De periscoop van Jean Nouvel voor Brussel Zuid

Als het van de Franse sterarchitect Jean Nouvel afhangt, krijgt Brussel Zuid over drie tot vier jaar een nieuw kunsthart, ongeveer uit te bouwen bovenop het treinstation. Het wordt een groen spiegelpaleis waarop je het af- en aanrijden van de treinen zal kunnen bewonderen, dus net een periscoop.

Natuurlijk ‘als’, want het is nog helemaal niet zeker dat dit project er komt. Vandaag stelt architect Jean Nouvel zijn ambitieuze project, waaraan zijn team nu ruim twee jaar werkt, voor in de Brusselse Bozar.

Deze middag hadden we een gesprek met de meester zelf. We stippen vooreerst aan dat het stationsgebouw zelf niet wordt verbouwd, de ingreep beperkt zich tot het privéterrein waarvan Eurostation en Euro Immo Star de projectontwikkelaars zijn. “Dit verklaart waarom het aanspreken van Nouvel voor de opmaak van de plannen niet via een wedstrijd gebeurde. Hij heeft ook niet het masterplan van de gehele site bedacht, hij werd enkel aangesproken om de kantoorgebouwen te ontwikkelen,” aldus Gwenn Nevelsteen van Euro Immo Star.

Stations worden kloppende harten
“We concentreren ons wel op de kantoorgebouwen, maar gaan toch wat verder. Wat ook normaal is gezien dit project ligt aan een van de poorten van Europa, het Zuidstation. Het gaat om meer dan het station alleen, we willen ook de wijk nieuw leven inblazen. Het spoor doorsnijdt nu immers dit deel van de stad. De bedoeling is door het bouwen van een grote constructie de twee wijken van Sint-Gillis en Anderlecht, naast het station, beter met elkaar te verbinden. Dit gebeurt ondermeer door het bouwen van een plateau met passerelles boven het spoor.” Boven het spoor komt er een congrescentrum met een grote openbare ruimte, een passage, waarin een winkelcentrum wordt ontwikkeld. Daarboven komen er kantoren. “In een hedendaagse stad worden stations meer en meer de kloppende harten, dag en nacht. Door het intenser gebruik van het openbaar vervoer, ook al om ecologische redenen, worden deze knooppunten steeds belangrijker,” aldus Jean Nouvel.

“De combinatie van functies wordt ook ruimer, want het masterplan voorziet ook de bouw van woningen.” Die vallen wel buiten zijn project. Zo zou het project van Nouvel Brussel Zuid een nieuw kloppend hart bezorgen. “Dit past ook in mijn werkwijze en interesseveld. Ik ben een contextueel ontwerper die graag binnen een bestaande toestand werkt en daar iets mee aanvangt. Het is alsof je de ontbrekende delen van een puzzel moet vinden.”

Vlinder of boek Brussel kan wel een opvallend en prestigieus architectuurproject gebruiken. Nouvel zijn plan gaat ook verder dan een functioneel kantorencomplex. Ook de stijl en het concept van zijn architectuur zijn van belang. Als landmark voorziet hij een 120 meter hoog gebouw, 24 verdiepingen hoog, dat V-vormig wordt ontworpen. Hij noemt het een vlinder of een open boek. De te bouwen volumes hangen dus een heel eind over, wat voor een spectaculair perspectief zorgt.

“Technisch is dat helemaal geen probleem om dat boven het spoor te bouwen, het gaat om een serieuze staalconstructie die maar op een aantal punten steunt”, legt Nouvel uit. “De vleugels van de V worden ook aan de bovenkant met stalen kabels aan elkaar verbonden”. De buitengevels van de vlinder zouden grotendeels met spiegelend glas worden bekleed. Dit glas weerspiegelt vervolgens de treinen die er net onder rijden. “Van op afstand zal je dus die af- en aanrijdende treinen kunnen zien,” merkt hij op. “Deze periscoop zorgt dus voor een heel aparte dynamiek. Maar de V-vorm van het gebouw zal je pas goed van op afstand zien, of als je per trein toekomt.”

Groen
“Het wordt ook ’s nachts een goed zichtbaar gebouw met heel wat verlichting. De gespiegelde treinen zullen ook dan voor uitstraling zorgen.” Het wordt bovendien een vrij groen project, want zowel op de kantoorgebouwen aan de Fonsnylaan, als op de terrassen aan de binnenkant van het ‘boek’ wordt er groen aangepland. Op de gebouwen staan er ook enkele groene serres. Mocht het van Jean Nouvel afhangen, dan krijgt Brussel er dus een architectuuricoon bij.

Of het project ooit wordt gerealiseerd hangt van veel factoren af. Bovendien werden er ook nog geen plannen ingediend en zit alles nog in de studiefase. Het zou wel in de bedoeling liggen om dit jaar plannen in te dienen. Een eventuele realisatie zou in het beste geval kunnen over drie tot vier jaar.

Piet Swimberghe