Tv-tip: Agnès Varda doorkruiste het platteland voor ‘Visage Villages’

In deze documentaire trekt de Franse filmmaker Agnès Varda (toen 89) samen met coregisseur JR met een ‘magisch’ busje door het Franse platteland.

‘Om de wereld te ontdekken moet je je huis verlaten.’ Het is een uitspraak van de eind maart overleden Franse filmmaker, fotograaf en artistieke vagebond Agnès Varda. In haar voorlaatste film Visages villages voegt ‘de punkoma van de nouvelle vague’ de daad bij het woord en doorkruist ze in een busje, met het toeval als gids, het Franse platteland op zoek naar de kleine verhalen van gewone Fransen.

Omdat het zicht van de toen 89-jarige Varda steeds slechter werd, werkte ze voor het eerst samen met een coregisseur: JR, ook wel de ‘Banksy van de straatfotografie’ genoemd, een dertiger die zichzelf als een ‘photograffeur’ omschrijft omdat hij uitvergrote zwart-witfoto’s op gebouwen plakt – begin april nog toverde hij de glazen piramide van het Louvre nog om tot een 3D-kunstwerk.

Voor deze documentaire roadmovie trekken Varda en JR samen de weg op in een ‘magisch’ busje, een tot fotostudio omgebouwde bestelwagen waarin ze dorpsbewoners uitnodigen om voor hun camera te gaan staan. Aan de zijkant van die Photomaton op wielen komt enkele seconden later hun portret op posterformaat tevoorschijn. Die reusachtige foto’s worden vervolgens, al dan niet in collagevorm, op de gevels van huizen, containers en fabrieken geplakt, als hommage aan de mensen die er wonen en werken of geleefd hebben.

Zo struinen Varda en JR als een soort komisch duo rond in een zo goed als verlaten mijnwerkerswijk in het noorden van Frankrijk, duiken ze op in een chemische fabriek in de Alpen, gaan ze op bezoek bij geitenboeren en een beiaardier in de Provence, trekken ze naar dokwerkers in de haven van Le Havre of speuren ze naar het graf van de beroemde Magnumfotograaf Henri Cartier-Bresson.

Visages villages begint als een schijnbaar ludieke, geïmproviseerde reportage van twee sociaal geëngageerde globetrotters die off-screen de beelden van vrijmoedige commentaar voorzien. Geleidelijk aan sluipen echter ook een structuur en visie in deze bundeling van vluchtige ontmoetingen. Dat leidt tot een speels, licht melancholisch en associatief essay over de veranderende samenleving, outsiders, het feminisme, het geheugen, maar bovenal de verbeelding, de creativiteit en het kijken.

Varda stopt er zelfs een running gag in over haar pogingen om JR zijn donkere zonnebril af te laten zetten. Dat is een speelse verwijzing naar nouvelle-vague-icoon Jean-Luc Godard en zijn vertolking in Varda’s burleske kortfilm Lesfiancés du Pont MacDonald ou (Méfiez-vous des lunettes noires) uit 1961. Aan het slot, in een heel ontroerende scène, staat Varda zelfs voor de deur van Godards huis in Rolle. Zijn films hebben de wereld en de filmkunst veranderd, maar dat kan ook gezegd worden van die van Varda. Au revoir, Madame Patate.