Waarom de one-shotreeks ‘Adolescence’ naar adem doet happen

In Adolescence steekt de dertienjarige Jamie een meisje van zijn school neer. Stephen Graham maakte een ijzig one-shotdrama over hoe akelig de online manosphere is.

Adolescence begint met een politie-inspecteur die tegen zijn collega klaagt over hoe appels hem flatulent maken. Het is een banale conversatie om zes uur ’s ochtends aan een simpele rijwoning in een Noord-Engels dorpje. Twee tellen later vallen ze het huis binnen, begeleid door tien zwaarbewapende agenten, hollen ze naar boven en richten ze hun wapens op Jamie, een dertienjarige knul die van de schrik in zijn broek plast. Hij wordt verdacht van moord, delen ze hem mee. Zijn vader kan enkel toekijken hoe zijn zoon in drie minuten uit bed gehaald wordt en de combi ingesleurd. ‘You’ve got the wrong house, mate’, schreeuwt hij. Alleen: eenmaal de verhoren in het politiekantoor aanvangen, maakt zijn overtuiging langzaamaan plaats voor een pijnlijk besef. Misschien stak zijn zoon daadwerkelijk een meisje neer. Met niet één, maar zeven messteken.

Dit duistere uitgangspunt komt uit de koker van Stephen Graham, die met Adolescence niet alleen zijn eerste reeks bedacht en schreef, maar ook de rol van de vader op zich neemt. Graham groeide op in de arbeidersklasse, in een woontoren in Kirkby. Als vader van twee puberende kinderen speelde hij al even met het idee om een reeks te maken rond het toegenomen aantal steekincidenten met tieners. Bekend zijn de vele onderzoeken naar hoe minderjarige jongens in slechts enkele keren scrollen in de online manosphere belanden: de misogyne video’s van Andrew Tate-aanhangers en incels over mannelijkheid, rijkdom en snelle wagens. In Adolescence vraagt Graham zich ongegeneerd expliciet af wat er gebeurt als tienerjongens die retoriek internaliseren. Jamie is een doodgewoon kind. Er waren geen alarmerende signalen. Iedere tiener heeft een fase waarin hij zijn kamer niet uitkomt. Er is geen alcoholische moeder, gewelddadige vader of nonkel met losse handjes. Maar hij heeft een smartphone.

De reeks kreeg pas echt vorm nadat Graham samenwerkte met regisseur Philip Barantini voor Boiling Point, een drama over een worstelend sterrenrestaurant gefilmd in één ononderbroken take. Van hem leerde Graham hoe verstikkend fictie kan aanvoelen als je de camera als een hardnekkige stalker inzet. Grahams camera kleeft op de huid van zijn personages en gaat voortdurend naar waar de actie is. Die beklemmende stijl had hij nodig voor een vierdelige reeks over een tiener die zonder iemand het merkte op zijn kamer radicaliseerde.

Geen wonder dat de regie voor Netflix’ eerste one-shotreeks in handen viel van Barantini. Hij was overigens niet de enige oude bekende op de set. Graham kende zijn coscenarist Jack Thorne van de opnames van The Virtues, Jamies moeder wordt gespeeld door zijn jeugdvriendin Christine Tremarco en ook Erin Doherty, een collega uit de recente Peaky Blinders-opvolger A Thousand Blows, kreeg een prominente rol. Vertrouwen was cruciaal voor dit project: Adolescence is een technisch huzarenstukje waarvoor 320 figuranten ingeschakeld werden en vier keer één aflevering in vier weken gefilmd werd. De eerste drie weken bestonden uit repetities, de laatste week filmden ze elke dag twee takes – zodat ze aan het eind van de rit tien takes hadden van elke aflevering.

In de perstekst benadrukt Thorne dat de one-shot vooral een middel tot een doel is, niet een spectaculair experiment waarmee ze willen uitpakken. ‘De camera kijkt niet weg in deze serie, en net door niet weg te kijken ontstaat er een bepaalde rauwheid en eerlijkheid.’ In vier afleveringen richt Graham zijn ongefilterde blik op vier perspectieven op de feiten: de kille procedures die bij een politie-arrestatie horen, de nasleep op school, de psyche van een tienermoordenaar en een imperfect gezin dat verscheurd achterblijft met vragen die geen enkele ouder zich wil stellen.

Dat zijn beste aflevering (de derde) geen ingewikkelde locatieverschuivingen heeft, onderstreept dat Adolescence meer is dan een gimmick. In plaats daarvan zweeft de camera rond in één grauwe ruimte, met enkel wat stoelen, een tafel en een psycholoog (Doherty) die een evaluatie moet maken van Jamie. Zonder te veel weg te geven: het levert indrukwekkende televisie op die één uur lang onophoudelijk naar adem doet happen. (Serieus. We wisten niet dat een dertienjarige ons zo veel schrik kon aanjagen.)

Grahams debuutreeks blijft aan de ribben kleven net omdat hij geen truecrimereeks maakte die zich enkel bekommert om de vraag of Jamie het wel of niet gedaan heeft. Hij verschuift daarentegen de focus naar wie de tieners zijn die in zijn thuisland met messen zwieren, en vooral, wat dat betekent voor hun omgeving. Graham is geweldig als een getormenteerde vader die hulpeloos moet toezien hoe zijn piepjonge zoon zich uitkleedt voor de politie en de vijftienjarige Owen Cooper ontpopt zich zonder enige acteerervaring als de volgende Britse belofte, als dieponzekere tiener met een opgekropt agressieprobleem. Maar het is pas wanneer de waaromvraag gesteld wordt, dat Adolescence een van de meest verontrustende reeksen van dit voorjaar wordt.