‘De prijs die we betalen voor gratis informatie is beangstigend groot’

Paul Baeten, schrijver van onder meer Wanderland, Straus Park, de nieuwe novelle Een smerig dier en de tv-reeks Over water, duikt elke week in de populaire cultuur.

Het motto van de Amerikaanse krant The Washington Post is sinds een drietal jaar ‘Democracy dies in darkness’. Dat is goeie marketing voor de negen mensen die nog kranten lezen. Een schoon beeld. Journalistiek als een zoeklicht dat de excessen en de fouten in het systeem opspeurt, maar ook als een baken van licht in de klassieke metafoor van licht als informatie en kennis.

Het doet tegelijk een beetje bitter aan. Er is natuurlijk niks democratisch meer aan informatie, al is ze doorgaans gratis. Hier is een grote verrassing: het summum van democratisch is niet gratis. Het is niet omdat tapijtenmarchands en voddenventers spreken van ‘democratische prijzen’ dat niks betalen betekent dat de democratie er wel bij vaart.

Wie nu nog niet gezien heeft dat alle businessmodellen rond nieuws, tv, communicatie, betalingsverkeer, lichaams- en andere beweging en noem maar op in het beste geval slechts gedeeltelijk werden vervangen door een handel in ‘data’, die weet het dan bij deze, dankzij dit dure magazine.

Je moet – los van informatie dus – maar eens iets gratis proberen weg te geven. En ik bedoel niet een ongebruikt kinderfietsje of een overtollige matras (goor, sorry maar zo goor) aan de voordeur zetten om ‘gratis mee te nemen’. Ik bedoel op iemand afstappen en zeggen: hier, dit mag jij gratis hebben van mij. Ik doe dat soms met iets waar ik zelf geen nut meer in zie: een parkeerticket, drankjetons, de hoop op een beter leven. Mensen bekijken je alsof je gek, gevaarlijk of allebei bent.

Of nog: stel dat je kind ziek wordt. Ga je naar de dokter die 150 euro per consultatie vraagt of naar degene die voor niks werkt? Een piloot die voorstelt je even gratis naar je bestemming te vliegen: doen of niet doen? Iemand die een grote tattoo op je rug wil zetten maar er geen geld voor wil: cool of toch maar niet dan?

Voilà voilà.

Dus waarom is informatie dan zo waardeloos? Letterlijk hetgeen ons hoofd in gaat om ons wereldbeeld te vormen en onze kennis – of wat we daarvoor aanzien – te verrijken. Het belangrijkste dat we innemen na water en eten. Ho maar als dat wat moet kosten want ‘mensen zijn het nu gewend dat alles op internet gratis is’. Mensen die nu zitten te knikken dat dat maar normaal is: ga terug naar de paragraaf over de businessmodellen, u ontvangt geen geld indien u Start passeert.

Dus goed, wat krijg je door die zogezegd gratis informatie? Een wereld vol roepers van debiele grote gelijken, de heerschappij van sensatie, views en likes, 5 feiten en 50.000 meningen. Eigenlijk een compleet verloren maatschappij. Een die objectiviteit en goed leiderschap mist en zelfs wanneer er veel feiten wel voorhanden zijn, zoals die met betrekking tot het virus, daar geen weg mee weet.

De verschuivingen van nieuwsbusiness naar ‘nieuws’ als onverzorgd, ongecorrigeerd, amper gemaskeerd lokaas in een keiharde strijd rond onze persoonlijke data en de verschuiving van opinies gebaseerd op feiten naar ‘feiten’ gebaseerd op opinies zijn twee ongelooflijk belastende evoluties. En de prijs die we daarvoor betalen is beangstigend groot.