‘Beste videoplatformen, geef films van grote vrouwelijke regisseurs de plaats die ze verdienen’

In de aanloop naar Internationale Vrouwendag staat Nathalie François van de Vrijdaggroep stil bij het beperkte aantal films van vrouwelijke regisseurs op videoplatformen zoals Netflix.

Deze periode is ideaal om je filmcultuur bij te schaven. Zelf heb ik eindelijk klassiekers als Truffauts La femme d’à côté of Il gattopardo van Visconti bekeken, nachtmerries gekregen van Mulholland Drive van David Lynch, en een week lang meegezongen met Les Parapluies de Cherbourg van Jacques Demy.

Niet veel later ontdekte ik in een podcast, die mij dankzij een algorime werd gesuggereerd, een heel boeiend interview met film- en televisierecensente Iris Brey, docente aan de Universiteit van Californië en Parijs, en auteur van Le regard féminin: une révolution à l’écran (2020). Dat boek is gewijd aan de male en de female gaze op het grote en het kleine scherm.

Eenvoudig gesteld verwijst het idee van de male gaze, de mannelijke blik, naar het feit dat de mannelijke heteroseksuele blik ons in de films wordt opgedrongen door de vrouw als passief lustobject voor te stellen; als het voorwerp van de mannelijke begeerte. In dezelfde films is de man de drijvende kracht van het verhaal, de actieve verteller van de actie.

Het Collectif 50/50, dat ijvert voor gelijkwaardigheid, gelijkheid en diversiteit in de film en de audiovisuele media in het algemeen, heeft vastgesteld dat in slechts 48% van de best gefinancierde films van 2019 een scène voorkomt waarin twee vrouwen die een naam hebben met elkaar over iets anders praten dan over een man. (Hiermee wordt verwezen naar de criteria van de Bechdel-test, die het onevenwicht in representatie tussen mannen en vrouwen in de laat zien).

De female gaze, de vrouwelijke blik, stelt een andere manier voor om te filmen, verhalen te vertellen, ze kritisch te beoordelen en film te onderwijzen. De rollen worden omgekeerd, niet om door de mannen op hun beurt in objecten te veranderen, maar neemt alle toeschouwers mee in een vrouwelijke ervaring, verteld vanuit het standpunt van een hoofdpersonage dat zich als vrouw identificeert.

(Terzijde: het was door het beluisteren van dat interview, dat ik besefte dat alle films die ik hierboven opsomde, gemaakt zijn door mannelijke regisseurs.)

Te weinig films van vrouwelijke regisseurs

Dat vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de filmwereld, is geen nieuw gegeven. De organisatie LE LAB Femmes de Cinema merkt in zijn in 2020 bijgewerkte kwalitatieve studie over de plaats van vrouwelijke regisseurs in Europa op: (Gemiddeld 50 % van de afgestudeerden van de belangrijkste filmscholen zijn vrouwen , wat niet belet dat in België slechts 21 % van de films door vrouwen wordt gemaakt.’ Het Collectif 50/50 stelt bovendien dat ‘hoe hoger de budgetten, hoe minder vrouwen aanwezig zijn; boven de 20 miljoen euro verdwijnen ze zelfs helemaal.’

Het is dus belangrijk dat de – toch al te schaarse – films van vrouwelijke regisseurs door zoveel mogelijk mensen kunnen worden bekeken. Gelukkig bestaan er mooie initiatieven in die zin, zoals het festival Elles Tournent – Dames Draaien.

De platformen moeten ze zichtbaar maken

De video-on-demandplatformen spelen vandaag een steeds grotere rol in het verbruik van films. Volgens een rapport van PwC hebben de inkomsten van de platformen in 2020, als gevolg van de gezondheidscrisis, die van de filmzalen zelfs overtroffen. Maar al in 2018 bleek uit een studie van Statbel dat ‘één Belgische internetgebruiker op vier (24 %) commerciële streamingdiensten als Netflix gebruikt.’

Het is daarom van essentieel belang dat de films van vrouwelijke regisseurs toegankelijk zijn op de platformen voor het grote publiek, dat ze beschikbaar zijn én worden gesuggereerd. 80 % van de programma’s die we bekijken, zijn suggesties van de beruchte algoritmen waarmee de platformen onze keuze beïnvloeden. Nu zijn die algoritmen gebaseerd op verzamelde, bewaarde en verwerkte informatie over de programma’s die we in het verleden hebben bekeken. En zo blijven hun aanbevelingen ons naar films van mannelijke regisseurs sturen…

Bovendien heeft Marine Van Der Kluft van van Numérama in haar analyse van de catalogus van Netflix-series slechts 16 % vrouwelijke regisseurs gevonden. Dat is nog minder dan het percentage films dat door vrouwen wordt gemaakt.

Beste streamingdiensten, enkel dagen voor 8 maart – de Internationale Dag van de Rechten van de Vrouw – is het nu de moment om jullie catalogussen en algoritmen aan te passen en de vrouwelijke regisseurs de plaats te geven die hen toekomt. Stel jullie klanten – mannen en vrouwen – niet teleur!

Nathalie François is lid van de Vrijdaggroep en jurist gespecialiseerd in publiek recht. Ze werkt als manager bij een adviesbureau met expertise op het gebied van sociale bescherming in Parijs.