Tijs Vanneste sluit De Kemping nog lang niet: ‘Een rolmodel? Veel deelnemers wisten niet wie ik was’

Massahysterie zoals na zijn doorbraak als Jef Van Echelpoel bleef gelukkig uit. Wel bracht De Kemping Tijs Vanneste nieuwe inzichten: ‘Blijkbaar kun je mainstreamtelevisie maken én honderd procent oprecht blijven. Dat had ik nooit verwacht.’

Je brengt een groep onbekende mensen samen, je vraagt een bekende Vlaming hen een tijdje bezig te houden en je ziet wel wat er gebeurt: na De mol, Down the Road, Kamp Waes en andere De Weekenden zou je denken dat de formule zo stilaan klaar is voor de kringloopwinkel.

En toch wist De Kemping, dat de voorbije weken te zien was op Eén, nog te verrassen.

Dat kwam door het concept: negen langdurig werkzoekenden bouwden niet alleen een camping, maar ook hun zelfbeeld opnieuw op. Dat kwam door de flair van ‘werfleider’ Lex. En natuurlijk door ’trajectbegeleider’ Tijs Vanneste, die níét oordeelde, níét gratuit voor de tranen ging en níét de hele tijd zelf in beeld wilde komen.

‘Ik ben er gewoon in gesprongen, zoals bij alles wat ik doe’, zegt Vanneste. ‘Maar sowieso wilde ik alleen een tv-programma maken als het dicht bij mezelf lag. Het sociaal werk moest erin, de muziek, de rock-‘n-roll én de humor. En daar is een camping natuurlijk een perfect decor voor.’

Maar in de eerste plaats wist De Kemping te ontroeren dankzij de negen geselecteerde deelnemers. Hakim die in het gras met zijn moeder in Iran belt, Chelsey die in de auto over haar overleden vader vertelt, Mansour die Vanneste een Afrikaans gewaad toestopt, Jordy die met veel overgave zandkastelen bouwt: elke aflevering bracht ontroering en altijd kwam die terloops, wanneer je het als kijker het minst verwachtte.

Tijs Vanneste: De groep mensen met wie we gewerkt hebben, had vóór dit programma totaal geen gezicht. ‘Als je echt wilt gaan werken, kun je gaan werken’: dat is nog altijd het idee dat bestaat. Ik heb een verleden in het buitengewoon onderwijs en de gevangenis, ik weet dat dat niet klopt. De situatie is helemaal niet zo simpel als ze meestal wordt voorgesteld. Je afkomst, je opvoeding, je geaardheid: het speelt allemaal mee. Daarom ben ik zo blij met alle goede reacties op het programma: ik heb het gevoel dat we een aantal vooroordelen hebben kunnen ontkrachten.

Twee puntjes van kritiek toch.

Vanneste: Oké, laat maar komen.

Eén: leggen jullie de verantwoordelijkheid niet wat te veel bij de deelnemers zelf? Alsof het alleen hun schuld is dat ze al jaren geen baan vinden.

Vanneste: (denkt na) Mijn insteek was niet om iemand de schuld te geven, maar eerder om aan een groot publiek te laten zien dat mensen die misschien niet direct het geijkte pad volgen ook kwaliteiten hebben, ook recht hebben op een waardevol bestaan. Ik kan alleen maar hopen dat bedrijfsleiders en politici zich daar dankzij De Kemping wat bewuster van geworden zijn. Maar natuurlijk is het een lang en complex proces, waarbij uiteindelijk het hele systeem veranderd moet worden. Als je het probleem echt wilt aanpakken, moet je inderdaad veel meer vanuit de samenleving werken. Alleen zijn de tijden daar helaas niet naar: de klepel is serieus naar rechts aan het gaan. Hopelijk zit hij bijna op het uiterste punt van de zwaaibeweging. Dan kan hij snel opnieuw de andere kant uit.

En twee: waarom werd er alcohol aangeboden op De Kemping, terwijl zo goed als alle deelnemers de gevaren van een verslaving van dichtbij hebben meegemaakt?

Vanneste: Daar hebben we bewust voor gekozen. We wilden ze niet in een doosje met watjes leggen. De confrontaties moesten er ook in zitten, de uitdagingen die hen over zichzelf deden nadenken. Iemand als Louka, die al lang met verslavingen kampt en toch per se de bar van de camping op zich wilde nemen, is net daardoor een stap verder geraakt. Je lost zo iemand zijn probleem niet op door de alcohol weg te nemen. Nee, je moet hem juist met de risico’s van alcohol leren om te gaan.

Je had een statement kunnen maken: alcohol is een harddrug en níét drinken is pas stoer.

Vanneste: We hadden het perfect niet-alcoholisch kunnen houden, dat klopt. Maar dan hadden we een soort schijnmaatschappij gecreëerd, zonder de gevaren en bedreigingen en verlokkingen die er in het echte leven ook zijn. Alcohol is nu eenmaal nog erg aanwezig in onze maatschappij. En bij elke beslissing die we namen, hebben we vanuit het standpunt van de deelnemers proberen te redeneren. Wat werkt het best voor hen? Dat was het enige statement dat we wilden maken.

Je hebt jezelf eerder al een drop-out genoemd. Als tiener kreeg je te horen dat je in de gevangenis zou belanden of achter de vuilniskar, en ook later moest je geregeld tegen vooroordelen opboksen. Zagen de deelnemers jou als een rolmodel?

Vanneste: De helft van hen wist niet eens wie ik was. (lacht) Wat ik wel direct merkte, was dat ze allemaal hard opfleurden als ik eens een complimentje gaf. Ze waren dat duidelijk niet gewoon. We geven elkaar veel te weinig schouderklopjes, stuk voor stuk. En als je zoals hen wat tegenslagen meemaakt, ga je snel denken dat je veel dingen niet kunt of dat je er geen recht op hebt.

Waarom zien we dat zo graag, mensen die heropleven?

Vanneste: (denkt na) Omdat het hoop geeft? Veel mensen hebben het moeilijk om het hoofd boven water te houden, zeker in deze periode. We hebben met z’n allen wat meer warmte nodig, denk ik. En ook al brengen we in dit programma zware verhalen, we zijn er absoluut niet op een belegen, paternalistische manier mee omgegaan. De deelnemers werden betaald. Het was niet zomaar een kinderkamp, het was hun werk.

Opstaan na de val: het is de kern van het christendom.

Vanneste: En van wel meer religies. En van dit programma inderdaad ook. Mijn boodschap aan de deelnemers was de hele tijd: je hebt evenveel recht op het leven als iedereen, pak het gewoon en blijf niet in zelfmedelijden hangen.

Wat was destijds jouw ‘De Kemping’?

Vanneste: In het zesde middelbaar – van het kunstonderwijs, nadat ik al massa’s scholen versleten had en meer dan eens was blijven zitten – werd ik door meneer Bourgeois, die ons leerde etsen en lino’s snijden, apart geroepen. ‘Tijs,’ zei hij, ‘als je nu eens niet de hele tijd naar de confrontatie op zoek zou gaan, zou je jezelf dan niet heel wat moeilijkheden besparen?’ Met die woorden heeft hij me wakker geschud. Ineens vocht ik niet langer met mijn omgeving en mijn toekomstbeeld.

De vraag die je op het einde van de reeks aan elke deelnemer stelt: heb je dankzij dit programma dingen geleerd over uw eigen?

Vanneste: Ik heb vooral nog maar eens bevestigd gezien dat het geluk in simpele dingen zit. Je kunt alles zo gecompliceerd maken als je wilt, de hele dag door, maar de sleutel zit er volgens mij in dat je het leven zo simpel mogelijk houdt. En wat ik ook ingezien heb, is dat je blijkbaar wél mainstreamtelevisie kunt maken én honderd procent oprecht blijven. Dat had ik nooit verwacht. Ik heb de boot lang afgehouden, omdat de voorstellen nooit helemaal juist aanvoelden, en daarom heb ik me bij dit programma met alles gemoeid, van begin tot einde. En toch hebben we bij veel mensen een snaar geraakt. Dat vind ik hartverwarmend.

Hoe voelt het om plotseling een mainstream-tv-figuur te zijn?

Vanneste: (lacht) Ik ben zo nuchter dat het bijna onnozel wordt. Op voorhand was ik bang dat het weer zo erg zou worden als destijds met Van Echelpoel, dat ik niet buiten zou kunnen komen zonder selfies te moeten geven. Maar gelukkig is dat niet gebeurd. Ik kom er nu vanaf met een duim in de lucht of een eenvoudige ‘merci’. Vorige week ging ik iets drinken op een terras en ik zat nog niet neer of er riep al een jonge gast dat hij met mij op de foto wilde. ‘Kerel’, riep ik voor het hele terras. ‘Dat gaan we niet doen, hè.’ Waarop iedereen in de lach schoot en die gast weer braafjes moest gaan zitten. (lacht) Ik kom daar blijkbaar mee weg, wat héél fijn is. En voor de rest heb ik hoegenaamd geen plan. Ik zie wel wat er op mij afkomt.

Bij De Kemping hoort ook een nieuwe plaat, Hier is ’t goed. Ik moest meteen denken aan Mark Lanegan toen ik je stem daarop hoorde.

Vanneste: Ik ben een grote fan van Mark Lanegan, dus merci. De teksten heb ik allemaal bewust met de verhalen van De Kemping in gedachten geschreven en muzikaal heb ik me deze keer hard laten inspireren door roots, blues en americana. (zwijgt even) Ik krijg dikwijls de vraag hoe ik al mijn muzikale bochten verklaar: ik kom uit de metal, heb dan een hit gescoord met een popnummer en nu breng ik een vrij rustige plaat uit. Maar ze kunnen maar beter stoppen met mij proberen te begrijpen of ze gaan in de toekomst nog serieus verward worden.

Wat heb je nog allemaal in je mouw zitten?

Vanneste: Ik ben volop bezig met Low Rider, het melancholische soloproject van Lange Polle, ik heb net een cover van The Cure opgenomen met postmetalband Hemelbestormer, ik ben aan het nadenken over een eigen reggaeplaat én als morgen – ik zeg maar wat – Regi belt, zit ik overmorgen met hem in de studio. Ik wil weten hoe tegenovergestelde karakters denken, dat maakt het leven zo plezant. Niets zo saai als bevestigd worden in wat je sowieso al denkt. Toch?