Het Grote Oscars-interview: Eddie Redmayne

Knack Focus blikt vooruit op de Oscars met tal van grote kanshebbers. Vandaag: Eddie Redmayne, genomineerd in de categorie beste acteur voor zijn rol van transgender Lili Elbe in ‘The Danish Girl’.

Zelfs Matthias Schoenaerts wilde hem binnendraaien. Om maar te zeggen dat Eddie Redmayne voor The Danish Girl andermaal een indrukwekkende metamorfose heeft ondergaan. Na Stephen Hawking in The Theory of Everything transformeert hij deze keer in transgenderpionier Lili Elbe. ‘Ik vóélde gewoon de blikken van de anderen op de set.’

‘Ik dacht meteen: die moet ik mijn nummer geven en vragen om na de repetities iets te gaan drinken’, grapt Matthias Schoenaerts, die een in Parijs verzeilde jeugdvriend van Lili speelt. ‘In mijn scènes met Eddie stond ik tegenover Lili. Punt. Ik zag Eddie niet. Dat spreekt boekdelen over zijn passie en werkkracht.’ Redmaynes tegenspeelsters waren al evenzeer onder de indruk: ‘De eerste keer dat Lili de kamer betrad, herkende ik Eddie niet. Ik zag alleen maar een beeldschone vrouw die me omverblies’, zegt Amber Heard, in het echte leven mevrouw Johnny Depp, in The Danish Girl balletdanseres Ulla.

Dat het niet evident is wie je kiest om een transgender te vertolken, moge blijken uit de andere kandidaten die regisseur Tom Hooper overwogen heeft – zowel Nicole Kidman, Charlize Theron als Marion Cotillard – maar de rol zit Redmayne blijkbaar als gegoten. De bleke Londenaar – hij is 34, maar ziet er hooguit 24 uit – viel in 2011 een eerste keer op, als tijdelijke steun en troetelbeer van Marilyn Monroe in de biopic My Week with Marilyn.

De grote doorbraak van de bleke Londenaar kwam er vorig jaar, toen hij voor de neus van Benedict Cumberbatch, Bradley Cooper, Michael Keaton en Steve Carell de Oscar voor beste acteur wegkaapte. Zonder veel dramatische gebaren of oratorische hoogstandjes dan nog, want in The Theory of Everything gaf hij gestalte aan Stephen Hawking, de zwaar verlamde professor die graag de geheimen van het universum ontraadselt. De legende wil dat Hawking zichzelf meende te zien toen hij de film bekeek.

In The Danish Girl is zijn metamorfose niet minder merkwaardig: Lili Elbe, een Deense schilderes, werd geboren als Einar Wegener, die zich een eeuw geleden liet transformeren tot vrouw en zo een van de eerste transgenders werd. Dat was ook voor Redmayne meer dan wat gegoochel met jurken en pruiken.

‘De fysieke transformatie was niet de grootste uitdaging, wel Lili’s emotionele onrust. Ik moest ontdekken wie zij was voordat ik haar kon opbouwen. Daarom heb ik transgendervrouwen van verschillende leeftijden opgezocht, die zich alle moeite van de wereld getroost hebben om me in hun wereld in te wijden. Hun getuigenissen combineerde ik met alle informatie die er over Lili Elbe te vinden is. Daar kom je al een heel eind mee. En dan kwam het erop aan de ervaringen van die hedendaagse transgenders in een historische context te plaatsen.

Hoe het was om een transgenderpionier te zijn, bedoel je?

REDMAYNE: Precies. Lili heeft meerdere dokters geraadpleegd. De ene noemde haar schizofreen, de andere dacht aan homoseksualiteit. De woordenschat om haar ‘geval’ te beschrijven bestond gewoon nog niet. Ze kon alleen maar vertrouwen op haar instinct en gevoelens.

Matthias Schoenaerts wilde meteen met haar uitgaan. Vind jij jezelf als Lili aantrekkelijk?

REDMAYNE: God neen! Maar het was wel interessant om te achterhalen wanneer Lili perfect in het beeld mocht ‘opgaan’ en wanneer niet.

Hoe bedoel je?

REDMAYNE: Ik wilde iedereen er de hele tijd van overtuigen dat ik Lili was. Ik was er als de dood voor dat ik ontmaskerd zou worden. Regisseur Tom Hooper vond dat een verkeerde instelling. Voor hem moest ik niet voortdurend overtuigen als vrouw. De kijker moet geen vrouw zien, hij moet Lili zien. Onder transgenders is louter voor een vrouw – of een man – willen doorgaan niet voldoende. Dat zou betekenen dat je iemand probeert te zijn die je niet bent. Blending en jezelf zijn is veel belangrijker. Er zijn transvrouwen die op mij of op jou lijken. Hun identiteit hangt niet af van de kleren die ze dragen en al evenmin van de operaties die ze al dan niet hebben ondergaan. Het gaat om wie je je vanbinnen voelt. Tom wilde momenten waarop Lili fel of juist minder fel vrouwelijk was.

Lili zelf deed er aanvankelijk ook alles aan om er zo mooi mogelijk uit te zien.

REDMAYNE: Aanvankelijk wel, ja. Transvrouwen zeggen dat de periode na je coming-out heel opwindend is, maar je overdrijft dan ook: te veel make-up, te vrouwelijke kleren… Vergelijk het met hoe jongvolwassen meisjes erop los experimenteren. Dat is nodig om jezelf te ontdekken. Vandaar dat Lili in het begin die felle rode pruik draagt en later niet meer.

Hoe reageerden de mannen op de set? Melvil Poupaud, die een travestiet speelde in Laurence Anyways, vertelde me hoe hard hij geschrokken was van de agressieve, ambigue blik van de mannen: ‘Het voelde aan als het begin van een verkrachting’, zei hij.

REDMAYNE: Het kan aan mijn zenuwen gelegen hebben – je bent hypergevoelig als je je zo blootgeeft – maar ik voelde de blikken van de anderen priemen. Ik had het gevoel dat ik door bijna iedereen van kop tot teen gekeurd werd. Transgenders hadden me verteld over hun angst na hun coming-out. En helaas hangt er dan vaak zelfs geweld in de lucht. Ik stond nog veilig op een set, ik heb maar een beetje ervaren wat je als transgender voelt als je op straat nagestaard wordt. Mijn vriendinnen moesten eens goed lachen toen ik het over die priemende blikken had. ‘Aan starende mannen zijn wij helaas al lang gewend’, zeiden ze.

Einar Wegener was een niet onverdienstelijke landschapschilder voor ze Lili werd. Waarom stopte ze na de transitie met schilderen?

REDMAYNE: Einars schilderijen waren heel klein en donker. Het omgekeerde van de grote, flamboyante schilderijen van zijn partner Gerda Gottlieb (vertolkt door Alicia Vikander, nvdr.). In haar deel van het atelier lag alles door elkaar, in zijn hoekje stond alles precies op zijn plaats. Er zijn foto’s van Lili toen ze nog Einar heette en in het atelier schilderde. Het lijkt wel een graftombe. Ze hanteerde de verfborstel als een scalpel waarmee ze het verleden afschraapte, in een poging te ontdekken wie ze was.

Transparent, met Jeffrey Tambor als transgender, won een Golden Globe voor beste tv-serie. Vorig jaar plaatste Vanity Fair Caitlyn Jenner, voorheen Bruce Jenner, olympisch kampioen en stiefvader van de Kardashians, op de cover. Er is het transgenderpersonage van Laverne Cox in Orange Is the New Black. En nu is er The Danish Girl. Hoe verklaar je dat?

REDMAYNE: De film was al afgerond toen het thema plots heel actueel werd. Ik weet niet hoe je die samenloop kunt verklaren, maar ik ben wel erg blij met die plotse toename van begrip en respect. Ik stel vast dat de tijd éíndelijk rijp is voor een gesprek. Lili kreeg honderd jaar geleden te maken met onbegrip, discriminatie en geweld en sindsdien hebben we bitter weinig geleerd. In 31 Amerikaanse staten kun je vandaag nog altijd op staande voet ontslagen worden omdat je een transgender bent. Geweld tegen transgenders, met name tegen zwarte vrouwen, is schering en inslag. Het is goed dat we wat vooruitgang boeken, het is schokkend dat het nu pas gebeurt en dat de weg nog zo lang is.

Hoe vertrouwd was jij met het onderwerp vóór The Danish Girl?

REDMAYNE: Amper. De eerste vrouw in transitie met wie ik gesproken heb, was een actrice die ik leerde kennen op de set van Les misérables. Maar de vrouw die me de goede richting uit stuurde, is Lana Wachowski (de transgender die samen met haar broer Andy Wachowski onder meer The Matrix maakte, nvdr.). Lana regisseerde me vorig jaar in Jupiter Ascending en vertelde me Lili’s verhaal met veel passie.

Je bent niet aan je eerste vrouwenrol toe. Je speelde in het theater de tiener Viola in Shakespeares Twelfth Night.

REDMAYNE: Klopt, maar dat voelde héél anders aan. The Danish Girl gaat over wat een transvrouw meemaakt, over een jaar of vijf zijn en al weten dat je vastzit in het verkeerde lichaam en over later de enorme druk van de samenleving moeten weerstaan. Dat kun je niet vergelijken met mannen die in een Shakespeare-productie vrouwenrollen spelen.

Je hebt je schade ondertussen ingehaald, maar je hebt lang moeten wachten op je eerste filmrollen. In de beginjaren speelde je bijna uitsluitend theater. Hoe ging je daarmee om?

REDMAYNE: Ik heb jarenlang geen enkel aanbod uit de film- of televisiewereld gekregen. Dat liet sporen na. Normaal gezien verbieden filmregisseurs hun acteurs om op de monitor mee te kijken naar net opgenomen scènes. Ze zijn bang dat ze dan ijdel worden en zich bemoeien. Maar bij mijn eerste film, Like Minds (2006), drong regisseur Gregory Read aan om net wél te kijken. En maar goed ook. Zo kon ik zien hoe ik op beeld overkwam en hoe ik acteerde. Dat was niet al te best: mijn wenkbrauwen waren overactief en ik leek te spelen voor de achterste rijen in een schouwburg. Dat is natuurlijk niet nodig als de camera voor je neus staat. Ik heb de voorbije jaren geléérd hoe je voor de camera moet acteren. Die ervaring neem ik weer mee naar het theater. Want ook op de planken kun je het publiek meekrijgen zonder te molenwieken, zonder meer te doen, door alleen wat luider te spreken. Ik ben het grondig oneens met al diegenen die beweren dat je alleen in het theater echt acteert.

Je bent voor de tweede opeenvolgende keer genomineerd voor een Oscar. Vorig jaar won je. Voel je het kriebelen?

REDMAYNE: Oh gosh, Oscars. Luister, producer Gail Mutrux heeft vijftien jaar moeten ijveren om The Danish Girl gemaakt te krijgen. Er zijn veel regisseurs en acteurs aan gelinkt geweest – ikzelf ondertussen ook al een jaar of vier. Het is een intiem verhaal, bijna een kamerspel, maar tegelijk het soort kostuumfilm dat je wel op verschillende locaties móét draaien. Kostuums, sets, oude auto’s: dat jaagt de kostprijs flink de hoogte in. De financiering raakte maar niet rond. Het is fantastisch dat de film nu eindelijk in de zalen komt. Voor ons is dát het belangrijkste.

In welke categorie had je genomineerd willen worden? Beste acteur, zoals nu, of beste actrice?

REDMAYNE: Daar heb ik echt geen antwoord op. Laat me daar nog even over nadenken. (lacht)

Niels Ruëll