Guido Lauwaert

Theater: Zeer genietbare Bloedbruiloft

Guido Lauwaert Opiniemaker

Julie Van den Berghe kiest niet de gemakkelijkste weg maar ze timmert wél gestaag aan haar carrière als theaterregisseur met voorkeur voor smetteloosheid. Zoals in ‘Bloedbruiloft’ bij Toneelgroep Amsterdam en Frascati Productions.

Toneelgroep Amsterdam en Frascati Producties hebben een samenwerkingsverbond gesloten om Julie Van den Berghe de kans te geven definitief door te breken als regisseur in het Walhalla van de toneelwereld der Nederlanden. Maar Van den Berghe heeft niet gekozen voor de veilige weg. Bloedbruiloft van de Andalusische dichter en toneelauteur Federico García Lorca is een aartsmoeilijk toneelstuk.

Het plot van Bloedbruiloft is een anekdote omgetoverd tot een toneelstuk. Dat was in zijn eerste stukken al het geval, stukken waarin folklore en mysterieuze poëtische diepgang de boventoon voeren. In zijn latere stukken heeft Lorca wat meer gif en gal gegoten, zodat zij af en toe nog eens opgevoerd worden, als een regisseur of gezelschap even niet weet wat hij op z’n boterham moet smeren.

Breder publiek

Misschien toch een keer Lorca? Maar dan een toneelstuk dat automatisch lof krijgt toegezwaaid van publiek en critici door de reputatie van de auteur. In dat geval is er niet veel keus. Men moet kiezen uit de stukken ontstaan dankzij een politieke gebeurtenis van formaat in Spanje. De Tweede republiek was uitgeroepen. Op verzoek van een vriend, minister Fernando de los Ríos, begint Lorca met een gezelschap, op voorwaarde dat hij stukken schrijft die voor een breder publiek toegankelijk zijn.

Franco

Lorca, in wezen een bourgeois de premier classe, schuimt daarvoor de Spaanse versies van Het Laatste Nieuws af en vertrekt van reële gebeurtenissen. Zo ontstaan Bloedbruiloft [1932], Yerna [1934] en een stuk dat volgens tijdgenoten verloren is gegaan. Twee jaar later volgt Het huis van Bernarda Alba [1936], dat het begin van een nieuwe trilogie moest worden, maar door de machtsgreep van de nieuwe inquisiteur Franco, die een hekel had aan homo’s en kunst, wordt Lorca gearresteerd en zonder vorm van proces gefusilleerd.

Funest

Bloedbruiloft sluit qua symboliek aan bij de Romancere gitano, een genre met deels een boeren- en deels een zigeunerkarakter. Haat eist wraak, die alles als een vloedgolf met zich meesleurt, en waartegen de landmens geen verweer heeft. Dus besluit de bruid al niet in de plooi door de keuze van de prooi door haar familie, er meteen na haar bruiloft mooi vandoor te gaan met haar jeugdliefde. De hele kliek heethoofden er achteraan. De minnaar wordt gedood en de bruid weer naar het dorp gevoerd waar ze voor de rest van haar leven een verstoten vrouw blijft. Als basis niet onaardig, maar Lorca’s toneeltaal blijft ook in zijn ‘volksdrama’s’ doorweven van poëtische symboliek en lyrische romantiek. Het levert een kermisdeuntje op, funest voor het dramatisch verloop van het stuk. Het is een verhaal zonder deftige theatrale opbouw en heftige climax. Ongetwijfeld de reden dat elke regisseur de hakbijl bovenhaalt.

Artificiële taal

Het is het geval geweest met de vertaling van Dolf Verspoor uit 1968, opgevijld in 1985. Elke regisseur die van Verspoors vertaling vertrekt hakt er lustig op los. Ook Julie Van den Berghe en Jona Hoek. Wat te voorschijn kwam is een scharminkel zonder water in de mest, gif of gal. Het levert een artificiële taal op, soms puberaal, vaak saai, een zeldzame keer uitstijgend boven de banaliteit.

De architectuur

En dat is nou typisch aan de regies van Van den Berghe. Ze zijn smetteloos, ontdaan van gevoelens en overleven slechts door hun architectuur. En toch, ondanks het ontvleesde stuk en haar koppige koelheid, is Bloedbruiloft ( * * * oe) een van haar beste bouwwerken geworden. Soms wat bijeengesprokkelde ideeën die doen denken aan Fellini [Amarcord], Ivo van Hove en diens esthetische beeldtaal, of Luk Percevals en zijn kurkdroge taalbeeld. Duidelijk is ook merkbaar dat de acteurs, en dan vooral de oudere, zich niet in het harnas van Van den Berghe lieten wringen. Ze hebben niets van hun spanwijdte ingeleverd. Dat Van den Berghe zich hiertegen niet verzet heeft pleit voor haar. Met deze voorstelling heeft ze ingezien, hoop ik, dat zij de regie voert maar niet de voorstelling maakt.

Krassen op het behang

Behoorlijk, nauwelijks inzinkingen, jammer van de dwaze scènes, zoals het bruiloftfeest en lingeriescène in het publiek. Krassen op het behang. De voorstelling heeft vaart, maar eindigt helaas op een anticlimax. Het lijkt wel of er geen energie meer overschoot om het slot aan wat verrassing te helpen. Het dramatisch effect, dat in het oorspronkelijke stuk zichzelf al opvreet, bezorgde het publiek geen medeleven. Had de bruid gelijk er op haar huwelijksdag vandoor te gaan met haar jeugdliefde? Misschien was het de bedoeling van Julie Van den Berghe, het publiek in twijfel naar huis te sturen, maar die intentie maakt ze niet waar. Een regisseur moet niet alleen de acteurs regisseren maar ook de toeschouwers.

En de acteurs?

Sommigen bleven steken in routineus spel, anderen speelden sterk tot briljant. Hoe vaak heeft Frieda Pittoors al niet een meid gespeeld? Toch slaagt zij er telkens weer in een andere te serveren. In Bloedbruiloft heeft haar meidengedrag Italiaanse trekjes. Van gelijk hoog niveau is het spel van Chris Nietvelt als de moeder. Geen karikaturale feeks, maar een Godmother. Haar woord is wet, haar wens is wil. Zij heeft geen troon nodig om keizerin te zijn. Zeer goed, hoewel ze af en toe een steekje laat vallen, is de bruid, Lauranne Paulissen. Haar eerste grote rol waaraan enkel nog iets teveel pasta van het klaslokaal plakt. De overigen, netjes, pittig, uitgezonderd Laurien Riha, de vrouw van de bruidegom Leonardo. Haar verbale inbreng blijft plakken op haar gebit, rolt geen moment van haar lippen.

Verdict

Bloedbruiloft is een zeer genietbare belevenis, zolang de kam de luizen vangt. De jeuk die ze veroorzaken kan verdwijnen na wat bijsturing en losser samenspel. In dat geval staat de voorstelling een lang leven te wachten.

Guido Lauwaert

BLOEDBRUILOFT – productie TA-2 en Frascati Producties – www.tga.nl

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content