Noah Baumbach over zijn scheidingsfilm: ‘Soms moest ik ‘Cut!’ roepen omdat ik het niet meer aankon’

Een film maken is voor Noah Baumbach wel vaker therapeutisch, maar voor het echtscheidingsdrama Marriage Story moest hij héél diep gaan. ‘Scheiden is als doodgaan, maar dan zonder lijk.’

Mocht Noah Baumbach ooit overwegen een autobiografie te pennen, dan zal hij ver moeten zoeken naar vers materiaal. Al zijn hele carrière lang maakt hij immers tragikomedies die geïnspireerd zijn op gebeurtenissen uit zijn eigen leven.

Met zijn nieuwste worp Marriage Story, een realistische reconstructie van een huwelijk dat uit elkaar valt, keert de vijftigjarige filmauteur terug naar een veldslag die hem bijzonder zwaar viel: in 2013 tekende Baumbach de papieren die een einde maakten aan zijn huwelijk met actrice Jennifer Jason Leigh. Jammer genoeg was dat voor de aimabele Amerikaan niet de eerste kennismaking met scheidingsperikelen. Als kind moest hij toekijken hoe zijn ouders in een vechtscheiding verwikkeld raakten. Die verwerkte hij in 2005 in zijn doorbraakfilm The Squid and the Whale. ‘In die film richtte ik mijn blik op de kinderen, nu wilde ik het perspectief van de ouders tonen.’

Ook al gaat Marriage Story over een relatiebreuk, toch stond Baumbach erop om met de titel aan het huwelijk te refereren. ‘Ik vond dat ik aan de hand van een scheiding een liefdesverhaal kon vertellen. Een huwelijk dat niet meer werkt, is als een gesloten deur waarvan je je afvraagt waarom die niet opengaat. Bij een open deur zijn er geen vragen. Zo wilde ik liefde vanuit een andere hoek benaderen.’

Als kind van gescheiden ouders heeft hij gezien hoe zo’n procedure mensen lijnrecht tegenover elkaar plaatst. ‘Per definitie gaat een scheiding over uiteengaan en dan zet het systeem je tegen elkaar op. Het is altijd het verhaal van de ene versus dat van de andere. Wie is juist en wie is fout? Scheiden is doodgaan, maar dan zonder een lijk. Bovendien voelen mensen die scheiden dat ze gefaald hebben. De maatschappij kijkt daar nog steeds op neer, alsof er nooit liefde is geweest. Bullshit, natuurlijk.’

Baumbach is al een poos beste maatjes met Adam Driver. Sinds ze in 2012 voor het eerst samenwerkten voor Frances Ha, wisselen ze constant ideeën uit. Logisch dus dat Driver de hoofdrol in Marriage Story kreeg. Maar ook Scarlett Johansson, die Drivers eega speelt, was een binnenkopper voor Baumbach. ‘Ik wilde al lang met Scarlett werken. Toen ik haar vertelde dat ik een idee had, zei ze me plots dat ze aan het scheiden was. Ik panikeerde en antwoordde dat ze mijn idee ofwel heel leuk ofwel heel hatelijk zou vinden.’ Of Johansson het nu gepast of confronterend vond, laat Baumbach liever in het midden.

Het hoogtepunt van dit toekomstige prijsbeest dat zichtbaar is beïnvloed door het oeuvre van Ingmar Bergman en Robert Bentons scheidingsdrama Kramer vs. Kramer, is de minutenlange scène waarin Driver en Johansson elkaar verbaal te lijf gaan. ‘Wat ik tijdens de opnames van die scène voelde, heb ik nog nooit gevoeld. Ik heb zelfs ‘Cut!’ moeten roepen omdat het zo zwaar was om te verteren. Het was lastig, voor mij om ernaar te kijken, voor Scarlett en Adam om het te spelen. Nog nooit was de emotionele afstand tussen mezelf en een film zo klein. Al is die scène wel het beste wat ik ooit heb gefilmd. Ik kan er blijven naar kijken.’

Al van bij zijn debuut maakt Baumbach films over significante momenten uit zijn eigen leven, van opgroeien tot ouder worden. Hij is zelfbewust en weet maar al te goed hoe geprivilegieerd zijn witte en hoogopgeleide personages zijn. Sommige critici verwijten hem dan ook navelstaarderij, al is hij als zoon van twee filmcritici kritiek wel gewoon. Na Mr. Jealousy (1997) werd hij een flauwe kopie van Woody Allen genoemd en na Greenberg (2010) een bittere, witte narcist. Maar dankzij Greta Gerwig, die hij op de set van Greenberg leerde kennen en met wie het sindsdien dik aan is, vond hij zichzelf heruit met Frances Ha, waarin Gerwig het titelpersonage speelt. Het is niet dat hij niet veelzijdig is, maar genrefilms zijn toch niet zo zijn ding. ‘Al zitten er heel wat genre-elementen in dit verhaal: thriller, screwballcomedy, rechtbankfilm, musical.’

Die musicalelementen gaan niet onopgemerkt voorbij. Zowel Driver als Johansson mag in Marriage Story een nummer opvoeren uit Stephen Sondheims musical Company. ‘Het lijkt alsof ik de film louter gemaakt heb om Adam en Scarlett te laten zingen. (lacht) Maar de liedjes zijn zeker niet zonder betekenis. De personages ontdekken zichzelf opnieuw.’

Vandaag zijn Baumbach en Gerwig – wier binnenkort te verschijnen kostuumdrama Little Women op veel belangstelling mag rekenen – een Barbiefilm aan het schrijven, met Margot Robbie in de hoofdrol. Laten we hopen dat die arme Ken daarin geen scheidingspapieren moet ondertekenen.