Film van de Week ‘Foxcatcher’: Beklemmend suspensdrama

Bennett Miller worstelt met waanzin in Foxcatcher, een biografisch drama dat aanzwelt tot een donkere parabel over de Amerikaanse droom.

‘Dit is grappig tot het niet grappig meer is’, luidde Bennett Millers motto toen hij zijn pet project Foxcatcher maakte. En hoewel de film zich aandient als een studie van waanzin, obsessie en paranoia, voel je de tragische ironie voortdurend onder het koele oppervlak borrelen. Maar dan zonder dat die ooit tot uitbarsting komt, wat voor een behoorlijk beklemmend sfeertje zorgt.

Antagonist is de steenrijke John Eleuthère du Pont, ornitholoog, filantroop, patriot en wereldreiziger. Maar vooral: een psychisch labiele praatjesmaker die zichzelf laat aanspreken met ‘golden eagle of America’ en zich opwerpt als mecenas van de olympische worstelkampioenen Mark en Dave Schultz. Du Pont spaart kosten noch moeite om zijn working-class poulains in de allerbeste omstandigheden te laten trainen. Tot Dave, in tegenstelling tot zijn jongere broer Mark, weigert op Du Ponts Foxcatcher-landgoed te komen wonen en tussen de drie mannen een psychologisch worstelpartijtje begint met Golden Eagle als jaloerse, bezitterige en achterdochtige wannabe-patriarch.

Net als Millers twee vorige films – Capote (2005) en Moneyball (2011) – is Foxcatcher op feiten gebaseerd, maar ook nu is het Miller vooral te doen om de allegorische kwaliteiten van het verhaal, dat buiten de States nauwelijks het nieuws haalde. Dit is namelijk meer dan een afstandelijk geobserveerde reconstructie van een bizarre mannelijke driehoeksrelatie die uiteindelijk in moord uitmondde. Het is tegelijk een klinisch precieze deconstructie van de Amerikaanse droom met zijn botsende klassen, conflicterende broers en ersatzvaders, hoogdravende idealen en materialistische instincten, en met zijn obsessieve gedrevenheid die aanzwelt tot (zelf)destructieve waanzin.

Geen wonder dat Foxcatcher, als veelgelaagde parabel over macht, misbruik en manipulatie in het moderne Amerika, echo’s oproept van Paul Thomas Andersons The Master (2012) en David Finchers The Social Network (2010). Net als PTA en Fincher toont Miller zich een begenadigde neoclassicist die resoluut kiest voor een rigide, haast hiëratische mise-en-scène, met fraai camerawerk van Greig Fraser, die een boetekleed om de film lijkt te draperen. Het leverde Miller in Cannes alvast de prijs voor de beste regie op, plus een Oscarnominatie in dezelfde categorie, een van vijf trouwens voor Foxcatcher.

Bovendien wordt er prima geacteerd, en niet alleen door Channing Tatum en Mark Ruffalo als respectievelijk Mark en Dave Schultz, de worstelende broers die zich laten vloeren door Du Ponts fortuin. Steve Carell – vrijwel onherkenbaar met zijn haakneus uit plasticine – laat zijn droogkomische personage gewillig door Miller uitbuiten, maar houdt het zo stijf en sereen als multimiljonair met freudiaanse mommy issues – er hangt ook een homo-erotisch geurtje aan de film – dat zelfs de komische momenten iets ijzingwekkends krijgen. Alsof Du Pont de obsceen rijke achterneef van Norman Bates is. Grappig inderdaad, tot het niet meer grappig is en de tristesse en tragiek discreet triomferen.