NTGent maakt een spectaculaire maar foute keuze
In Clauskamp#3 staan onder andere Wilfried Martens en Willy Claes op de planken. Een lekkere stunt maar een foute stukkeuze.
Via een persbericht maakt het NTGent bekend dat het in samenwerking met het theatercollectief Wunderbaum een gespeelde voordracht organiseert op zaterdag 11 juni van Thyestes, een toneelstuk van Hugo Claus uit 1966. Het stuk behandelt de geschiedenis van Atreus, die uit wraak om het stelen van zijn vrouw en de troon, de kinderen van zijn broer Thyestes doodt en ze hem als maaltijd voorzet.
Politici in Thyestes
Dat Seneca aan de bron ligt van dit toneelstuk is mooi meegenomen maar niet belangrijk. Claus was na Brecht de grootste letterdief ter wereld. De Thyestes van Seneca waren al bewerkingen van gelijknamige stukken van o.a. Sophocles en Euripides. Wat belangrijker is dan het bronnenmateriaal, gezien in het licht van deze zet van het NTGent, is het feit dat heel wat politici hebben toegezegd een rol uit het stuk op zich te nemen. Dat ze dit gedaan hebben, is niet verwonderlijk. De kern van het stuk draait om broederhaat en familieconflicten, een spelletje wat de Wetstraat en de omliggende politieke steegjes maar al te goed kennen. En simpelweg een moord begaan is voor hen te weinig. Iemand doden, dat is dagelijkse kost. Er moet wat extra bedacht worden. Iets dat de grenzen van de lamlendige menselijke haat doorbreekt. In Thyestes is kindermoord en kannibalisme het dubbele toetje van de dagschotel. Wilfried Martens, Willy Claes, Wivina De Meester, Miet Smet en waarschijnlijk nog enkele andere politici, tweedeplans, om een term uit de toneelwereld te gebruiken, worden bijgestaan door onder andere Els Dottermans, Servé Hermans, Walter Bart, Matijs Janssen, Maartje Remmers en Marleen Scholten.
Waarom niet Tand om Tand?
Een lekkere ‘stunt’, voorzeker. Maar mijns inziens een foute keuze, door de inzet van wat moet doorgaan voor heuse politici. Een betere keuze ware Tand om tand geweest, een toneelstuk van Claus uit 1970. In de eerste druk draagt het als ondertitel ‘Een spiegelgevecht‘, wat Claus voor zijn Verzameld Toneelwerk in 1999 heeft gewijzigd in ‘Een fantasia‘. Vreemd, want de eerste versie werd extra in de verf gezet door promotekst op de achterkant van het kaft: ‘TAND OM TAND wordt door Hugo Claus een spiegelgevecht genoemd omdat hij daarmee zinspeelt op het feit dat dit stuk de legende van Tijl Uilenspiegel oproept.‘
Het stuk speelt zich af in de toekomst en draait [alweer] rond een moord. Het heeft de structuur van een proces dat door de VVT [Vrije Vlaamse Televisie] rechtstreeks wordt uitgezonden. Jan van der Molen, een volksjongen, heeft de grote Vlaamse leider vermoord. Hij waant zich de nieuwste versie van Tijl Uilenspiegel en ziet het gevaar voor Vlaanderen. Nu het een zelfstandige staat is geworden en geregeerd wordt door één partij met één leider. De leider, een Bart De Wever avant la lettre, beslist en de andere leden van zijn kliek moeten knikken. Extra gevaar zit hem in het bezit van een atoomcentrale in Mol. Een bom tegen de vijand is snel gemaakt.
Opvallend aan dit stuk is de toon. Oordeel [en geniet] mee:
Rechter: In naam van de Republiek, van onze Moeder de Heilige Kerk, en in naam van onze verheven martelaar, de Voogd van Vlaanderen, verklaar ik deze zitting van het Bijzonder Gerechtshof voor geopend. … Vooraleer in onpartijdigheid tot de berechting van deze rotte hond van een beklaagde over te gaan moet het mij van het hart, tegenover de aanwezige vertegenwoordigers van onze Centrale Comitees en tegenover u, kijkers thuis, dat ik niet zal kunnen nalaten streng te zijn. Dit kreng, dit uitwerpsel, deze beschuldigde schuldig aan desertie, opruiing, doodslag en moord heeft het internationaal gezag van ons volk ondermijnd, hij heeft geknaagd aan de grondvesten van onze republiek, hij heeft Vlaanderen zelf, in de persoon van zijn Voogd, aangerand. Daarom zal ik de wet toepassen, de heilige wet. Niets of niemand zal mij tegenhouden. Ik zal, in naam van de liefde tot ons volk, een bloedhond zijn voor deze stinkende adder!
Merkwaardig aan dit stuk is dat het regelmatig onderbroken wordt door nieuwsflashes en reclamespots. Ze promoten onder meer vakanties in Vlaamse kolonies of wasmiddelen met een Vlaams geurtje: ‘Het Vrije Vlaamse Nieuws wordt u gebracht door Detergent Loki. Voor uw tennispak, uw anorak, gebreide rok of interlock, het wasmiddel met heidekruid.‘ Nog een voorbeeld, tevens het slot: ‘Deze fitsen uit Het Vrije Vlaamse Nieuws werden u gebracht door de melkpoeder Soetkin. Melk van Soetkin maakt u sterk, maakt u blij. Melk van Soetkin maakt u van alle zorgen vrij.‘
Het Antwerpse veilinghuis Bernaerts veilde op woensdag 13 mei de handgeschreven versie. Claus schreef ‘Tand om tand’ in opdracht van de Antwerpse KNS, maar daar werd het uiteindelijk nooit opgevoerd. Wat niet verwonderlijk is. Antwerpen is zijn heel zijn bestaan een rechtse stad. Niet voor niets is de spotnaam van de Antwerpenaar Sinjoor, wat zoveel betekent als… collaborateur.
Het stuk ging na heel wat gesoebat in 1970 in première in de Brusselse KVS. Op de veiling raakte het niet verkocht. De vraagprijs werd lang niet gehaald. Eigenlijk hoort het thuis in het Letterenhuis. Want het is een profetisch stuk, en lang voor het bestaan van een Vlaamse commerciële zender pakte het al uit met reclamespots.
Wanneer zet een Vlaams theater het op de affiche? Of… Who’s Afraid of Bart De Wever, Bart De Wever, Bart De Wever? Who’s Afraid of Bart De Wever, Bart de Wever… early in the morning!
Guido Lauwaert
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier