‘Het is nu volledig oké om even nutteloos te zijn. Als leerkracht, als leerling’

‘Dat er een maand of twee geen les wordt gegeven, dat zal echt het allerminste zijn’, schrijft Paul Baeten, auteur van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water.

Omdat niemand erom vroeg, heb ik de laatste weken vaak nagedacht over onderwijs.

Nu, dit is volgens mij de top drie van onderwerpen die je beter vermijdt als je op je leven en je rust gesteld bent:

Op drie: zeggen dat iemand dringend eens wat tekeningen van die Mohammed zou moeten maken. Op twee: zeggen dat die joden met hun rare hoeden in Antwerpen in de zomer wel eens iets lichters zouden mogen aandoen om wat aan integratie te doen. Maar afgetekend op de eerste plaats: eender wat zeggen over het onderwijs als je nog geen zestig jaar voor de klas staat en daarbij niet ook nog eens een doctoraat of drie hebt behaald in opvoedkunde, algemene betweterigheid en kinderpsychologie.

Ik zal dus niet de mogelijk fatale fout maken om over iets te spreken waarin ik niet gediplomeerd ben. ‘Een weytske trekken’, noemen we dat op de Wekelijkse Vergadering der Noemenswaardige Columnisten, die nu noodgedwongen via Zoom plaatsvindt. Wat erg is, want Brusselse rockgod Marc Didden bakt normaal altijd wafels voor iedereen.

Grapje, ik doe natuurlijk nooit wat anders dan over zaken praten waarover ik niks weet. Anders was ik wel een journalist in Knack Gewoon en een pak armer.

Maar waarover gaat onderwijs in essentie? Natuurlijk eerst en vooral over het aanleren van kennis en enkele vaardigheden die absoluut noodzakelijk zijn om zich in de maatschappij te bewegen. Als dat systeem werkt, is de school een belangrijke factor in sociale mobiliteit en de democratische werking. Botter gezegd: hoe minder dommeriken, hoe beter voor iedereen.

Nu, dat gezegd zijnde, lijkt mij de sociale functie van het lager en zeker het middelbaar onderwijs minstens even groot als de academische. Je beste vrienden vinden, je eerste lief veroveren, jezelf ontwikkelen. En dat je intussen hier en daar iets opsteekt: fantastisch.

Maar nu, in een tijd die niemand eerder ervoer? Nu is het volledig oké om even nutteloos te zijn. Als leerkracht, als leerling. Boeken kunnen een maand of twee wachten, net als feiten, oefeningen en examens.

Want alle humanistische idealen even daargelaten, het onderwijs is natuurlijk ook vooral een schakel in een economie. Zo veel mensen moeten erdoor zodat ze ergens een plaatsje kunnen gaan innemen, geld verdienen, leningen afbetalen, cadeaus kopen bij elke verjaardag of met Kerstmis en, korter gezegd, een ‘bijdrage kunnen leveren’ in de volle overtuiging dat ze waardevol individuën zijn – dat hebben ze trouwens ook op school geleerd.

De generatie die nu als kind of tiener corona meemaakt, gaat sowieso de maatschappelijke gevolgen dragen. Daar bestaat nul twijfel over. In sociale omgangsvormen, economisch, filosofisch, misschien zelfs geopolitiek. Dat er een maand of twee, zelfs drie, iets minder hard of zelfs geen les wordt gegeven, dat zal echt het allerminste zijn.

Een heel eenvoudige tijdelijke opdracht zou trouwens ook kunnen zijn: lees elke week een boek. Je zult maar eens zien dat niet alles wat een mens kan leren in een leerplan staat.