Flying Bach: “Breakdance stoot op evenveel onbegrip als klassieke muziek”

Donderdag begint het Duitse breakdancegezelschap Flying Steps aan vijf uitverkochte voorstellingen in Brussel, op muziek van Johann Sebastian Bach. Vanwaar het succes, vroegen we oprichter en choreograaf Vartan Bassil.

Volle zalen van de Verenigde Staten en Chili tot Australië en Qatar, lovende recensies en de befaamde ECHO Klassik Sonderpreis 2010: met Red Bull Flying Bach scoort het Berlijnse breakdancegezelschap Flying Steps een schot in de roos. Ook in België, waar de compagnie – houder van vier wereldtitels – donderdag 11 december begint aan een reeks van vijf uitverkochte voorstellingen in het Koninklijk Circus in Brussel.

De productie is een moderne en vaak spectaculaire interpretatie van Johann Sebastian Bach’s Das Wohltemperierte Klavier, uitgevoerd door negen jonge dansers met op de achtergrond enkel twee piano’s, klavecimbels en elektronische beats. Net als het in 1993 opgerichte gezelschap en de Flying Steps-dansschool in Kreuzberg is Flying Bach een geesteskind van choreograaf Vartan Bassil (39), een Libanees van Armeense afkomst die op zijn zevende naar Berlijn verhuisde.

Daar ontdekte hij al op jonge leeftijd zijn passie voor jonge, opkomende dansstijlen. “Zoals veel leeftijdsgenoten dweepte ik als kleine jongen met Michael Jackson”, vertelt Bassil. “Ik oefende zijn bewegingen thuis voor de spiegel en werd al gauw gevraagd om te dansen op schoolvoorstellingen. Naarmate ik ouder werd, raakte ik echter meer geïnteresseerd in hip-hop, en uiteindelijk besloot ik om na mijn middelbare school professioneel breakdanser te worden. Met klassieke muziek had ik toen absoluut geen feeling. Integendeel, die vond ik slaapverwekkend.”

Wie of wat deed u van mening veranderen?

Vartan Bassil: “Mijn schoonmoeder (lacht). Toen ik als jonge twintiger naam probeerde te maken als breakdancer, was ze heel erg begaan met mijn carrière. Maar ze vond ook dat ik aan mijn muzikale bagage moest werken, en dus bleef ze me maar uitnodigen voor klassieke concerten. Eerlijk gezegd ging ik daar enkel op in uit beleefdheid, want keer op keer zat ik me zwaar te vervelen. Mijn lichaam reageerde ook op geen enkele manier op de muziek die ik daar te horen kreeg. Tot ze me meenam naar mijn eerste klassiek ballet. Wat ballerina’s kunnen met hun voeten, zoals pirouettes draaien, dat kunnen wij op ons hoofd, dacht ik. Dat niemand ooit geprobeerd had om breakdance en klassieke muziek te combineren, maakte de uitdaging alleen maar groter.”

U was een leek wat klassieke muziek betreft. Hoe kwam u dan op het idee om muziek van Bach te gebruiken?

“De plannen spookten jarenlang door mijn hoofd, maar alles viel pas in de plooi na een ontmoeting met onze artistiek directeur Christoph Hagel, een pianist, dirigent en operadirecteur die naam gemaakt had met opvoeringen van klassieke opera’s als Mozarts Toverfluit op ongewone plekken als Berlijnse metrostations. Hij was de geknipte cross-overfiguur om ons in te wijden in de mechaniek van een klassieke partituur en de betekenis van de muziek. En om de perfecte compositie te vinden, want we wilden niet zomaar eender welk klassiek stuk gebruiken of dansen op muziek die we niet begrepen. Christoph bezocht onze school in Berlijn, en twee weken later stelde hij ons Das Wohltemperierte Klavier van Bach voor. Hij legde ons het hele stuk uit, en zo ontdekten we de parallellen tussen Bachs afgemeten muziek en onze bewegingen. Christoph begreep ook dat onze dansers telkens hun eigen stijl en lichaamstaal hebben, maar dat we als groep een harmonieus geheel vormen. Met de verschillende instrumenten in Das Wohltemperierte Klavier is het net zo. Ze lijken elkaar soms te bekampen, net als breakdancers in een battle, maar uiteindelijk gaat het om het samenspel. Ook de solo’s van de verschillende instrumenten en de herhaling van bepaalde thema’s waren ons op het lijf geschreven.”

Hoe moeilijk was het om de choreografie af te stemmen op klassieke muziek?

“De uitdaging is enorm, want als breakdancers waren we het gewend om de beat van hip hop muziek te voelen. In dit geval dansen we op zachte muziek en trage fuga’s die eigenlijk geen ritme hebben. Vooral onze jongste dansers twijfelden dan ook aan de slaagkansen van het project. “Wat moet ik hiermee aanvangen”: je zag het ze denken. Christoph legde ons echter uit dat er verschillende stemmen in de fuga’s zitten, en dat elke danser dus een andere stem kon uitbeelden. Op die manier konden we de polyfone techniek van Bach perfect in breakdance omzetten. De eigenlijke choreografie liet Christoph aan ons over, maar over het algemeen houden we ons wel aan de partituur. We visualiseren de compositie haast noot voor noot. Een ander verschil met traditionele breakdanceshows zit in het acteerwerk, want in Red Bull Flying Bach willen we ook onze emoties overbrengen. De dansers hadden dus niet genoeg aan hun technische vaardigheden en acrobatie. Achteraf bekeken was het ook een goede beslissing om één klassieke en modern geschoolde danseres aan te trekken. Zij vormt een prima brug tussen de muziek van Bach en breakdance, terwijl ze ook een vrouwelijk tegengewicht biedt aan al het mannelijke geweld op het podium.”

Breakdancers die zich aan Bach wagen: hoe reageert de klassieke wereld daarop?

“De kloof tussen hoge en lage cultuur is nog behoorlijk groot. Veel productiehuizen en theaterzalen geloofden aanvankelijk niet in onze plannen, terwijl ook veel dirigenten en muzikanten hun twijfels hadden. Wellicht omdat ze zich ook niets konden voorstellen bij ons cross-oververhaal. Bovendien hadden we voor een ambitieus project als Flying Bach ook financiële ruggensteun nodig. Er zat dus niets anders op dan Red Bull aan te spreken, een bedrijf dat ons al jaren ondersteunt. Gelukkig begrepen ze daar meteen dat het ons menens was. Maar het echte succes volgde pas na de première in de Neue Nationalgalerie, en de positieve reacties van pers en publiek die daarop volgden. Uiteindelijk brachten we er tien uitverkochte voorstellingen – het definitieve bewijs dat we een gat in de markt aangeboord hadden.”

Breakdance ontstond ruim dertig jaar geleden, maar wordt nog niet overal erkend als volwaardige kunstvorm.

“Er is inderdaad nog veel werk aan de winkel, want breakdance stoot op evenveel onbegrip als klassieke muziek. In beide gevallen weet een groot deel van het publiek niet wat er allemaal achter zit en welke elementen er allemaal toe doen, wat de waardering ervoor niet bevordert. Veel mensen zien uiteindelijk niet meer dan wat acrobatische bewegingen en bestempelen breakdance hoogstens als een vorm van straatcultuur of een sport. Flying Bach toont aan dat breakdance ook kunstzinnig kan zijn en toelaat om emoties over te brengen. Wij zijn dan geen atleten, we zijn wel echte dansers, en net als een klassiek dansgezelschap kunnen we een avondvullende voorstelling brengen.”

Ondertussen reist Flying Bach al vier jaar de wereld rond. Hoe verklaart u zelf dat stormachtige succes?

“Onze productie spreekt alle generaties en doelgroepen aan, van de klassieke muziekliefhebber tot jongeren met een hart voor stedelijke cultuur. Het is dan ook een van de weinige voorstellingen waar tieners samen met hun ouders naartoe kunnen, en die alle familieleden achteraf het gevoel biedt dat ze iets nieuw ontdekt hebben. Voor de een is dat de muziek van Bach, voor de ander de vaststelling dat breakdance ook artistieke diepgang kan hebben. Iedereen gaat dus tevreden naar huis.”