Waarom ‘Le Ballon Rouge’ de mooiste kinderfilm is

Het Nederlands magazine Furore is volledig gewijd aan de beroemde kinderfilm ‘Le Ballon Rouge’ uit 1956, over het jongetje dat bevriend raakt met een rode ballon.

Uit goede bron is geweten dat Willem Elsschot, telkens hij de mooiste kinderfilm aller tijden, Le Ballon rouge, kon zien dat ook deed, hoewel hij wist dat hij er elke keer een natte zakdoek aan overhield. En ook Rudy Kousbroek is een grote fan, net zoals Maarten ’t Hart. Op een regendag in 1957 nam zijn vader hem mee naar Rotterdam. Het was zijn eerste bezoek aan de bioscoop. ‘De Cineac had een doorlopende voorstelling,’ vertelde hij in gesprek met Jelle Brandt Corstius, in het programma Zomergasten van 1 augustus 2010. ‘We hebben daar gewoon de hele dag gezeten – het programma werd elk uur herhaald, dus ik heb Le Ballon rouge toen geloof ik acht keer gezien. Daardoor zie ik al de beelden uit de film nu nog haarscherp voor me.’

Aan deze literaire kinderfilm is Furore [zomer 2012] geheel gewijd. Het is een Nederlands fonkelend magazine, typografisch uitermate verzorgd, opgericht in 1975 door Piet Schreuders [VPRO Gids, De Poezenkrant]. Het verschijnt onregelmatig. 21 nummers op 37 jaar, dat zegt veel, maar die grilligheid vormt nu net de intens warme ziel van het blad. En dat elk nummer een werk van jaren is, blijkt uit een mail van de bezieler: ‘Het project rond “Le Ballon rouge” begon als onschuldige hobby in 1989 maar groeide uit tot een serieus project met vele onvermoede aspecten. Ik heb pas in een laat stadium [circa 2009] besloten om er een speciaal nummer van Furore van te maken, en toen viel alles op zijn plaats. Door het de vorm van een tijdschrift te geven, kon ik vele hoofd- en bijzaken een plaats geven, in de vorm van korte nieuwtjes of advertenties of brieven of grote features. Het geheel is ingebed in een herkenbare vorm, inclusief vaste rubrieken waardoor het niet een onoverzichtelijke kluwen van ontelbare feitjes is geworden, maar een aantrekkelijk en feestelijk geheel waarin het heerlijk grasduinen is. Voor de vormgeving ben ik te rade gegaan bij het Franse damesblad Elle, waarvan ik de jaargang 1955 grondig heb bestudeerd en sommige pagina-ontwerpen exact heb gekopieerd. Dit soort dingen kan je namelijk niet verzinnen, en als je het wel zou proberen zou het namaak-kitsch worden.’

Over ruim tachtig pagina’s wordt in het nieuwste nummer minutieus ingespeeld op de realisatie en de locaties van de legendarische film. Heel wat illustraties, functioneel bij volwaardige informatieve artikels. Advertenties uit de jaren vijftig, zoals voor Gitanes en de DS19, bevorderen le temps retrouve.

Hoewel de opnamen in Belleville hebben plaatsgevonden, is er ook heel wat gefilmd in de eigen buurt van de auteur en regisseur, Albert Lamorisse, bij het Parc Montsouris. Een van de straten waar de opnamen gebeurde is de rue Villin, ook bekend als de straat waar de moeder van Georges Perec woonde. De eerste vijf jaar van zijn leven woonde de beroemde schrijver in nummer 24, waar zijn moeder een kapsalon had.

De film uit 1956 gaat over een jongetje, Pascal, dat op een regenachtige dag een rode ballon ziet hangen. Zijn koordje is verstrikt geraakt in een ornament van een lantaarnpaal. Hij bevrijdt de ballon en neemt hem mee naar de school. Maar hij komt te laat en de poort is al dicht. Eenmaal weer thuis pakt zijn moeder hem af en laat hem vliegen. Maar de ballon blijft aan het raam hangen. Ballon en Pascal worden vrienden. Overal waar hij gaat en staat volgt de ballon hem. Andere kinderen worden jaloers en dreigen met een pak slaag. Hij slaat op de vlucht, samen met de rode ballon. Uiteindelijk staat Pascal op een braakliggend terrein op een heuvel. De jongens beginnen met stenen te gooien. Hij laat de ballon los, maar hij wordt getroffen door een steen. De ballon loopt langzaam leeg en sterft. Dan schieten alle ballons van Parijs te hulp, zich losrukkend uit kinderhanden. Opstand van honderden ballonnen. Allemaal komen ze samen op de heuvel. Pascal ziet ze naderen en grijpt de koordjes. De tros ballonen en Pascal vliegen weg, steeds hoger de lucht in, naar ‘het paradijs van de ballonnen, simpele zielen en pure harten’, zoals staat aan het eind van het script.

De film is grotendeels in z/w, veel grijze tinten, afgewisseld met een fel zonlicht. De ballon springt van het doek door zijn felrode glans. Een van de weinige stukjes dialoog is ‘Ballon! Ballon!’. Volgens Pascal, het hoofdpersonage en de zoon van de regisseur, werden gedurende de opnamen 25.000 ballons opgeblazen door een tiental vrijwilligers. De film werd datzelfde jaar bekroond in Cannes met de Gouden Palm voor de beste korte film. Niet alleen de hoger genoemde auteurs [en uw verslaggever] waren vanaf de eerste visie in hun puberjaren fan van de film. In 2008 werd de Amerikaanse filmmaakster Sofia Coppola gevraagd een tv-commercial te regisseren voor het geurtje Miss Dior Chérie. Coppola nam de gelegenheid te baat om terloops naar Le Ballon rouge te verwijzen. Aan het eind van het filmpje staat het fotomodel Maryna Linchuk op een dak, bungelend aan een bonte tros ballonnen, en lijkt langzaam op te stijgen [zie YouTube].

Naar verluidt is een Franse televisiezender van plan de film uit te zenden, zodra de restauratie voltooid is. Gemikt wordt op dit najaar. Hopelijk is Canvas er snel bij. Maar misschien wint kameraad Patrick Duynslaegher de sprint en versiert hij de vertoning voor het volgende Filmfestival Gent.

guido lauwaert
gent, 2012-04-14

FURORE [15,- euro] is te bestellen via furoremagazine.com
Furore is een sinds 1975 onregelmatig verschijnend blad, samengesteld en ontworpen door Piet Schreuders (VPRO Gids, De Poezenkrant)
‘Lees Furore . . . verrukkelijke moedwilligheid’ -Willem Frederik Hermans
‘Hier ontmoeten kunst en entertainment elkaar’ -Wim Noordhoek