Hoe relatief ook, niemand knoeit ongestraft met de tijd. Dat laat Rachel Joyce zien in haar knappe feelgoodroman De dag dat de tijd stilstond.

Twee seconden, meer is er niet nodig om het levenslot van Byron Hemmings vast te leggen. Twee seconden die niet eens hoorden te bestaan. In 1972 beslissen enkele wetenschappers namelijk om de atoomklokken eventjes op pauze te zetten zodat de aarde weer synchroon draait met onze tijd. Byron begrijpt niet hoe de mens zomaar met de tijd mag knoeien en vraagt zich panisch af wanneer dat tijdsprongetje zal plaatsvinden. Tijdens de lunch, tussen twee happen door? Of ’s nachts, wanneer we dromen? Byron is sowieso een piekeraar. Samen met zijn schoolvriend James doktert hij allerlei plannetjes uit, waaronder het bouwen van een brug over de vijver – een plannetje dat letterlijk in het water valt en hem op een reprimande van zijn strenge vader Seymour komt te staan. Gelukkig is Seymour, als bankier in de City, enkel in het weekend thuis en kan Byron rekenen op zijn zachtaardige moeder Diana om zijn gepieker te temperen. Misschien is Diana wel té braaf, want na een banaal auto-ongeluk dat ergens de schuld is van Byron maar vooral van die twee seconden, sluit ze vriendschap met de slonzige Beverley, die algauw Diana’s goedhartigheid misbruikt. Byron ziet met lede ogen aan hoe zijn moeder langzaam ingepalmd wordt door oude verlangens en alcohol, en probeert samen met James Beverley uit hun leven te werken.

In het immer voortspoedende heden ontmoeten we Jim, een neurotische vijftiger die een groot deel van zijn leven in instellingen heeft doorgebracht, waar hij elektroshocks toegediend kreeg die zijn brein danig in de war hebben gestuurd. Jim woont in een camper en werkt in een cafetaria waar hij maniakaal tafeltjes oppoetst. Meer rest Jim niet: het verleden is uit zijn brein gebrand en het heden is slechts beheersbaar door een rits rituelen. Tot zijn collega Eileen pardoes over zijn voet rijdt. Nauwelijks een schrammetje te bespeuren en ook hier zoeken dader en slachtoffer toenadering. Wat volgt, is een wankel dansje tussen twee paria’s waarbij je als lezer de adem inhoudt: wie struikelt eerst?

De titel mag in het Nederlands dan wel naar kleffe scifi ruiken, De dag dat de tijd stilstond doet je wel vaker naar adem happen. De plot is bijkomstig – hoe de levens van Byron en Jim met elkaar verbonden zijn, heb je snel door – maar de diepgang die Rachel Joyce in haar personages legt, dwingt bewondering af. En dat komt vooral door haar prachtige taalgebruik, dat zo fris en precies is dat ze zelfs wegkomt met de archaïsch geachte natuurbeschrijving. Bijna elk hoofdstuk begint en eindigt met hoge luchten, zwalkende raven of de geuren van bloemen (’s nachts plant Jim stiekem orchideeën in de verwaarloosde bloembakken van de buren, die in de lente verrast naar hun vensterbank kijken) en op het tempo van de seizoenen ontspint zich een intrigerend verhaal over een paar kleine mensjes en de verpletterende impact van één enkel moment. Joyce schreef een roman vol fijnproeverszinnen waar u best wat tijd voor vrijmaakt – tenzij u iemand kent die zijn vinger op de pauzeknop van de atoomklok kan leggen.

DE DAG DAT DE TIJD STILSTOND ***

Rachel Joyce, Cargo (originele titel: Perfect), 384 blz., ? 19,90.

RODERIK SIX

CENTRALE ZIN: Haar naam in zijn mond is alsof hij een klein deel van haar aanraakt, een deel dat ze wellicht niet opmerkt, bijvoorbeeld de zachte manchet van haar jas.