Recensie ‘American Sniper’: The Passion of the Chris

De biopic over Chris Kyle, Amerika’s dodelijkste sluipschutter ooit, groeide uit tot de lucratiefste oorlogsfilm ooit.

Foxcatcher is deze week niet de enige film die op feiten is gebaseerd, over macht, patriottisme en troebele mannelijke psychen gaat, traditioneel in beeld is gezet en Sienna Miller opvoert als een huisvrouw in crisis. Ook Eastwoods verrassend succesvolle oorlogsdrama American Sniper – over Amerika’s dodelijkste sluipschutter ooit – voldoet aan die omschrijvingen. Maar waar Bennett Miller als een sluipschutter de Amerikaanse droom en de retoriek erachter onder vuur neemt, lijkt Eastwood toch vooral de met bloed bevlekte stars and stripes te willen groeten.

Het moet haast van het Reagan-tijdperk geleden zijn dat er nog eens zo’n viriele en vaderlandslievende oorlogsheld in de zaal kon worden gespot als Chris Kyle, een rodeocowboy uit Texas die na 9/11 sluipschutter werd bij de Navy Seals en tijdens zijn vijf tours of duty in Irak naar eigen zeggen 255 mensen liquideerde in dienst van Uncle Sam. Over het waarom van de war on terror of het Iraakse standpunt lijkt Eastwood zich, conform zijn held, amper te bekommeren: this is Chris Kyle’s party, and he cries if he wants to. Zeker als blijkt dat hij op het thuisfront af te rekenen krijgt met posttraumatische stress en zijn huwelijk door al die vaderslandsliefde in den vreemde danig onder druk komt te staan.

Nu is het niet de eerste keer dat de Republikeinse Eastwood een thema vanaf de rechterkant benadert. Maar waar zijn beste werk bewust het morele niemandsland induikt en baadt in minimalistische dubbelzinnigheid – herinner u Million Dollar Baby (2004), Letters from Iwo Jima (2006) of Gran Torino (2008), lijkt American Sniper te vaak van simpel in simplisme te verglijden. Sommige scènes, zoals het traantje-trekmoment waarin Kyle in volle missie en met zijn vinger aan de trekker eventjes belt met zijn op bevallen staande vrouw – zijn zelfs ronduit potsierlijk, alsof je naar een parodie op een Chuck Norris-vehikel zit te kijken. Maar dan zonder dat Norris weet heeft van de grap.

Dat American Sniper in de States voor de nodige controverse zorgde – Sarah Palin is een devote fan, Jon Stewart geenszins en Michelle Obama suste de gemoederen – hoeft dan ook niet te verbazen. Verwonderlijker en sociologisch interessanter is dat deze met zes Oscarnominaties bekroonde biopic uitgroeide tot de lucratiefste oorlogsfilm ooit. Dat zegt minstens zo veel over de angstige, geopolitieke tijden waarin we leven en over de door de media gevoede noodzaak aan strak omrande goeie- en slechteriken dan over de smaak van het grote publiek, dat veel betere Irak-films als Jarhead (2005), The Hurt Locker (2008), Redacted (2007) en Stop-Loss (2008) compleet ‘links’ liet liggen.

Dat betekent natuurlijk niet dat de film daarom een totale misser is. Hoofdrolspeler en coproducent Bradley Cooper, die bij Eastwood aanklopte met Kyles memoires nadat Spielberg had afgehaakt, smijt zich met veel overgave, met hemelsblauwe ogen die recht door het canvas priemen en met vijftien extra kilo’s. Hij geeft de dodelijkste scherpschutter in de militaire geschiedenis van Amerika, die in 2013 trouwens werd neergeschoten door een collega-veteraan, een fascinerende januskop mee: deels sympathieke redneck, deels racistische, sociopathische moordmachine. Bovendien staat Eastwood als vanouds even spaarzaam als precies te regisseren – twee takes en over naar het volgende shot! Dat geeft de actiesequensen de nodige urgentie en levendigheid en houdt de dramatische motor vlot draaiende, alsof je zelf met Kyle door het vizier loert. Dom en dubieus als karakterstudie, maar dodelijk efficiënt als oorlogstrip.