Tom Lanoye kijkt Hamlet in de ogen en ziet een vrouw

Vandaag maakte Toneelgroep Amsterdam het nieuwe seizoen bekend. Het belooft een boeiend jaar te worden. Met onder meer een Hamlet van Tom Lanoye en Guy Cassiers op het menu.

Mei is de maand van de seizoenspresentaties. Vanavond, naar Vlaamse gewoonte met een flinke hap en een forse slok, in het NTGent en volgende week maandag is het Toneelhuis Antwerpen aan de beurt. Toneelgroep Amsterdam [TA] doet het op sobere wijze: een uitvoerige persbriefing per mail. Een druk jaar, niet alleen door de vele eigen producties maar ook door de reisvoorstellingen.

De noemer waaronder het nieuwe seizoen valt, vat het zelf samen in de zin ‘TA breidt uit op alle fronten en combineert de grote namen van vandaag met de talenten van morgen’. En het doet dat al vroeg op het seizoen. De eerste première is al op 25 augustus. Lange dagreis naar de nacht van Eugene O’Neill, wiens dochter Oona op 18-jarige leeftijd trouwde met de 54-jarige Charlie Chaplin. De lange dagreis wordt een lange zit, maar bij zakelijk en artistiek leider Ivo van Hove in goede handen. Het feit dat Eugene geen rustige, beschermde jeugd heeft gehad zit diep verankerd in zijn stukken. Zijn ouders verdienden een fortuin door het land af te reizen met een melodrama gebaseerd op Dumas’ The count of Monte Cristo. Eugene O’Neill is geboren in een hotelkamer en moest vanaf zijn vroegste jeugd zijn ouders vergezellen op tournee. Zijn vader was een vrek, zijn moeder raakte verslaafd aan verdovende middelen, terwijl zijn oudere broer James stapel verliefd was op de alcohol. Tel daarbij een katholieke opvoeding en je hebt problemen zat. O’Neills meest autobiografische stuk is in de eerste plaats een drama over de haat en de liefde t.o.v. zijn omgeving.

Elke productie flink in de spots zetten is onbegonnen werk. Op de website vindt de liefhebber zijn gading. Om hem aan het googlen te zetten toch wat info dat smaakt naar meer. Zeven premières staan er aan te komen en naast de bekende olifanten als Guy Cassiers en Johan Simons, treedt er een nieuwe generatie regisseurs aan: Suzanne Kenndy, Eric de Vroedt en Julie Van den Berghe. Met Toneelhuis [Antwerpen] begint vanaf volgend seizoen een langdurige samenwerking, al is dat hoog gegrepen. Net als in de sport zijn regisseurs nooit zeker van hun job, al hebben ze een contract tot aan hun pensioen op zak.

De eerste samenwerking van Toneelhuis en TA bestaat uit een bewerking van Tom Lanoye van het meest bekende stuk ter wereld, Hamlet. Regisseur is Guy Cassiers en Tom is voor zijn bewerking vertrokken vanuit Hamlet op de stoep van zijn volwassenheid, een periode die bij iedere mens gepaard gaat met het leren verstandelijk lopen vanuit de eigen kracht. Het in twijfel trekken van de raad van naasten en derden. Alvast een pracht van een vondst is Hamlet te laten spelen door een vrouw. Denkend aan Toneelhuis en TA springen twee vrouwen in beeld, Halina Reijn en Abke Haring. Het werd de tweede. Een groot meisje wordt het, staande aan de rand van de spiegel, met de lust maar ook de angst om de duistere wereld van spiegelland binnen te dringen. De titel van Lanoye’s bewerking luidt Hamlet vs Hamlet. En nu ik toch Lanoye a/d lijn heb: zijn de Russen wordt opnieuw opgevoerd, maar als reisvoorstelling.

Het TA-seizoen eindigt in juni 2014 tijdens het Holland Festival met een vertoneling van de favoriete roman van onder meer Alan Greenspan, Hugh Hefner en Oliver Stone, The Fountainhead van Ayn Rand. Volgens Ivo van Hove schreeuwde de roman om een podium. Na jarenlange pogingen zijn de rechten verworven en de controversiële roman zal op het toneel in Amsterdam zijn wereldpremière beleven. De achtergrond van het verhaal is het extremisme van het conservatisme, en hoe dat commercieel en politiek gebruikt kan worden. Uiteraard zit er ook een liefdesverhaal in verweven, eentje dat grenst aan het fatsoen. Beide verhaallijnen vormen gaandeweg een kluwen dat de hypocrisie van botsende gevoelens en belangen genadeloos fileert.

Vanaf volgend seizoen zal Ramsey Nasr regelmatig te zien zijn op de podia van TA. Met als start Lange dagreis in de nacht. Na de veel geprezen regie van Macbeth, is Johan Simons weer te gast. Het wordt Dantons Dood van Georg Büchner. Deze voorstelling gaat in première bij het gezelschap waar Simons nog een jaar artistiek leider van is, Münchner Kammerspiele. Dantons Dood [1835] is een ‘koningsdrama over twee grote mannen van de Franse revolutie, Georges Danton en Maximilien Robespierre. Beide mannen staan qua gedachtengoed lijnrecht tegenover elkaar. Robespierre meent dat ‘de ondeugd’ in bepaalde omstandigheden hoogverraad is’ en dat de individuele vrijheid ondergeschikt moet zijn aan het algemeen belang. Dantons antwoordt daarop is dat de individuele ‘ondeugd’ het hoogste goed is. Een clash dus tussen twee barricadenfilosofen met een onstilbare dorst naar het gebruik van massa en macht.

Enkele kaskrakers, zoals Romeinse Tragedies en Opening Night worden hernomen, maar op podia ver van het moederhuis. TA reist voor het eerst naar Zuid-Amerika, Chili, naar Kroatië, naar Rusland – Sint-Petersburg en Moskou – Frankrijk – Parijs en Montpeillier – en zal ook optreden in het prestigieuze Barbican Center in Londen.

Voor meer details raadplege men de website. Een boeiende reis.

Guido Lauwaert

Alle info: www.tga.nl