Goriks personage.

Valt Billies eerste ervaring als actrice te vergelijken met jouw debuut? 

Baetens: Nee, je kunt ons niet vergelijken. Zij was veertien en heeft twee ouders in de cinema. Ze had eerder al stemmen ingesproken in de geluidsstudio van haar papa en zit op een kunstschool. Ik mocht dat niet, ik moest aso volgen, moderne talen – wiskunde, op een uniformschool met alleen maar meisjes. Ik ging buitenschools naar de dans- en tekenacademie en genoot van de playbackshows op school, maar verder ging het niet. 

Dankzij Comeback is Billie enorm gegroeid. Fysiek én als persoon. Haar zelfverzekerdheid nam sterk toe, ze is veel opener. Dezelfde evolutie zag ik bij de jonge acteurs in Het smelt. Zo’n ervaring maakt je sterker. Dan denk ik: wat kun je je kind meer toewensen dan een film te draaien? Een film van een toegewijde, ouderlijke ploeg welteverstaan. Ik hoor dat kinderen soms in series worden gesmeten waar ze echt niet goed begeleid worden. Ik ben geen moederkloek, maar hier zat ik er wel dicht op. Een kind gaat zich niet vanzelf uitspreken, beschermen of verdedigen. 

Was jouw eerste filmervaring een meevaller?

Baetens: Ik was al 21 en speelde Fanny Kiekeboe in Misstoestanden, de tweede Kiekeboefilm. Er speelden veel grote namen in mee: Luc Wyns, Ingrid De Vos, Wim Opbrouck, Jan Steen. Ik vond het gewéldig. Wat ik daarvóór deed? Ik zat in Plopsaland onder zo’n grote kop. Of ik was pintjes aan het tappen. Misstoestanden was de vakantiejob van mijn leven. 

Ik wou vragen of Billie van jou actrice mag worden. Maar nu moet ik misschien vragen of ze van jou in Plopsaland met zo’n grote kop op mag rondlopen. 

Baetens: Dat mag ze zeker! Ik heb daar toffe herinneringen aan overgehouden én een valkparkiet, zo’n parkiet met een kuif en rode wangen. (lacht)

Onlangs had ik voor de zoveelste keer een meisje van achttien aan de lijn. Ze wilde acteren, maar haar ouders zaten in een andere branche en waren toch wat bang. Waarom? Ik hoor dat amper zes procent van de acteurs genoeg werk heeft om ervan te leven. Een acteur zonder werk is uiteraard ongelukkig. Maar als je ziet wat één film al doet voor de volwassenwording van een jongere, wat doet een volledige opleiding dan? Je leert jezelf kennen en dat is belangrijk. Tegen iedereen die vindt dat je eerst Germaanse of pol en soc moet studeren, zeg ik: nee. Draai het om. Ga eerst naar de kunstschool, doe eerst wat je graag doet en doe daarna iets anders als je niet aan de bak komt.

Niet iedereen heeft door dat jij ook een internationale carrière hebt met vooral in Frankrijk behoorlijk wat films en series. Merk je grote verschillen in de manier van werken?

Baetens: Toch wel. Er is andere cultuur, er zijn andere gewoontes, er is meer comfort. 

Toen ik hier in een pompbak met koud water mijn haar moest verven, merkte een Nederlandse maquilleuse op: wat een mooi voorbeeld van ‘Vlaamse glamour’. Ik vind dat gebrek aan comfort niet erg. Het is niet zaligmakend, maar wel tof om in Frankrijk je eigen loge te hebben met een eigen koffiemachine en wat nootjes en fruit. Maar ik mis hier wel iets. Het zou respectloos zijn om het een gebrek aan respect te noemen, dus dat ga ik niet doen. Maar soms schort het hier aan een soort van kennis over de fragiliteit van acteurs. Ik pleit niet voor het Franse sterrensysteem, maar onze Vlaamse ‘doe maar normaal, dat is al erg genoeg’-mentaliteit heeft ook nadelen. Mij gaat het niet om het comfort an sich, maar over de vraag: wat is acteren, waar en hoe kun je de acteur ondersteunen in zijn werk?

Die rudimentaire werkomstandigheden in de Vlaamse film mogen wel eens benoemd worden.

Baetens: Vind ik ook. Misschien maak ik mezelf wijs dat het in Frankrijk beter is. Maar het feit alleen al dat je er vanzelf een plek krijgt om alleen te zitten… Hier moet ik daar om vrágen. Ik wil alleen kunnen zitten, dat is een eis. Op een set is iedereen de hele tijd druk in de weer, maar als acteur sta je de helft van de tijd in de weg. Het is voor iedereen beter als je hem of haar een plek geeft om zich terug te trekken.

In Frankrijk voorzien ze een loge. Daar hoef je geen 25 huizen in de buurt van de locatie af te lopen in de hoop dat ze ergens een kamer vrij hebben. Nogmaals: het gaat me niet om de luxe. Maar wat meer empathie voor de fragiliteit van een acteur zou echt geen luxe zijn. 

De Nederlandse Halina Reijn is gestopt met acteren en verhuisde naar New York om zich exclusief op het maken van films te concentreren met Babygirl als spraakmakend wapenfeit. Heb jij overwogen om te stoppen met acteren en alleen nog films of series te regisseren?

Baetens: Halina Reijn heeft gezegd dat ze zich als actrice soms een circusbeer voelde en zo heb ik het ook een paar keer ervaren. Dat zit ook mij soms dwars. Maar ten eerste: je moet je kost kunnen verdienen. Ten tweede: ik wil geen films maken zonder dat ik het echt de moeite vind. Ik wil enkel films maken die vertellen wat ik wil vertellen. Waarmee ik niets zeg over Halina Reijn. Zij is waarschijnlijk gewoon veel sneller dan ik. Ten derde: ik speel nog altijd heel graag. 

De vier maanden opnames voor The Deal waren één grote speeltuin. In die Zwitserse serie speel ik een diplomate die na het wegvallen van de missieleider in Zwitserland het historische overleg tussen de VS en Iran in goede banen moet leiden. Ik vond het zalig om géén eindverantwoordelijkheid te dragen.

Wanneer voelde je je voor het laatst een circusbeer? 

Baetens: Niet op Comeback, want de broers Jan en Raf Roosens stelden mijn inzichten en bemerkingen op prijs. Maar tijdens een buitenlandse serie op Corsica voelde ik me wel een puppet on a string. Vreselijk. De serie bleek minder interessant dan ze leek. Dat kan gebeuren. Het is altijd een beetje een gok.

Ik had geen geld meer. Ik heb acht jaar aan Het smelt gesleuteld. Op het einde viel het samen met een verhuizing en de afwerking van een nieuw huis. Dat was zwaar. Ik heb het geluk dat ik al jaren niets meer voor het geld moet doen, maar dit keer had ik niks meer. Buitenlandse series worden veel beter betaald. Dat geeft me ook de kans om rustig – zonder druk of rompslomp – aan mijn eigen projecten te werken.

Wanneer mogen we je tweede film verwachten?

Baetens: Ik neem de trage weg. Voorlopig is braak liggen het enige dat ik kan. Toen ik in augustus terugkwam van The Deal wilde ik meteen aan mijn volgende film beginnen. Maar dit keer moest ik van een wit blad vertrekken. En Het Kwam Niet. Ik raakte gefrustreerd en werd kwaad op mezelf, maar het ging gewoon niet. Tja, dat wil zeggen dat je moet stoppen hè, en moet gaan wandelen. Braak liggen. Goed voor jezelf zorgen.

Ben je op je limiet gebotst?

Baetens: Ja. Voor het eerst in mijn leven. Nee, wat zeg ik nu? Ik ben het al verschillende keren tegengekomen, alleen kon ik het telkens omzeilen. De musical Pippi Langkous heeft me destijds eronderdoor gekregen. Ik sliep niet meer, ik had geen stem meer. Maar een speler kan zichzelf oplappen om te blijven doorgaan. Dat is het mottige aan acteren. Je kunt niet zeggen: het komt niet, trek jullie plan. Het moet echt al heel ernstig zijn voor je opgeeft. Dus ga je fysiek over je limieten, en zo rij je jezelf de vernieling in. En dan word ik een lastige actrice. Of dan voel ik me een lastige actrice. En maak daar nu alstublieft niet de titel van.

Dit keer is het anders. Spelen is lichamelijk, schrijven iets geestelijks. Er komt niks. Je wil verder maar het lukt niet en dat is frustrerend. Schrijven is, sorry hoor, een lijdensweg en een labyrint. Tegelijkertijd hou ik daar wel van. Ik geraak hier door.