‘Schuldgevoel is een beetje de koorts van ons geweten’

Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Niemand kiest ervoor om ergens geboren worden. Je zou dus kunnen zeggen dat het zinloos is om een schuldgevoel mee te zeulen omdat je bijvoorbeeld een nazaat van Hitler bent. Of een man. Of verwekt op Keane. Of iets anders heel, heel slechts.

Schuldgevoel is op zich niet veel waard. Het wordt ook al snel een vorm van zelfmedelijden of aanstellerij. De vraag is: wat doe je ermee? Ofwel is dat niks, en zwijg dan ook over schuldgevoelens want zo erg zullen ze dan toch niet zijn. Ofwel doe je er iets mee, en dan zouden ze moeten weggaan mettertijd. In die zin is schuldgevoel een beetje de koorts van ons geweten.

Weet je wat leuker is dan een schuldgevoel? Rechten! Rechten zijn de max. Geef me mijn subsidies voor mijn zonnepanelen, mijn korting omdat de pizza koud was nadat iemand hem voor 72 eurocent tot aan de voordeur heeft gebracht, geef me mijn derde vaccin voor arme landen hun eerste durven op te eisen!

Rechten die boven op de gewone rechten komen, noemen we privileges. Daar wordt veel en graag over gepalaverd, zeker door mensen met veel privileges. De toon is dan: wij moeten ze niet afstaan, anderen moeten ze gewoon ook krijgen. Maar kijk, zo werkt het helaas niet met voorrechten: je moet er wel voorrang op de gewone rechten mee krijgen. Dus als iedereen ze krijgt, dan ontstaan er gewoon weer nieuwe.

Nu denken we bij geprivilegieerden aan mensen in roze polo’s die non-stop golfen, bronwater in hun gouden badkuip gieten of hun Maserati op de gehandicaptenplaats parkeren: we denken aan Trump.

Maar als je beter wil weten wat privileges zijn, zoek dan eens een recent krantenartikel op over mensen die geen smartphone hebben en hoe die moeten overleven in tijden van covid. Haal gerust adem, want al snel bleek: je kunt dat covid safe ticket gewoon printen. OEF! Ook op restaurant kun je gewoon een menu vragen als je die QR-code niet kunt scannen – een meesterlijke zet van de horeca!

Bref: buiten dat je soms in musea een app nodig hebt om een audiogids te downloaden, kun je perfect in de samenleving bewegen zonder een smartphone. Om dat voorspelbare punt te maken kregen we getuigenissen van een hele reeks ongetwijfeld grenzeloos vervelende mensen.

Dat artikel, dat is privilege aan het werk. Noem het wit of rijk of verwend of gewoon onuitstaanbaar: als je ergste probleem is dat je de audiogids niet kunt downloaden in een stom museum – overigens niet omdat je geen telefoon kunt betalen, neenee, gewoon omdat je een lul bent – en je daar 14 pagina’s je beklag over mag doen in de krant? Als jouw compleet zelfgekozen, ridicuul, reactionair non-issue redactionele voorrang krijgt op, ik zeg maar wat, een echt probleem in de wereld? Dan zou je het nu moeten voelen. De ongemakkelijke koorts die wij een schuldgevoel noemen.

Alle krantenredacties willen zo graag in de stad zitten omdat daar meer leuke bars en meer coke te vinden zijn. Enfin, sorry: ‘om voeling te hebben met wat er leeft’. Wel, wandel eens naar buiten en vraag aan de gasten die aan Yser staan te wachten om illegaal in de bouw te gaan werken hoe het komt dat ze maar niet vooruit geraken in het leven. Misschien hebben ze geen smartphone?